Aan de Kardinalen en Bisschoppen die deelnemen aan de Synode

Geachte Eminentie, Geachte Excellentie,

Ik ben uw confrater Joseph Zen van het verre eiland Hongkong, een 91-jarige man die meer dan 26 jaar geleden tot bisschop werd gewijd. Ik schrijf deze brief omdat ik, in het besef dat ik nog steeds in het bezit ben van mijn geestelijke vermogens, me verplicht voel om als lid van het College van Opvolgers van de Apostelen de heilige traditie van het katholieke geloof te bewaken.
Ik richt deze brief aan u, leden van de komende Synode over Synodaliteit [d:508], in de veronderstelling dat u net zo bezorgd bent als ik over de uitkomst van deze Synode.

Synodaliteit is een tamelijk nieuwe term; uit de etymologie ervan kunnen we begrijpen dat het een kwestie is van een bepaalde geest, van “samen converseren en samen wandelen”; voor de Katholieke Kerk betekent deze term “gemeenschap en deelname van alle leden van de Kerk aan de zending van evangelisatie”. Zo begrepen lijkt het thema van deze Synode nuttig en altijd actueel. De Synode zal de gelegenheid bieden om te verduidelijken hoe we synodaliteit in de Kerk moeten beleven.

Nu is er een zeer recent document getiteld “Synodaliteit in het leven en de zending van de Kerk.” Het is de vrucht van het werk (in de jaren 2014-2017) van een subcommissie van de Internationale Theologische Commissie, waarvan de prefect van de Congregatie voor de Geloofsleer ambtshalve voorzitter is. De subcommissie voltooide haar werk in 2017; de tekst werd goedgekeurd door de Commissie in haar plenaire zitting van dat jaar en werd uiteindelijk ondertekend door de prefect van de Congregatie in 2018, met de welwillende instemming van paus Franciscus.

Het eerste deel van dit document begint met de historische feiten van Synodes en Concilies (de betekenis van de twee termen is convergent), in het bijzonder het Apostolisch Concilie van Jeruzalem (Hand. 15) [b:Hand. 15], het model denkkader van de Synodes die door de Kerk worden gevierd.
De beschrijving van die synode in de verzen 20-21 van dat document [b:Hand. 15, 20-21] kan als volgt worden samengevat: bij de verspreiding van het evangelie komt een probleem naar voren, of niet-Hebreeërs, om lid te worden van de Kerk van Jezus, wel of niet de besnijdenis moeten ondergaan en de wet van Mozes moeten aanvaarden. Het probleem, dat in Antiochië acuut werd gevoeld, wordt doorverwezen naar de Kerk in Jeruzalem, die in haar totaliteit deelneemt aan de ontwikkeling van het Concilie om het probleem op te lossen. “De aanvankelijke verscheidenheid van meningen en de levendige discussie bereikten, in het licht van het profetische woord (Amos 9, 11-12) [[b:Amos 9, 11-12]], in het wederzijds luisteren naar de Heilige Geest door het getuigen van zijn werk (Hand. 15, 14-18) [[b:Hand. 15, 14-18]], die consensus en eenstemmigheid die de vrucht is van onderscheidingsvermogen van de gemeenschap.” De apostelen en oudsten deelden de conclusies van het Concilie mee aan de kerken met een brief waarin staat: “De Heilige Geest en wij hebben besloten.”

In paragraaf 5 van het document van de Commissie wordt gezegd: “De nieuwheid van de term ‘synodaliteit’ vraagt om een zorgvuldige beoordeling van de theologische betekenis ervan. “In paragraaf 7 wordt gezegd: “Terwijl het begrip synodaliteit wijst op de deelname van het hele volk van God, (...) drukt het begrip collegialiteit met precisie de theologische betekenis en de vorm van uitoefening van het ambt van bisschoppen uit (...) door de hiërarchische gemeenschap van het bisschoppelijk college met de bisschop van Rome.” Even later staat er: “Elke authentieke manifestatie van synodaliteit vereist uit de aard der zaak de uitoefening van het collegiale ambt van bisschoppen.”

In het tweede deel stelt het document de theologische grondslagen van deze leer voor, die vooral te vinden zijn in Lumen Gentium [617], waar Vaticanum II preciseert dat ten dienste van het volk van God, waarin allen priester en profeet zijn, er een gewijd, ministerieel priesterschap is, dat het volk van God dient en het leidt met de dienst van het gezag.

Ik was niet een beetje verbaasd toen ik bij het lezen van de omvangrijke documenten die van het secretariaat van de synode afkomstig waren, maar heel weinig verwijzingen naar bovengenoemd document aantrof.
Maar er is meer:
1. Ik ben verbijsterd over het feit dat mij aan de ene kant wordt verteld dat synodaliteit een constitutief element van de Kerk is, maar dat mij aan de andere kant wordt verteld dat dit is wat God van ons verwacht voor deze eeuw (als nieuwigheid?). Hoe kan God vergeten zijn om zijn Kerk dit constitutieve element te laten naleven in de 20 eeuwen van haar bestaan? Belijden wij niet dat de Kerk één is, heilig, katholiek, apostolisch, daarmee bedoelend dat zij ook altijd al synodaal is geweest?
2. Nog meer verwarring en bezorgdheid voel ik als ik de suggestie gedaan zie worden dat eindelijk de dag is gekomen om de piramide om te keren, dat wil zeggen, de hiërarchie met daarboven de leken. In het Voorbereidend Document wordt vanaf het begin duidelijk gezegd dat het voor een synodale Kerk noodzakelijk is om de democratie te herstellen.
3. Zorgen stapelen zich voor mij op, als ik vaststel dat, terwijl deze synode (gepresenteerd als iets zonder precedenten) bijeengeroepen werd, er in Duitsland al het zogenoemde “ synodale weg [d:497]” aan de gang was waarin, met een merkwaardig gemakzuchtig mea culpa voor seksueel misbruik in de Kerk, de hiërarchie en een groep leken (Centraal Comité van Duitse Katholieken ZdK, het is niet duidelijk hoe representatief het is, maar we komen erachter dat de meesten van de groep werknemers van de Kerk zijn) een revolutionaire verandering in de grondwet van de Kerk en in de morele leer over seksualiteit voorstellen. Meer dan honderd kardinalen en bisschoppen van over de hele wereld hebben een vermanende brief geschreven aan de Duitse bisschoppen, maar deze hebben hun fout niet erkend.
De Paus heeft nooit bevolen dat dit proces van de Kerk in Duitsland een halt moet worden toegeroepen. Bij gelegenheid van hun ad limina bezoek is bekend dat de paus twee uur lang met de Duitse bisschoppen heeft gesproken, maar de toespraak van de paus, die normaal gesproken bij dergelijke bezoeken in de Osservatore Romano wordt gepubliceerd, werd niet vrijgegeven. In plaats daarvan publiceerde de Osservatore Romano de toespraak van kardinaal Marc Ouellet [9016], de prefect van de Congregatie N.v.d.r.: bedoeld is.. N.v.d.r.: bedoeld is Dicasterie voor Bisschoppen, die de Duitse bisschoppen vroeg niet door te gaan met hun synodale weg [d:497], maar in plaats daarvan te wachten op de conclusies van de Synode over Synodaliteit [d:508]. Een duidelijke weigering was wat hij kreeg, “omdat,” zeiden ze, “het pastoraal dringend is om door te gaan.”(!?)
Een alarmerend symptoom is de voortdurende afname van het aantal katholieke gelovigen in Duitsland. Volgens officiële gegevens is de afname in 2022 meer dan een half miljoen geweest. De Kerk in Duitsland is stervende.

Dit herinnert ons aan het pijnlijke mislukte avontuur van de Kerk in Nederland. Van het hoogtepunt, toen ze 40% van de nationale bevolking uitmaakte, is ze nu bijna volledig verdwenen. Het is niet moeilijk om de oorzaak hiervan te zien: een beweging, bijna identiek aan die gaande is in het huidige Duitsland, die in Nederland vrijwel onmiddellijk na Vaticanum II begon.
Ik denk dat het niet misplaatst is om hier het grote schisma te noemen dat de anglicaanse gemeenschap bedreigt. De aartsbisschoppen van de Global Anglican Future Conference (GAFCON) hebben een brief geschreven aan de aartsbisschop van Canterbury, waarin ze hem vertellen dat, tenzij hij zich bekeert (de Church of England heeft het homohuwelijk goedgekeurd), zij (die 85% van alle anglicanen in de wereld uitmaken) zijn leiderschap (als primus inter pares) niet langer zullen accepteren.

4. De documenten van het synodesecretariaat citeren het Evangelie, maar niet altijd ter zake. Ze spreken uitvoerig over de episode van Petrus en Cornelius (in Handelingen 10-11) [b:Hand. 10-11], alsof dit bewijst dat de Heer elke verandering in het gedrag van de gelovigen kan bevelen. Maar het verhaal van het Concilie van Jeruzalem (Handelingen 15) [b:Hand. 15] laat zien dat de betreffende verandering niet zomaar een verandering is. Het is een ontwikkeling die verschillende fasen in de realisatie van het heil impliceert. De universalistische fase van verlossing, waarvan al in het Oude Testament een voorafbeelding werd gegeven, wordt nu definitief gerealiseerd na de verrijzenis van Jezus. Op soortgelijke manier zegt Jezus dat hij niet gekomen is om de Wet af te schaffen, maar om haar tot vervulling te brengen. De Heilige Geest gaat geleidelijk te werk, maar vervalt nooit in tegenspreken van zichzelf. De heilige Henry Newman placht te zeggen dat de ware ontwikkeling van de leer homogeen is.

Ik denk dat ik niets meer hoef te zeggen over de redenen waarom u uw werk voor de synode met diepe bezorgdheid onder ogen moet zien. In plaats daarvan ervaar ik het belang om u te wijzen op een aantal procedurele problemen van de synode. Het secretariaat van de Synode is zeer efficiënt in de kunst van het manipuleren.
Door wat ik ga zeggen, kan ik gemakkelijk beschuldigd worden van “samenzweringstheorieën”, maar ik zie duidelijk een heel plan van manipulatie.
Ze beginnen met te zeggen dat we naar iedereen moeten luisteren. Beetje bij beetje laten ze ons begrijpen dat er onder deze “allen” zich speciaal diegenen bevinden die we “buitengesloten” hebben. Uiteindelijk begrijpen we dat ze mensen bedoelen die kiezen voor een seksuele moraal die afwijkt van die van de katholieke traditie.
In de kleine dialooggroepen van de continentale fase benadrukken ze vaak dat “we een stoel leeg moeten laten voor hen die afwezig zijn, die door ons zijn gemarginaliseerd.” Ze zeggen ook: “De synode moet afsluiten met een universele inclusie, moet de tent groter maken, iedereen verwelkomen, zonder hen te beoordelen, zonder hen uit te nodigen tot bekering.”
Vaak beweren ze geen agenda te hebben. Dit is echt een belediging voor onze intelligentie. Iedereen kan zien welke conclusies ze nastreven.

Ze spreken over een “gesprek in de Geest” alsof het een magische formule is. En ze nodigen iedereen uit om “verrassingen” van de Geest te verwachten (blijkbaar zijn zij er al over geïnformeerd welke verrassingen we kunnen verwachten).” Gesprek, geen discussie! Discussies scheppen verdeeldheid!” Betekent dit dat consensus en unanimiteit op wonderbaarlijke wijze tot stand komen? Het lijkt mij dat ze bij Vaticanum II, voordat ze tot een bijna unanieme conclusie kwamen, veel tijd besteedden aan pittige discussies. Daar werkte de Heilige Geest. Discussies vermijden is de waarheid vermijden.

U moet hen niet gehoorzamen als ze zeggen dat u moet gaan bidden en zo de sessies van de synode onderbreken. Zeg hen dat het belachelijk is om te denken dat de Heilige Geest wacht op uw gebeden die op het laatste moment worden aangeboden. Voor de Synode moeten u en uw gelovigen al een berg aan gebeden hebben verzameld, zoals paus Johannes XXIII deed voor Vaticanum II, pelgrimstochten maken naar verschillende kerken, biddend voor het Concilie. Tijdens de Synode zal de Heilige Geest bezig zijn in uw harten te werken, in de hoop dat u allemaal zijn inspiraties aanneemt.

“Laten we beginnen,” zeggen ze, “met kleine groepen.” Deze manier van werken is duidelijk verkeerd. Wat nodig is, is om eerst iedereen te laten spreken en iedereen te laten luisteren in de Vergadering. Op deze manier komen de meest controversiële problemen naar boven, problemen die een adequate discussie nodig hebben.
In de kleine “taalgroepen” is het dan mogelijk om, gebruikmakend van de eigen taal, diep in te gaan op de problemen op uw gemak en te eindigen met het formuleren van kernachtige beraadslagingen. We moeten aandringen op de procedure die in zoveel synodes is gevolgd, niet omdat “het altijd zo is geweest”, maar omdat het verstandig is het zo te doen (anders te werk willen gaan rechtvaardigt de verdenking dat men de ontdekking van de ware inspiratie van de Heilige Geest wil vermijden).

Op het internet zie ik veel gepraat over “ja tegen stemmen, nee tegen stemmen“. Maar als er niet gestemd wordt, hoe kan men dan de vrucht van zoveel dialoog kennen? Het vermijden van het in stemming brengen is ook het vermijden van de waarheid.

Het stemmen. Zonder enig overleg voegt de Heilige Vader vlak voor het begin van de Synode een aantal lekenleden met stemrecht toe. Als ik een van de leden van de Synode was, zou ik een krachtig protest aantekenen, omdat deze beslissing radicaal de aard van de synode verandert, die paus Paulus VI had bedoeld als een instrument van bisschoppelijke collegialiteit, zelfs als, in de geest van synodaliteit, lekenwaarnemers werden toegelaten met de mogelijkheid zich uit te spreken. Ik stel u geen protest voor, maar op zijn minst een zoete klaagzang met een verzoek: dat op zijn minst de stemmen van de bisschoppen en de stemmen van de leken apart geteld worden (dit is aan de bisschoppen toegekend, zelfs door de “synodale weg” van Duitsland). Het geven van stemrecht aan leken zou kunnen betekenen dat er respect getoond wordt voor de sensus fidelium, maar zijn ze er wel zeker van dat deze uitgenodigde leken fideles N.v.d.vert.: gelovigen N.v.d.vert.: gelovigen zijn? Dat deze leken tenminste nog naar de kerk gaan? In feite zijn deze leken niet gekozen door het christelijke volk.

Er is geen enkele verklaring voor de toevoeging (halverwege) van nog een synodale sessie voor 2024. Mijn kwaadaardige vermoeden is dat de organisatoren, die er niet zeker van zijn dat ze tijdens deze sessie hun doelen kunnen bereiken, kiezen voor meer tijd om te manoeuvreren. Maar, als wat de Heilige Geest heeft willen zeggen is verduidelijkt door de stemuitslag van de bisschoppen, wat is dan de noodzaak van nog een sessie?

Deze brief die ik schrijf is vertrouwelijk bedoeld, maar het zal niet eenvoudig zijn om hem uit de handen van de massamedia te houden. Oud als ik ben, heb ik niets te winnen en niets te verliezen. Ik zal blij zijn als ik gedaan heb wat ik als mijn plicht beschouw.

Ik ben me ervan bewust dat de Heilige Vader tijdens de Gezinssynode suggesties van verschillende kardinalen en bisschoppen heeft verworpen juist met betrekking tot de procedure. Als u echter respectvol een petitie indient die door veel ondertekenaars wordt ondersteund, wordt deze misschien geaccepteerd. In ieder geval hebt u dan uw plicht gedaan. Een onredelijke procedure aanvaarden is de Synode tot mislukken veroordelen.
Ik vraag uw vergiffenis voor de vertraging waarmee ik u deze brief heb gestuurd. Het is misschien al te laat om de verzoeken nog voor het begin van de Synode aan de organisatoren voor te leggen.

Ik wens u een vruchtbare en, indien nodig, moedige deelname aan deze Synode die, in ieder geval, zonder precedenten zal zijn.

Hoogachtend verblijf ik, uw nederige broeder,

+ Joseph Zen

21 september 2023
Feest van de apostel Mattheus (“miserando et eligendo”)