Op de grote en heilige Goede Vrijdag

Nu is door ons de strijd van het vasten volbracht en beëindigd door het Kruis. Hoe moest het einde der overwinning anders komen dan met een zegeteken? Een zegeteken nu is het Kruis. Eenmaal geplant, jaagt het altijd de boze geesten op de vlucht. Waar zijn de afgodsbeelden gebleven, waar het vergeefs slachten van dieren, waar tempels en goddeloos vuur? Het werd geblust, alles ligt neer omwille van het éne heilige Bloed. Het Kruis is een veel vermogende macht, een onzichtbare pijl, een geneesmiddel zonder materie, een verkwikkende bron, een glorie die versmaad wordt. Al zeg ik ontelbare woorden over Christus, en al breng ik door ontelbare wonderen te verhalen de toehoorders in verrukKing, toch ga ik op al die dingen niet zo trots als op het Kruis! Laat mij een voorbeeld noemen: Uit een Maagd kwam Jesus te voorschijn.

Groot is het wonder, het huwelijk voorbij te gaan en aan de natuur iets nieuws te geven. Maar was er geen kruis, de eerste maagd van het paradijs zou niet metterdaad gered zijn. Nu echter, ten tijde van het kruis, wordt de eerste vrouw gered, die met haar nieuwe genadegaven het oude kwaad geneest. Een dode stond op in Galilea, doch stierf weer; ik echter, door de kracht van het Kruis verrezen, kan niet meer in de dood vervallen. Jesus voer over de zee; God in een bootje; het hout bewees gedurende een dag zijn dienst. Ik echter ontving een eeuwig goed hout, als ik dat gebruik bij wijze van stuurriem, dan verdrijf ik de geestelijke golven der boosheid. Vijfduizend werden er gevoed onder één kruisteken. Waar zijn de resten van dat voedsel? Hoe ontvang ik, die niet aanwezig was, het overschot van hen die wel aanwezig waren? Twaalf in getal toch waren de korven met brokken die over waren geschoten, een matige genade gave! Christus werd gekruisigd en altijd door worden wij gevoed, en verzadigd vragen wij naar meer en nog meer blijft er over.

Het is een genadegave die niet teleurstelt. Geprezen zij de dag die licht voortbracht, omwelke de overige dagen tot blijdschap geroepen werden. Hoe? Hoor! Heden werd Adam geschapen op de zesde dag, heden. Kreeg hij een goddelijke gestalte, heden ontstond een kleine wereld in de wereld, heden ontving de stuurman, de mens, goede stuurriemen voor de menselijke natuur, die leiding moet geven aan alle levende wezens. Heden ontving hij geboden, die zijn vrije wil eerbiedigde, heden werd hij verbannen uit het paradijs, heden werd hij er weer binnen gevoerd. O veelzijdige dag, o dag van veel smart en tegelijk zonder smart! O dag, die 's morgens droevig waart maar 's avonds u verheugde, och hoeveel hebt gij genezen! Met weemoed erken ik voor u, dat ik door het vele lijden van vroeger getroffen word; wanneer ik hoor dat Adam uit het vaderhuis werd verbannen, dat de mens als burger van het paradijs eertijds zonder moeizame akkerbouw, zonder regenvlagen, zich voedde, in weelde leefde, zonder dat er inspanning, zwaar werk, schop en zweet aan te pas kwam om te kunnen leven, terwijl hij zich verheugde over altijd bloeiende bomen, zich van het ene soort bloemen naar het andere begaf, van het Ene soort vruchten naar het andere ging, genoot van al wat hij verlangde het een na het ander, zonder dat hij wist vanwege de vele schoonheid die hij zag, wat hij het eerst in handen zou nemen.

Dikwijls heb ik geweend bij de gedachte aan zo'n, groot geluk en het inzicht dat dát verloren is. Gemeenschappelijk was het lijden en het tastte daarom ook ons geslacht aan. Nadat mij echter het Evangelie te beurt is gevallen en ik deze dag (Parasceve) heb meegemaakt, - want ook die dag der schepping van Adam was de zesde, evenals deze - heb ik mijn droefheid laten varen en laat ik nu woorden van blijdschap horen, en zeg zowel tot mijzelve, als tot u; verdwenen is de smart, de droefheid en het geklaag, de oude toestand is voorbij; zie alles is nieuw geworden. Zoals geneesheren, die slangenwonden genezen, geneesmiddelen bereiden, welke zij uit de wonden zelven halen, om daarmee het onheil te bezweren en het kwaad te bestrijden met de kiem der kwaal zelf, zo ook heeft de Zaligaker de kiem van alle kwaad voor iets goeds weten te gebruiken, door namelijk wat bitter was in zoet te veranderen, het galachtige om te vormen tot geneesmiddel, de prikkel des doods tegen de dood zelf te keren, de schade door het hout aangebracht in heil om te zetten, door de dag die de wereld geslagen had weg te nemen en daarvoor in de plaats te geven een dag die de wereld heeft verblijd. Geloof mij niet, maar geloof wat uzelf ziet. Zie de aanwezige kerkgemeente en houdt op met ons te twisten. Het is de dag van het Kruis en allen verblijden wij ons, wij onthouden ons van het kwaad en zijn in alle opzichten rein van binnen en van buiten. Dat is de reden van het feest, dat de wijze van blijdschap. Ik noem ze kleine wonderwerken van de macht van het kruis. Zie de wereld in het rond; hoeveel dorpen en steden, plaatsen en volken, hoeveel eilanden, kuststreken en rivieren, hoeveel geslachten, stammen en barbaren en tongen zich onthouden van spijs omwille van het kruis, terwijl zij door de macht van het Kruis hun hartstochten hebben gekruisigd. Door de nacht wordt aan vele dingen een einde gemaakt, doch aan de last van het vasten wordt geen einde gemaakt. Ook nu zijn wij allen bijeengekomen om iets te horen over het Kruis, wij vullen de kerk, stoten elkander aan terwijl wij zweten en de lasten dragen; en zij die voor de machthebbers de eerste plaatsen innemen, zijn dikwijls al blijde dat zij in Jesus tegenwoordigheid mogen stáán. Dit, omdat Jesus eens om onzentwil stond, om de stromen van boosheid tot staan te brengen. Wat is er dan heden geschied? Niet zonder meer noen de wonderen van deze dag aan ons voorbijgaan.

Het was licht geworden. Juist bij het eerste aanbreken van de dag wordt Hij, de handen geboeid, het praetorium van Pilatus binnengebracht. Welke handen? Die blinden genazen en kreupelen heelden. De vingers die oogleden hadden gevormd, waren in boeien geklonken. De geneesheer van de natuur werd vastgehouden om zijn eigen werk niet te kunnen afmaken. Zo heeft men de Heer vergolden. Hij werd geboeid, die de wateren met de wolken verbindt, die vastgekluisterden met kracht losmaakt, die aan krijgsgevangenen verlossing verleent. Hij werd gebonden, die Lazarus had losgemaakt uit de banden des doods, Hij werd naar het praetorium gevoerd, die door een hofstoet van ontelbare engelen is omgeven: Hij kwam voor Pilatus te staan, die de hemel tot troon had, en de Schepper moest het laten welgevallen zich te laten wegsleuren door zijn schepselen, de boetseerder door zijn beeld, de raker door zij maaksel. En verder? Wat geschiedt er verder? "Zij nu gingen het praetorium niet binnen, om zich niet te verontreinigen, en het Pascha te kunnen eten." (Joh. 18, 28) [b:Joh. 18, 28]. O, wat een ongerechtigheid! Zij bewerken een ongerechte moord en zij weigeren het praetorium binnen te gaan, er voor oppassend zich niet te verontreinigen, zij die zich reeds lang verontreinigd hadden, en het ene schaap wilden losmaken met het ander! Een vonnis onderging dus de Rechter der gehele wereld; tegen zich getuigen duldde, die de getuige der zielen is; die alles geschapen had, wordt gevonnist; mensen waren gezeten om recht te spreken, God echter stond terecht en zweeg. Hij stond in de voorhoven der mensen, de Heer der hemelpoorten. Pilatus ondervroeg, misschien meer menslievend dan de Joden, de Christus. Waarom zeg ik misschien? De gebeurtenissen zullen de waarheid tonen.

"Wat voor aanklacht brengt gij tegen deze mens in?" Wie kan God beschuldigen? Ik zie mij immers gedwongen de woorden van Pilatus te spreken. Jesus immers zwijgt, niet dat het Woord geen woorden had, maar om door zijn antwoord de Kroon van het Kruis niet te vernietigen. Heeft Hij dan naar goederen begeerd die geen goederen bezat? Of naar andermans woningen, die zelf niets had om maar zijn hoofd op neer te leggen? Of naar geld, die zelfs zijn eigen leerlingen van hun beurs ontdeed? Omdat Hij geen ezel had heeft Hij er een moeten vragen, om uw kinderen te zegenen. Spreekt een voorwendsel, maakt er maar een, en doodt Hem rechtvaardig! De Joden antwoorden Hem: "Ware deze geen boosdoener, wij zouden Hem niet aan u overgeleverd hebben". Een duidelijke weergave van de feiten, een onbeperkte uitspraak! Noem de boosheid en breng de hoorder niet op een dwaalspoor! Pilatus zegt tot hen: "Neemt gij Hem en oordeelt Hem volgens uw wet". De welwillende rechter schoof de last van zich af en wierp hem op de hoofden der Joden: zij zeggen hem: "Wij hebben het recht niet om iemand te doden". Hoe hebt gij dan Isaias en Zacharias gedood, hoe ieder van de profeten? Maar het is niet aan u te doden. Niet dat gij net niet wilt, maar omdat gij het niet kunt. Deze macht was hen reeds door de Romeinen afgenomen. De wet heeft reeds opgehouden en was inderdaad niet meer van kracht, ofschoon zij op papier nog bestond. De gebonden Jesus heeft ze ontbonden. Pilatus nu: "Ik vind geen enkele schuld in Hem". Niet gij alleen Pilatus, maar zelfs de Joden niet, de blinden, de doden, de zon, de maan, de wereld, alle rechtvaardigen, profeten en martelaren, ook niet de profeet die zegt: "Hij heeft geen zonde gedaan, noch werd er bedrog in zijn mond gevonden". Allen helpen Pilatus, een rechtvaardig oordeel te vellen, alleen de Joden vechten er tegen in; onder luid geschreeuw zoeken zij recht, terwijl zij erop uit zijn met hun geraas de waarheid te verduisteren, daardoor het woord van Isaias bevestigend: "Ik verwachtte, dat zij druiven zou voortbrengen, en zij bracht doornen voort" en geen gerechtigheid maar geschreeuw. Zolang dit alles duurde, kon Pilatus noch horen noch spreken, vanwege de verwarring en het oproer dat dreigde.

Zijn vrouw, een goede hulp, zond tot hem een bode en hield haar man tegen, die zich liet meevoeren: "Bemoei u niet met deze rechtvaardige, als gij kunt red hem, als gij niet kunt, red uzelf". Het scheelde niet veel, of zij sprak het woord van David: "Stort uw ziel niet in het verderf, tegelijk met de goddelozen en met de bloedige mannen uw leven" (Ps. 26, 9) [b:Ps. 26, 9]. "Bemoei u niet om deze rechtvaardige, want veel heb ik in een droom om Hem geleden." Als een andere Joseph zag zij in een droom de waarheid en gaf zij getuigenis tegen het geschreeuw der Joden in. Het paste immers dat zij voor vrouwen onderdoen. De ontuchtige Rahab had over hen gezegevierd, de bloedvloeiende vrouw, de Chananeesche; en nu staat weer een vrouw tegenover hen. Zij worden in het nauw gedreven. De Joden antwoordden nu: "Wij hebben een wet en volgens onze wet moet Hij sterven". Wat voor een wet? Met wat voor woorden bekrachtigd? Misschien door de woorden die heden zijn voorgelezen: "Als een schaap werd Hij ter slachting geleid, en als een lam voor Zijn scheerder was Hij stom en opende zijn mond niet. Door de ongerechtigen van mijn volk werd Hij ter dood gevoerd". Deze weinige woorden vind ik en geen anderen die hen dienstig kunnen zijn om Jesus terecht te doden. Pilatus ging het praetorium binnen, toegevend aan de woede der Joden, om te trachtten een niet te blussen vlam te blussen. Hij ging binnen en kwam naar buiten, en nog meer deed hij het vuur oplaaien. Hij kwam naar buiten met de gekroonde Jesus bij zich, die reeds had gezegevierd en gekleed was met een koninklijk gewaad. Dit was wel geschied om Hem te honen, doch het duidde toch op zijn koninklijke natuur. Toen zij Hem zagen, die ze dikwijls hadden gezien - of zelfs die ze nog nooit hadden gezien - tegen wien, als zij Hem zagen, zij ontbrandden, verteerd door hun eigen vuur, toen verhieven zij hun Sodomistisch geschreeuw, en bliezen zichzelven op: "Weg met Hem, weg met Hem, kruisig Hem!" "Wilt gij dat ik uw Koning kruisig? Wij hebben geen Koning dan allee de Caesar". Een loochening zonder vervolging, gewetenloosheid na de straffen van Egypte!

Gij hebt geen koning behalve de Caesar? Wie heeft dan de weg gewezen in de woestijn? Wie heeft u gevoed? Wie roept Mozes aan als hij zegt: "De Heer die koning is in eeuwigheid en voor immer" (Ex. 15, 18) [b:Ex. 15, 18]. Omdat gij uw eigen koning hebt verloochent, blijft gij voortaan zonder koning, een eeuwig juk van slavernij met u meeslepende. Dit is tot op dit uur in vervulling gegaan.

Laten wij nu echter ook het overige gedeelte van die dag zien.

Geheel deze dag is immers heilig. Zij kregen Hem gekroond terug. Waarmee? Met doornen, de gaven der Joden. "Ik heb gewacht dat zij druiven zou voortbrengen, maar zij bracht enkel doornen voort". Hij werd in het aangezicht geslagen, gegeseld en gestriemd, doch zonder dat Hij er zich enigszins over schaamde. Sta hier stil met Isaias en beschouw uw God zoals hij Hem zag. Wat zegt deze dan? "Wie heeft geloofd aan hetgeen wij gehoord hebben? Wij zagen Hem en hij had geen voorkomen noch schoonheid, maar zijn voorkomen was zonder eer en Hij deed onder bij de zonen der mensen. Geen schoonheid had Hij en geen voorkomen, Hij, de maker van iedere schoonheid. Over de rampen der Joden weende Hij. Een mens, die zwakheid weet te dragen, ging onder slagen gebukt. Mens en geen God. Mens toch was Hij en geen God, die werd neergeslagen. Wie is deze dan die veel lasten en pijnen lijdt en op wien allen het hebben gemunt? Lijdt Hij rechtvaardig hetgeen Hij lijdt? Hij draagt onze zonden en smarten lijdt Hij voor ons. "Ik vind geen enkele schuld in Hem". Maar wil u niet over smadelijke goederen schamen. Want al had Hij nog zoveel geleden, Hij bleef voor het lijden ongevoelig. Hij werd gewond, bespogen, de meest smadelijke dingen doorstond Hij en toch blijft Hij dezelfde in voornaamheid, in luister. Dezelfde Isaias zegt "Hij echter werd gewond om onze zonden, Hij werd zwak om onze ongerechtigheden". Dus Hij zowel als wij zijn gewond. "Door Zijn striemen werden wij genezen". De geneesheer van doden, een dode; het geneesmiddel van de lijdende mensheid een gewonde. Maar tot hoe lang stelt gij onze zekerheid op de proef, o mens? Zeg duidelijker wat wij zoeken. "Als een schaap werd Hij ter slachting gevoerd en als een lam voor zijn scheerder bleef Hij stom". Een goed schaap werd aan boze slagers overgeleverd. Als gij het slacht, Joden, scheert het dan niet! Als gij het echter scheert, spaart dan het schaap, dat goede vruchten draagt!

Tesamen met Hem werden er nog anderen weggevoerd, twee boosdoeners. Ons woord is nu gekomen aan het elfde uur van de dag, opdat niemand aan zijn eigen leven zou wanhopen. Ik zou deze geschiedenis willen voorbijgaan, omdat ze al dikwijls is verhaald, maar door de moordenaar zie ik er mij steeds toe genoodzaakt. in geen wonder toch, want hij heeft geweld gepleegd tegen de poorten van het paradijs en zijn beroep aangewend voor het heil. Aan het Kruis hing het Lam alsmede twee wolven. Doch de een bleef met zijn gedachte op aarde terwijl de ander van gesteldheid veranderde en zeide: "Heer gedenk mijner, wanneer Gij in uw koninkrijk zijt gekomen". O, welk een grote macht van Jesus! De moordenaar is reeds een profeet, die vanaf het kruis predikt: "Gedenk mijner, Heer, wanneer Gij gekomen zijt in uw Koninkrijk". Moordenaar, wat ziet gij toch van een Koning? Een kaakslag, spuwen, nagelen en hout, alsook de spot der Joden; reeds ontbloot een der soldaten de lans. Maar ik zie niet de uiterlijkheden, zegt hij, ik zie rondom engelen staan, de zon heenvlieden, het voorhangsel scheuren, de aarde beven, de doden zich reeds voorbereiden om de wijk te nemen. Jesus neemt allen op, zelfs die arbeiders, die rond het elfde uur aankomen, en geeft hen dezelfde denarie. "Voorwaar zeg Ik u, - moordenaar, die heden moordenaar zijt, neem ook gij dit "voorwaar" ter harte - heden zult gij met Mij zijn in het paradijs". Ik voer u binnen, die a had uitgestoten, die de poorten van het paradijs had gesloten, die de toegang verhindert met een brandend zwaard. Want als Ik u niet binnenvoer, dan blijven de poorten gesloten.

Kom moordenaar, die de duivel beroofd hebt, en tegen hem in werd gekroond; na de Godmens te heen gezien, hebt gij Hem aanbeden, hebt gij de vroegere wapenrusting weggeworpen en die van het geloof aangenomen. Terwijl dan alles werd geheiligd, zoals aan het uitspansel de zon, van de gewassen het hout, uit de levende dieren de gal, van de spinsels het onderkleed zonder naad, uit de zee het purperkleurig gewaad, van de metalen en het ijzer de lans en de nagels, en toen tegelijk twee bronnen ontsprongen, een van water en een van bloed, deed de Zaligmaker zijn werk. "Vader, vergeef hun hun zonden". Aan wie vergiffenis schenken? Aan de Grieken, de Joden, de vreemdelingen, de barbaren, in één woord aan allen! Slechts eenmaal heeft Hij het gezegd, en altijd door wordt het in daden omgezet. Niet slechts in verband met zijn vijanden zeide Hij: "vergeef het hun". Ieder jaar zegt Hij het en altijd weer en eenieder die wil krijgt het.

Allen kwamen bijeen in het praetorium van Pilatus, om wat te zeggen? "Wij weten dat die bedrieger, nog in leven gezegd heeft; na drie dagen zal Ik verrijzen". Weet gij het goed? Dan herinnert gij u ook dat Hij inderdaad verrezen is! Stel het graf veilig, want dat beveiligt mij. Houdt de wacht over de dode en vlucht niet! Pilatus zegt hun: "Gij hebt een wacht, gaat en bewaakt het graf zoals het u goeddunkt." Sluit het af gelijk het u goeddunkt, neemt voorzorgsmaatregelen gelijk het u goeddunkt, houdt de wacht gelijk het u goeddunkt! Als gij niet oppast, geeft gij mij een reden van uitvlucht. Nu echter geef ik Hem aan u over, die toen Hij nog leefde door u werd gevangen genomen, die echter zich toen Hij gedood was, voor u allen zich verborg.

Laten wij dus blijven waken, opdat wij de diepe slaap der Joden zien en feestvieren met de hemelse legerscharen in Christus Jesus onze Heer, aan Wie de glorie en de kracht zij nu en in de eeuwen der eeuwen. Amen.