Per Quanto Legittima

Aan de vrouwen van Katholieke Actie
verzameld in Rome uit alle Italiaanse bisdommen
om de veertigste verjaardag van hun vereniging te vieren.

Hoe legitiem jullie vreugde ook mag zijn, geliefde dochters, bij het herdenken van de eerste veertig jaar van jullie vereniging, zijn jullie hier bijeengekomen met nog hogere gevoelens en gedachten. Jullie wilden een fase in jullie reis markeren of, zoals ze zeggen, "de balans opmaken", dat wil zeggen, de weg die jullie hebben afgelegd bekijken, met een zeker oog de omstandigheden bekijken waarin jullie je nu bevinden; en nu wachten jullie op ons om jullie te vertellen welke plichten ze jullie opleggen en welke raad we jullie moeten geven. In één woord, jullie willen vandaag de route en het programma van jullie volgende etappe vaststellen.

Gedurende deze veertig jaar zijn jullie moedig vooruitgegaan, maar de wereld is ook vooruitgegaan, en met duizelingwekkende snelheid. Het gaat er dus allereerst om te zien of jullie in staat zijn geweest het tempo te versnellen, om je niet te laten inhalen en niet nutteloos achterop te raken. Maar wat nog belangrijker is, is te zien of jullie, sterk genoeg om je niet te laten meeslepen door de wedloop van de tijd, integendeel op een of andere manier, hoe bescheiden ook, hebben bijgedragen om haar te sturen, te vertragen of te versnellen, kortom, haar te reguleren om haar meer stevigheid en continuïteit te geven.

Ja, de wereld is verder gegaan, maar het is niet onze bedoeling om alleen te spreken over de grote gebeurtenissen die gedenkwaardige data in haar geschiedenis markeerden, en vooral over de twee wereldoorlogen, die - de tweede onvergelijkbaar meer dan de eerste - ook ongekende en bovenmenselijke offers eisten van de Italiaanse vrouwen. We kijken vooral naar de evolutie die in deze periode heeft plaatsgevonden in de omstandigheden van uw leven. Een evolutie die eerder een complete revolutie genoemd zou moeten worden.

Toen jullie Unie geboren werd, was deze transformatie op sommige plaatsen misschien al begonnen. Nu is ze compleet. De Italiaanse vrouw, en in de eerste plaats de jonge vrouw, heeft zich ontworsteld aan de geheimzinnigheid en verborgenheid van het huiselijke leven en heeft grotendeels de posten, ambten, verantwoordelijkheden en rechten betreden die voorheen alleen aan mannen voorbehouden waren. Het siert de Italiaanse vrouw dat ze het openbare leven van de natie niet lichtvaardig heeft betreden. Nu ze volwassen is, onafhankelijk en met gelijke rechten, staat ze op gelijke voet met mannen in de economie en het werk, in de wetenschap en de kunsten, in de vrije beroepen, in openbare ambten en in het delen in de politieke en bestuurlijke beslissingen van de staat en de gemeenten.

We hebben al verschillende keren de gelegenheid gehad om de gevolgen van deze transformatie uiteen te zetten en de verplichtingen die eruit voortvloeien te benadrukken. We hebben dit gedaan in de meest uiteenlopende omstandigheden: bijeenkomsten van Italiaanse vrouwen, internationale congressen van katholieke vrouwen, audiënties voor jonge vrouwen en pasgetrouwden. We hebben dit onderwerp behandeld, zowel in het algemeen als naargelang de specifieke status van de vrouw: werkneemster, werkneemster, lerares, deelneemster aan het politieke leven. Wat kunnen we nog toevoegen aan deze serieuze onderwerpen die we al zo vaak hebben besproken?

En toch voelen we ons geroepen om opnieuw tot jullie te spreken, Vrouwen van Katholieke Actie, om jullie met hernieuwde warmte de noden van het gezin en van de jeugd aan te bevelen.

Maar allereerst moeten we vanuit het diepst van onze ziel de Almachtige Heer nederig danken voor het geweldige werk dat jullie de afgelopen vier decennia hebben kunnen doen. Hoeveel goede wil, hoeveel toewijding, hoeveel christelijke heldhaftigheid! De lijfspreuk dat u hebt gekozen, 'Fortes in Fide', is uw lofrede geworden. Hoeveel hebt u te danken aan uw apostolaat voor het behoud van het geloof en het christelijk leven onder het Italiaanse volk; hoe groot is uw liefdadigheidswerk geweest in vrede en oorlog, voor alle klassen van het volk! De hand van God heeft u geleid; de genade van God heeft u sterk gemaakt. Hem zij lof en eer!

Wij dan, geliefde dochters, danken jullie op een speciale manier voor het uitvoeren van een missie van groot belang: het opvoeden en begeleiden van de Italiaanse vrouw in het vervullen van haar zware plichten tegenover God en haar eigen geweten. Het is een zware en zelfopofferende taak geweest, die jullie hebben uitgevoerd voor de zaak van God en voor het hoogste goed van de natie, voor haar christelijke beschaving. En de Heer heeft uw werk gezegend.

En nu, beminde dochters, gaan wij over tot een nadere behandeling van ons onderwerp; want er blijft nog veel te doen en de Kerk verwacht veel van uw onvermoeide ijver.

1 Noodlottige gevolgen van de oorlog voor het gezin
Vanuit de landen van Europa en van overzee klinken steeds luider en doordringender kreten om hulp wegens de ongelukkige toestand van het gezin en het jonge geslacht. Dat de oorlog hieraan voor een groot deel schuld is, is voldoende bekend. Aan de oorlog is vooral te wijten de gewelddadige en noodlottige scheiding van millioenen echtgenoten en gezinnen en de verwoesting van ontelbare woningen.

2 Nadelige gevolgen van het materialisme voor huwelijk en gezin
Maar het is ook zeker, dat de ware en eigenlijke reden van dit grote kwaad dieper ligt. Zij moet gezocht worden in wat men met een algemene term materialisme noemt, in de ontkenning of althans in het verwaarlozen en het verachten van alles, wat godsdienst is, christendom, onderwerping aan God en aan Zijn wet, toekomstig leven en eeuwigheid. Als een verpestende adem doordringt het materialisme steeds meer het gehele leven en brengt zijn meest verderfelijke vruchten voort in huwelijk, gezin en bij de jeugd.

3 Het zedelijk verval van de jeugd
Het is, kan men zeggen, de algemene opvatting, dat het zedelijk peil van een groot deel van de jeugd voortdurend daalt. En niet alleen van de jeugd in de steden. Ook bij die van het platte land, waar vroeger een gezonde en krachtige zedelijke sfeer heerste, is het zedelijk verval niet veel minder, omdat veel wat in de stad prikkelt tot weelde en genot, ook tot het dorp vrije toegang heeft gekregen.

4 Oorzaken van dit verval
Wij hoeven er niet op te wijzen, hoe radio en film gebruikt en misbruikt zijn om dit materialisme te verbreiden, en hoe deze beide factoren, evenals slechte lectuur, schaamteloze illustraties, zedeloos toneel, immorele bals, het vrije leven aan het strand oorzaak zijn geweest, dat oppervlakkigheid, wereldse geest en zinnelijkheid bij de jeugd zijn toegenomen. Volgens rapporten uit de meest verschillende streken zijn die gelegenheden de bron van godsdienstige en zedelijke verslapping van de jeugd. Maar bovenal is deze te wijten aan de ontwrichting van het huwelijk. Men kan het zedelijk verval van de jeugd hiervan de graadmeter en het noodlottige gevolg noemen.

5 De toestand in Italië
Misschien geldt dit droevig beeld niet in dezelfde mate voor alle landen en mogelijk behoort Italië tot die landen, die nog het meest gezond zijn gebleven. Wij zelf hebben dikwijls de frisse groepen bewonderd van een prachtige, reine, sterke en moedige jeugd, die klaar staat voor ieder offer tot verdediging van geloof en deugd. Maar ook in uw vaderland is het jonge geslacht zwaar getroffen.

6 Aandeel van de vrouw in de redding van het christelijke gezin
Wij weten niet, waarop de Kerk meer al haar krachten moet richten dan op de redding van het gezin en van de jeugd. En hiervoor rekent zij bijzonder op u, christelijke vrouwen en moeders. Gij hebt reeds lang in deze richting gewerkt en gij hebt dit als onderwerp genomen van uw besprekingen. De besluiten van uw congres leggen getuigenis af van uw edel en apostolisch pogen om de nood van het christelijk gezin te verhelpen overeenkomstig de huidige omstandigheden.

Van onze kant vragen wij uw aandacht voor drie punten:

a. De steun van de Kerk
Wij stellen voorop, dat alles wat kan bijdragen tot een gezonde sociale politiek voor het welzijn van het christelijk gezin en de christelijke jeugd, steeds kan rekenen op de daadwerkelijke steun van de Kerk.

Wat wij twee jaar geleden hebben gezegd tot de mannen van de Katholieke Actie Toespraak Conforto laetizia...Toespraak Conforto laetizia van 7 September 1947, A.A.S. 39 (1947) 428., zeggen wij ook tot u: de katholieke Kerk verdedigt krachtig de eisen van de sociale rechtvaardigheid.

b. Oplossing van het woningprobleem
Tot die eisen behoort het verschaffen van de nodige woonruimte aan het volk. Op de eerste plaats aan hen, die een gezin willen stichten of reeds bezig zijn het te stichten. Is er wel een dringender sociale voorziening denkbaar? Hoe pijnlijk is het te moeten zien, dat jonge mensen op een leeftijd, waarop de natuur hen het meest dringt tot het huwelijk, jaren en jaren moeten wachten alleen vanwege het gebrek aan een woning, met gevaar, dat zij door dit zenuwslopend wachten ten slotte zedelijk verschrompelen. Bevordert daarom zoveel mogelijk door uw propaganda en uw actie het bouwen van huizen, zodat het tekort hieraan geen schade doet aan de waardigheid van het huwelijk en aan de christelijke opvoeding van de kinderen.

c. Zorg voor de vrouwelijke kloosterroepingen
Wij zegenen ook uw huishoudscholen en in het algemeen alles, wat dient tot een betere opleiding en vorming van de vrouw voor de leiding van het huishouden, de inrichting van haar woning, de zorg voor en de opvoeding van de kinderen; alles, wat dient tot voorbereiding op het huwelijk, niet alleen in fysiologisch, maar vooral in geestelijk en maatschappelijk opzicht; al uw bemoeiingen voor de idee van de beroepskeuze en de beroepsopleiding. Vergeet echter niet, dat een van de roepingen van de vrouw ook is de roeping tot het kloosterleven, de staat van godgewijde maagdelijkheid. Hier moet tegenwoordig des te meer op gewezen worden, omdat in de gewettigde waardering van het apostolaat in de wereld soms, nauwelijks merkbaar, een zweem van naturalisme kan binnensluipen en dit zou de waardering voor de schoonheid en de vruchtbare waarde van de totale overgave van hart en leven aan God verminderen. Het apostolaat van de Kerk is tegenwoordig bijna niet meer denkbaar zonder de medewerking van kloosterzusters in de werken van liefde, in het onder wijs, als hulp voor het werk van de priesters en in de missies. De Italiaanse vrouwen moeten daarom in Italië zorgen voor de nodige roepingen. Doet uw best hiervoor. Gij weet, dat de vruchten van die roepingen in velerlei vormen van de religieuzen terugvloeien naar de gezinnen.

a. De sociale politiek is niet voldoende
Al erkennen wij de volle betekenis van een gezonde sociale politiek voor de redding van het christelijk gezin en van de christelijke jeugd, toch is zij nog slechts een voorbereidende factor. Anders zou het gezin in de maatschappelijk beter gesitueerde klassen niet - gelijk wij toch in feite zien - in gelijke mate .en misschien nog meer blootstaan aan verval dan het gezin in die klassen, die het maatschappelijk moeilijker hebben.

b. Het eigenlijke euvel van het gezin en van de jeugd
Het euvel van. het gezin en van de jeugd is het verzwakken van geloof en vreze Gods, van vroomheid en geweten, het binnendringen van het materialisme niet alleen in denken en oordelen, maar ook in de praktijk van het leven, zelfs bij velen, die oprecht gelovig willen zijn en blijven.

c. Een sterk geloof bij de ouders
Tegen dit euvel bestaat maar één geneesmiddel: een sterk geloof bij de ouders, dat door voorbeeld, godsdienstonderricht en zedelijke opvoeding ook bij de kinderen een onwankelbaar geloof voortbrengt.

Een sterk geloof! Dus geen oppervlakkigheid, geen inhoudloze vorm en ook geen pure gevoelsvroomheid. De vrome gebruiken, traditioneel in de christelijke gezinnen, te beginnen met het kruisbeeld en de afbeeldingen van de heiligen, moeten zeker hoog in ere worden gehouden. Maar zij krijgen pas hun ware betekenis, als zij steunen op een sterk innerlijk geloof, met als middelpunt de grote godsdienstige waarheden. Welk een grote kracht geeft bijv. aan een actief en gelovig mens de gedachte aan Gods alomtegenwoordigheid; welk een onschatbare steun is zij bij de opvoeding van de kinderen!

d. Het voorbeeld van de ouders
Het voorbeeld van de ouders! Wie kent niet de onvervangbare invloed hiervan? Het gebed van vader en moeder samen met de kinderen, de gewetensvolle trouw in het heiligen van de feestdagen, de eerbied in het spreken over godsdienst en Kerk, kalmte en ijver, een rechtschapen, eerlijke en onberispelijke levenswandel.

e. Het godsdienstonderricht aan de kinderen
Het godsdienstonderricht aan de kinderen! In de eerste jaren is dit de zoete taak van de moeder. Gij, moeders, hebt uw kinderen dan in handen. Maar de tijd, die men dan zou verliezen, wordt moeilijk ingehaald, en wat dan in hun hart wordt gezaaid, kan moeilijk weer helemaal worden uitgewist. Hier, christelijke moeders, ligt uw veelbelovend succes, maar ook uw verantwoordelijkheid.

De zedelijke opvoeding van de jeugd! Deze is zo belangrijk, dat zij, ofschoon reeds in het voorafgaande opgesloten, toch nog een afzonderlijke beschouwing verdient.

a. Godsdienst en zedelijk leven vormen tegenwoordig geen eenheid meer
Wanneer een huismoeder vroeger in haar kinderen de eerste verschijnselen zag van het rijper worden en haar waakzaamheid en zorgen verdubbelde om hun onschuld te beschermen en hun deugd in de moeilijke jaren te versterken, dan voelde zij haar onrust wijken, als zij hen trouw zag blijven aan hun godsdienstplichten, aan de heiliging van Zon- en feestdagen.

Tegenwoordig biedt het onderhouden van het gebod van de Zondagsheiliging geen zekere waarborg meer voor het zedelijk gedrag van het meisje. Deze schei ding van godsdienst en zedelijk leven is veelzeggend. Want als deze twee elementen echt zijn, dan vormen zij een ondeelbare eenheid. Ongetwijfeld zijn er altijd zedelijke misstappen geweest. Maar toen het godsdienstig leven gezond en sterk was, prikkelde het ook het persoonlijk en publiek geweten.

b. Opvoeding tot zedelijk leven
Ook hier is er maar één geneesmiddel. Houdt het kind vanaf zijn eerste jaren de geboden van God voor en leert het die te onderhouden. De jeugd van tegenwoordig is evenzeer als die van vroeger geneigd en bereid om goed te handelen en God te dienen. Maar zij moet hiertoe worden opgevoed.

i. Eenvoud en soberheid
Stelt tegenover de zucht naar weelde en genot een opvoeding tot eenvoud en soberheid. De jeugd moet opnieuw leren, zich te beheersen en zich iets te ontzeggen. Zij mag de ouders niet meer en meer lastig vallen met eisen, die zij onmogelijk kunnen inwilligen. Eenvoud van leven en soberheid zijn altijd karakteristieke deugden geweest van het Italiaanse volk. Dit moet zo blijven. Ook de nationale economie eist het.

ii. Zuiverheid
Voedt de jeugd op tot zuiverheid. Helpt haar, wanneer zij opheldering, raad en leiding nodig heeft. Maar vergeet niet, dat de beste vorming op dit gebied is een goede opvoeding, die heel het leven omvat, en vooral de opvoeding tot zelfbeheersing.

iii.. Gehoorzaamheid
Voedt de jeugd op tot gehoorzaamheid en tot eerbied voor het gezag. Dit kan gemakkelijk geschieden, als de mens zich onderwerpt aan God en de onvoorwaardelijke geldigheid van zijn geboden erkent. Voor de ongelovige, voor de godloochenaar kan er geen echt, wettig en geregeld gezag bestaan, omdat "er geen macht is tenzij van God". (Rom. 13, 1)[b:Rom. 13, 1] Zo iemand kan slechts regeren en geregeerd worden door vrees en geweld.

Dit zijn zeker elementaire waarheden. Maar juist deze waarheden worden dikwijls vergeten en veronachtzaamd. En toch is herstel slechts mogelijk, als men die fundamentele eisen trouw vervult.

Gaat dus aan het werk, beminde dochters, of liever zet ijverig uw werk voort en houdt scherp het doel voor ogen, dat gij nastreeft: de redding van het christelijk huwelijk, van het gezin en van de jeugd. Door de inspanning en de moeilijkheden, die gij u moet getroosten, dient gij werkelijk de zaak van God en van de Kerk en tevens de hoogste belangen van uw volk en land. Want het beginsel luidt: een volk, waar huwelijk en gezin in verval raken, komt vroeg of laat tot de ondergang.

God zij met u. Moge Hij u geven "het willen en het volbrengen volgens de goede wil". (Fil. 2, 13)[b:Fil. 2, 13] Moge Zijn allerheiligste Moeder Maria, uw leven, uw troost en uw hoop, in uw vereniging de geest van wederzijdse eerbied, van vertrouwen, van liefde en apostolische ijver bewaren. Als onderpand hiervan schenken wij aan u allen met liefde onze vaderlijke apostolische zegen.