De deugd van sterkte

Zeergeliefde broeders en zusters,

Toen Paus Johannes Paulus I daags na zijn verkiezing vanaf de loggia van de basiliek van Sint Pieter sprak [130], heeft hij er onder andere aan herinnerd, dat gedurende het conclaaf van 26 augustus, toen alles er reeds op wees dat hij zelf zou worden gekozen, de kardinalen die het dichtst bij hem zaten hem in het oor hebben gefluisterd: 'Moed!'. Waarschijnlijk was dat woord op dat moment nodig en werd het diep in zijn hart geprent, daar hij het terstond de volgende dag vertelde. Johannes Paulus I zal het me vergeven, als ik me nu van zijn vertrouwelijke mededeling bedien. Ik geloof dat juist deze ons allen hier aanwezig zal kunnen inleiden in het onderwerp dat ik van plan ben te behandelen. Ik wil vandaag namelijk spreken over de derde kardinale deugd, dat wil zeggen over de sterkte. We beroepen ons juist op deze deugd wanneer wij iemand willen aansporen moed te houden, zoals de kardinaal deed naast Johannes Paulus I in het conclaaf toen hij zei: 'moed'.

Wie houden wij voor een sterk mens, een moedig mens? Dit woord roept gewoonlijk de soldaat op die het vaderland verdedigt door zijn gezondheid en zelfs zijn leven aan het gevaar bloot te stellen in de oorlog. Maar wij geven er ons rekenschap van, dat we ook in vredestijd sterkte nodig hebben. Daarom hebben wij grote achting voor personen die zich onderscheiden door zogenaamde 'burgermoed'. Een bewijs van sterkte wordt ons geboden door wie zijn eigen leven waagt om iemand te redden die op het punt staat te verdrinken of ook van de mens die hulp biedt bij een natuurramp, zoals branden, overstromingen, enz. Ongetwijfeld onderscheidde de heilige Carolus, mijn patroon, zich door deze deugd, die gedurende de pest in Milaan zijn pastorale bediening onder de bewoners van die stad vervulde. Maar we denken ook met bewondering aan de mensen die de toppen van de Mount Everest beklimmen of de kosmonauten bijvoorbeeld die voor het eerst voet op de maan zetten.

Zoals uit dit alles blijkt zijn de uitingen van de deugd van sterkte talrijk. Sommige ervan zijn ruim bekend en genieten een zekere faam. Anderen zijn minder bekend hoewel ze dikwijls een nog grotere deugd eisen. De sterkte, zoals wij in het begin hebben gezegd, is namelijk een deugd, een kardinale deugd. Sta mij toe uw aandacht te vestigen op in het algemeen weinig bekende voorbeelden, maar die op zichzelf getuigen van een grote, soms regelrecht heldhaftige deugd. Ik denk bijvoorbeeld aan een vrouw, moeder van een reeds talrijk gezin, die door velen wordt 'aangeraden' een nieuw ontvangen leven in haar schoot te onderdrukken, door zich te onderwerpen 'aan een ingreep' van onderbreking van het moederschap; en zij antwoordt met vastberadenheid 'neen'. Zonder meer voelt zij heel de last welke dit 'neen' meebrengt, de last voor haar, voor haar man, voor heel het gezin, en nog antwoordt zij: 'neen'. Het nieuwe menselijke leven dat in haar ontvangen is, is een te grote waarde, te 'heilig' dan dat zij aan een dergelijke druk kan toegeven.

Nog een voorbeeld: een man aan wie de vrijheid wordt beloofd en ook een gemakkelijke loopbaan op voorwaarde dat hij zijn eigen beginselen verloochent, of ook zaken goedkeurt die tegen zijn eerlijkheid jegens de anderen zijn. En ook hij antwoordt 'neen' tegenover de dreigementen aan de ene en de aanlokkingen aan de andere kant. Dat is een moedig man!

Er zijn vele, zeer vele, zelfs heldhaftige uitingen van sterkte waarover niet wordt geschreven in de kranten of waarvan men weinig weet heeft. Alleen het menselijk geweten weet het... en God weet het! ...

Ik wil hulde brengen aan al die moedige onbekenden. Aan allen die de moed hebben 'neen' te zeggen of 'ja', wanneer dat kost! Aan de mensen die een bijzonder getuigenis van menselijke waardigheid en diepe menselijkheid geven. Juist omdat zij onbekend zijn verdienen zij hulde en een bijzondere erkentelijkheid.

Volgens de leer van de heilige Thomas wordt de deugd van sterkte aangetroffen in de mens

• die bereid is 'aggredi pericula', dat wil zeggen het gevaar te trotseren;
• die bereid is 'sustinere mala', dat wil zeggen de tegenspoed te dragen voor een rechtvaardige zaak, voor de waarheid, voor de rechtvaardigheid, enz.

De deugd van sterkte vereist altijd een zekere overwinning van de menselijke zwakheid en vooral van de vrees. De mens vreest namelijk van nature spontaan het gevaar, de zorgen en het lijden. Daarom moet men de moedige mensen niet alleen zoeken op de slagvelden, maar ook in de gangen van een ziekenhuis of op het bed van de smart. Zulke mensen konden dikwijls worden aangetroffen in concentratiekampen of op deportatieplaatsen. Het waren waarachtige helden. De vrees ontneemt soms de burgermoed aan mensen die in een klimaat van dreiging, onderdrukking en vervolging leven. Bijzondere waarde hebben dan de mensen die in staat zijn de zogenaamde barrière van de vrees te doorbreken om te getuigen voor de waarheid en de rechtvaardigheid. Om tot een dergelijke sterkte te komen moet de mens op een bepaalde manier zijn eigen grenzen 'overschrijden' en zichzelf 'overwinnen' door 'het risico' te lopen van een onbekende situatie, het risico onbemind te zijn, het risico zich bloot te stellen aan onaangename gevolgen, beledigingen, vernederingen, materiële verliezen, misschien gevangenschap of vervolging. Om zo'n sterkte te bereiken moet de mens gesteund worden door een grote liefde voor de waarheid en voor het goed waaraan hij zich wijdt. De deugd van sterkte houdt gelijke tred met het vermogen zich te offeren. Deze deugd hebben reeds de ouden een heel bepaald profiel opgedrukt. Met Christus heeft zij een evangelisch, christelijk profiel gekregen. Het Evangelie is gericht aan zwakke, arme, zachtmoedige en nederige mensen, werkers voor de vrede, barmhartigen en, tegelijkertijd houdt het een voortdurende eis tot sterkte in. Het herhaalt dikwijls: 'Vreest niet' (Mt. 14, 27) [b:Mt. 14, 27]. Het leert de mens, dat hij voor een rechtvaardige zaak, voor de waarheid, voor de rechtvaardigheid zijn leven moet weten 'te geven' (Joh. 15, 13) [b:Joh. 15, 13].

Ik wil hier nog naar een ander voorbeeld verwijzen, dat vierhonderd jaar geleden is, maar dat altijd levend en actueel blijft. Het gaat over de figuur van de heilige Stanislaus Kostka, patroon van de jeugd, wiens graf zich in de Kerk van de heilige Andreas op het Quirinaal te Rome bevindt. Hier eindigde deze van nature zeer gevoelige en tengere, maar heel moedige heilige op achttienjarige leeftijd zijn leven. Hij die uit een adellijke familie voortkwam, werd er door de sterkte toe gebracht arm te willen zijnnaar het voorbeeld van Christus en zich uitsluitend in zijn dienst te stellen. Hoewel zijn besluit heftige tegenstand van de kant van zijn omgeving ontmoette, slaagde hij erin met veel liefde, maar ook met grote vastberadenheid zijn voornemen uit te voeren, dat vervat ligt in de zinspreuk: 'Ad maiora natus sum' ('ik ben tot grotere dingen geboren'). Hij bereikte het noviciaat van de jezuieten door de weg van Wenen naar Rome te voet af te leggen en trachtend te ontkomen aan zijn achtervolgers die deze 'weerspannige' jongeman met geweld van zijn plannen wilden afbrengen. Ik weet dat in de maand november veel jongeren uit heel Rome, en vooral studenten, leerlingen en novicen. het graf van de heilige Stanislaus in de Kerk van de heilige Andreas bezoeken. Ik ben samen met hen, want ook onze generatie heeft mensen nodig die met heilige 'weerspannigheid' herhalen: 'Ad maiora natus sum', Wij hebben sterke mensen nodig! Wij hebben sterkte nodig om mensen te zijn. In feite is alleen die mens werkelijk voorzichtig. die de deugd van sterkte bezit; zoals ook alleen die mens echt rechtvaardig is, die de deugd van sterkte heeft.Bidden wij om de gave van de Heilige Geest welke de 'gave van sterkte' wordt genoemd. Wanneer aan de mens de kracht ontbreekt zichzelf te 'overwinnen' met het oog op hogere waarden zoals de waarheid, de rechtvaardigheid, de roeping, de huwelijkstrouw, dan moet deze 'gave van boven' van ieder van ons een sterke mens maken en op het juiste ogenblik 'in ons binnenste' zeggen: moed!