Zaligsprekingen 6. - "Zalig de barmhartigen, want zij zullen barmhartigheid ondervinden" (Mt. 5, 7)

Beste broeders en zusters, goedemorgen!

Vandaag staan we stil bij de vijfde zaligspreking die zegt: "Zalig de barmhartigen, want zij zullen barmhartigheid ondervinden" (Mt. 5, 7)[b:Mt. 5, 7]. Deze zaligspreking heeft een bijzonderheid: het is de enige waarin oorzaak en de vrucht van de zaligheid samenvallen, barmhartigheid. Zij die barmhartigheid beoefenen zullen barmhartigheid ondervinden, zij zullen "gebarmhartigd" worden.

Dit thema van de wederkerigheid van de kwijtschelding is niet alleen aanwezig in deze zaligspreking, maar komt ook terug in het Evangelie. Hoe zou het ook anders kunnen? Barmhartigheid is het hart van God! Jezus zegt: "Oordeelt niet, dan zult niet geoordeeld worden; veroordeelt niet, dan zult ge niet veroordeeld worden; spreekt vrij en ge zult vrijgesproken worden “ (Lc. 6, 37)[b:Lc. 6, 37]. Altijd dezelfde wederkerigheid. En de Brief van Jakobus beweert: "de barmhartigheid triomfeert over het oordeel" (Lc. 2, 13)[b:Lc. 2, 13].

Maar het is vooral in het Onze Vader dat we bidden: "En vergeef ons onze schulden, zoals ook wij vergeven hebben aan onze schuldenaren” (Mt 6, 12)[b:Mt 6, 12]; en deze bede is de enige die aan het eind wordt herhaald: "Want als gij aan de mensen hun fouten vergeeft, zal uw hemelse Vader ook u vergeven; maar als gij niet vergeeft aan de mensen, zal ook uw hemelse Vader uw fouten niet vergeven” (Mt. 6, 14-15)[b:Mt. 6, 14-15]. vgl: Catechismus van de Katholieke Kerk, 2838[[[1|2838]]]

Er zijn twee zaken die niet gescheiden kunnen worden: de gegeven kwijtschelding en de ontvangen vergeving. Maar veel mensen hebben het moeilijk, ze slagen er niet in vergiffenis te schenken. Heel vaak is het aangedane kwaad zo groot dat erin slagen vergiffenis te schenken lijkt op het beklimmen van een zeer hoge berg: een enorme inspanning; en men denkt: het is onmogelijk, dat kan niet. Dit feit van de wederkerigheid van barmhartigheid geeft aan dat we het perspectief moeten omkeren. In ons eentje kunnen we dat niet, Gods genade is nodig, we moeten ze vragen. In feite, als de vijfde zaligspreking belooft barmhartigheid te ondervinden en als we in het Onze Vader vragen om kwijtschelding van schulden, dan betekent dit dat we in wezen schuldenaars zijn en dat we de noodzaak ervaren barmhartigheid te ondervinden!

Allen zijn we schuldenaren. Allen. Tegenover God, die zo gul is en tegenover de broeders. Elkeen weet dat men niet de vader of moeder is die men zou moeten zijn. Men is niet de echtgenoot of echtgenote, niet de broer of zus die men zou moeten zijn. In het leven hebben we allen een zeker “deficit”. We hebben nood aan barmhartigheid. We beseffen immers dat ook wij kwaad hebben gedaan en dat aan het goede dat we hadden kunnen doen steeds iets ontbreekt.

Maar juist onze armoede wordt de kracht om te vergeven! Wij zijn schuldenaars en als we, zoals we bij het begin hebben gehoord, gemeten worden aan de maat waarmee we anderen meten (Lc. 6, 38)[[b:Lc. 6, 38]], dan doen we goed aan onze maat te verruimen en schulden kwijt te schelden, te vergeven. Iedereen moet zich herinneren dat men moet vergeving schenken en dat men vergeving nodig heeft, dat men nood heeft aan geduld. Dat is geheim van de barmhartigheid: door vergiffenis te schenken ontvangt men vergiffenis. Dat is de reden waarom God altijd voorgaat en dat Hij ons als eerste vergiffenis schenkt. (Rom. 5, 8)[[b:Rom. 5, 8]] Door zijn vergeving te ontvangen, worden wij op onze beurt bekwaam tot vergeving. Op deze wijze worden onze ellende en ons gebrek aan gerechtigheid een gelegenheid om open te komen voor het rijk der hemelen, voor een grotere maat, de maat van God, die barmhartigheid is.

Waar ontspringt onze barmhartigheid? Jezus heeft ons gezegd: "Weest barmhartig, zoals uw Vader barmhartig is" (Lc. 6, 36)[b:Lc. 6, 36]. Hoe meer men de liefde van de Vader aanvaardt, des te meer heeft men lief. vgl: Catechismus van de Katholieke Kerk, 2842[[[1|2842]]] Barmhartigheid is niet één kenmerk onder andere, maar het is het centrum van het christelijke leven: er bestaat geen christendom zonder barmhartigheid. vgl: Dives in Misericordia[[[755]]] vgl: Misericordiae Vultus[[[5872]]] vgl: Misericordia et Misera[[[6534]]] Als heel ons christendom ons niet tot barmhartigheid brengt, hebben we ons vergist van weg, want barmhartigheid is het enige ware doel van elke geestelijke weg. Het is een van de mooiste vruchten van de naastenliefde. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1829[[1|1829]]

Ik herinner me dat dit thema werd gekozen voor het eerste Angelus[4902] dat ik als Paus moest uitspreken: barmhartigheid. En dit is mij sterk bij gebleven, als een boodschap die ik als Paus altijd zou moeten brengen, de boodschap van elke dag: barmhartigheid. Ik herinner me dat ik die dag ook de ietwat "schaamteloze" houding heb aangenomen door publiciteit te maken voor een boek over barmhartigheid, dat net gepubliceerd was door kardinaal Kasper. Op die dag voelde ik heel sterk dat dit de boodschap is die ik als Bisschop van Rome moet brengen: barmhartigheid, barmhartigheid, alstublieft, vergiffenis.

De barmhartigheid van God is onze bevrijding en ons geluk. We leven van barmhartigheid en we kunnen het ons niet veroorloven om zonder barmhartigheid te zijn: het is de lucht om te ademen. We zijn te arm om voorwaarden te stellen, we moeten vergiffenis schenken, want we moeten vergiffenis krijgen. Dankjewel!