Mirae caritatis

De voorbeelden van wondervolle liefde voor de zaligheid der mensen, die door Jezus Christus op zulk een schitterende wijze zijn gegeven, zijn om wille der heiligheid van ons ambt tot heden toe het voorwerp geweest van onze beschouwing en navolging, en zullen dat met Zijn hulp blijven tot onze laatste ademtocht. Want levend in een tijd, die maar al te zeer gekant is tegen waarheid en gerechtigheid, hebben we - onze u onlangs toegezonden apostolische brief is daar een bevestiging van vgl: Annum Ingressi Sumus[[[2959]]] - nooit opgehouden door onze lessen, onze vermaningen, onze daden alles te doen, wat ons het meest geschikt leek hetzij om de besmetting der talrijke dwalingen te weren hetzij om het christelijk leven met nieuwe kracht te bezielen.

Daaronder vallen twee daden van jongere datum, die met elkander in zeer nauw verband staan, en waarvan de herinnering ons persoonlijk te midden van de vele overstelpende redenen tot droefheid een welkome vertroosting biedt. De eerste was ons besluit, dat we zeer goed zouden doen, door een bijzondere plechtigheid heel het mensdom aan het hoogheilig Hart van Christus de Verlosser toe te wijden; de tweede onze krachtige, tot alle belijders van het Christendom gerichte aansporing om zich te hechten aan Hem, die zowel voor ieder mens afzonderlijk als voor heel de, maatschappij krachtens Gods bestel de weg, de waarheid en het leven is. (Joh. 14, 6)[[b:Joh. 14, 6]]

Thans echter voelen we ons door diezelfde apostolische liefde, die met waakzaam oog let op de lotgevallen der Kerk, bewogen, ja om zo te zeggen gedrongen, om bij onze reeds verwerkelijkte plannen nog een ander toe te voegen, dat er als het ware de bekroning van is. We willen nl. het Christenvolk op bijzondere wijze aanbevelen de godsvrucht tot de H. Eucharistie, die meest goddelijke gave, voortgekomen uit het diepste van het hart des Verlossers, die vurig verlangde (Lc. 22, 15)[[b:Lc. 22, 15]] naar deze geheel enige verbinding met de mensen; een gave, die vooral tot doel heeft, de overheilzame vruchten van Zijn verlossingswerk aan hen uit te delen

We hebben trouwens ook op dit gebied reeds vroeger als uiting van ons gezag en onze ijverige belangstelling het een en ander gedaan. Het is ons aangenaam o.a. er aan te herinneren, dat we onze officiële goedkeuring hebben gegeven aan verscheidene instellingen en genootschappen, gewijd aan de altijddurende aanbidding der goddelijke Hostie, en ze met voorrechten hebben verrijkt; dat we onze medewerking hebben verleend om de eucharistische congressen[d:29] met waardige luister en met even grote vrucht te doen houden; dat we bovendien aan die congressen en aan andere dergelijke werken de H. Paschalis Baylon, de buitengewoon vrome vereerder van het mysterie der H. Eucharistie, tot hemelse patroon hebben gegeven.

Zo willen we dus, eerbiedwaardige broeders, ons met u onderhouden over enige punten betreffende dit mysterie, tot welks verdediging en verheerlijking de Kerk onafgebroken, ook door heerlijke triomfen van martelaren, haar ijver heeft betoond, en de wetenschap en welsprekendheid van grote genieën tegelijk met de verschillende kunsten zo schitterend hebben gewedijverd. Ons doel daarbij is de kracht der Eucharistie duidelijker en uitdrukkelijker te doen uitkomen, en vooral haar machtige invloed tot leniging der noden van onze tijd. Ja, wijl Christus de Heer tegen het einde van Zijn aardse levensloop dit gedenkteken van Zijn onmetelijke liefde voor de mensen, tevens het machtigste hulpmiddel "voor het leven der wereld" (Joh. 6, 51)[b:Joh. 6, 51] heeft achtergelaten, kunnen wij, die zeer dicht zijn bij ons levenseinde, geen groter geluk wensen, dan in aller harten het gevoel van dankbaarheid en verschuldigde godsvrucht te mogen opwekken en versterken jegens het wonderbaar sacrament, dat naar onze overtuiging de voornaamste grondslag is voor de hoop op de verwezenlijking van het heil en de vrede, waar allen met zorgvolle verlangens naar uitzien.

Er zullen er zeker zijn, die er verbaasd over zullen staan, dat we zulke geneesmiddelen en zulke hulpmiddelen de eerste achten om te voorzien in de noden van een eeuw, die zo door en door in verwarring en zo diep in ellende verkeert; misschien zijn er, die onze woorden met brutale minachting zullen vernemen. Dat komt vooral voort uit de hoogmoed. Als die ondeugd in de ziel heerst, dan kan het niet anders, of het geloof, dat een diep eerbiedige onderwerping van het verstand vordert, zal er gaan kwijnen en de duisternis aangaande de goddelijke dingen zal er steeds afschuwelijker worden, zodat op velen het woord toepasselijk wordt: "ze beschimpen wat ze niet kennen." (Judas 10)[b:Judas 10] Verre van ons echter, dat we daarom ons plan zouden opgeven. Integendeel, het staat bij ons vast met nog veel vuriger ijver de goed gestemden licht te brengen en voor hen, die het heilige lasteren, in broederlijk smeekgebed der vromen van God vergeving af te bidden.

De kracht der H. Eucharistie met een onverzwakt geloof kennen zoals ze is, is waarlijk kennen, zoals het is, het werk, dat God, mens geworden, ten gunste van het menselijk geslacht in Zijn alvermogende barmhartigheid volbracht heeft. Want hetzelfde ware geloof, dat ons Christus doet belijden en vereren als de hoogste bewerker van ons heil, die door Zijn wijsheid, Zijn wetten, Zijn onderrichtingen, Zijn voorbeelden en het storten van Zijn bloed alles heeft hersteld, gebiedt ons evenzeer Hem te belijden en te vereren als werkelijk tegenwoordig in de Eucharistie, waar Hij in volle waarheid te allen tijde zelf onder de mensen verblijft en hun als meester en goede herder en als zeer welgevallige voorspreker bij de Vader in nooit verminderde overvloed de weldaden der verlossing mededeelt, die Hij uit Zijn eigen rijkdom put.

Wie nu de weldaden, die uit de Eucharistie voortvloeien, met aandacht en eerbied beschouwt, zal zeker begrijpen, dat de voortreffelijkste en uitstekendste deze is, waarin al de overige - welke dan ook - liggen opgesloten: uit de Eucharistie stroomt nl. in de mensen het leven over, dat het ware leven is: "Het brood, dat Ik zal geven, is Mijn vlees voor het leven der wereld." (Joh. 6, 51)[b:Joh. 6, 51]

Zoals we bij een andere gelegenheid hebben verkondigd Tametsi Futura Prospicientibus, 37-44[[1748|37-44]], is Christus op meer dan één wijze het leven. Als beweegreden van Zijn komst onder de mensen gaf Hij aan, hun een ware overvloed te brengen van een meer dan menselijk leven: "Ik ben gekomen, opdat zij het leven hebben en het in overvloed hebben." (Joh. 10, 10)[b:Joh. 10, 10] Inderdaad, iedereen weet het: "zodra de goedertierenheid en mensenliefde van God onze Zaligmaker zich had geopenbaard" (Tit. 3, 4)[b:Tit. 3, 4], vertoonde zich onmiddellijk een zekere scheppende kracht, die een geheel nieuwe orde van zaken tot stand bracht en die al de aderen van de burgerlijke en huiselijke maatschappij doorstroomde. Dientengevolge ontstonden nieuwe betrekkingen tussen de mensen onderling, nieuwe rechten in het maatschappelijk en persoonlijk leven, nieuwe plichten. Instellingen, wetenschappen en kunsten namen een nieuwe vlucht. Maar wat het voornaamste is: de gedachten en verlangens van de mensen werden teruggebracht tot de waarheid van de godsdienst en de heiligheid van zeden, ja zelfs werd aan de mens een waarlijk hemels en goddelijk leven medegedeeld. Hierop doelen inderdaad de uitdrukkingen, die menigmaal in de schriftuur voorkomen: boom des levens, woord des levens, boek des levens, kroon des levens en met name ook brood des levens. (Openb. 2, 7; Joh. 6, 68; Openb. 3, 5; Openb. 2, 10; Joh. 6, 35)[b:Openb. 2, 7; Joh. 6, 68; Openb. 3, 5; Openb. 2, 10; Joh. 6, 35]

Welnu, dit leven, waarover we spreken, heeft een sprekende gelijkenis met het natuurlijk leven van de mens. Gelijk dus dit laatste door spijs gevoed wordt en zijn kracht behoudt, zo moet ook het eerste door zijn eigen spijs onderhouden en vermeerderd worden. In dit verband past het er aan te herinneren, op welke tijd en op welke wijze Christus de mensen er toe bewogen en gebracht heeft, het levende brood, dat Hij voornemens was te geven, op passende en waardige wijze te ontvangen. Toen nl. de faam van het wonder, dat Hij door de vermenigvuldiging der broden om het volk te verzadigen bij het meer van Tiberias verricht had, zich verbreidde, kwamen aanstonds velen naar Hem toestromen, in de hoop, dat hun wellicht eenzelfde weldaad te beurt zou vallen. Nu greep Jezus de gelegenheid aan, en zoals Hij eens bij de Samaritaanse vrouw, uitgaande van het water van de put, de dorst had opgewekt naar "het water dat springt ten eeuwigen leven" (Joh. 4, 14)[b:Joh. 4, 14], zo heft Hij nu de gedachte der begerende menigte omhoog om met nog groter begerigheid te verlangen naar een ander brood, "dat blijft ten eeuwigen Leven". (Joh. 6, 27)[b:Joh. 6, 27] Maar dit brood, zo gaat Jezus waarschuwend voort, is niet dat manna uit de hemel, dat uw vaderen bij hun tocht door de woestijn ten dienste stond; en ook niet dat brood, dat gijzelf nog kort geleden vol verbazing van Mij ontvangen hebt, maar Ik zelf ben dat brood: "Ik ben het brood des levens." (Joh. 6, 48)[b:Joh. 6, 48] Van deze waarheid tracht Hij hen nog meer te overtuigen zowel door aanlokking als door bevel: "Zo iemand eet van dit brood, zal hij in eeuwigheid leven. En het brood, dat Ik zal geven, is Mijn vlees voor het leven der wereld." (Joh. 6, 51)[b:Joh. 6, 51] Van de ernst van het bevel overtuigt Hij hen op de volgende wijze: "Voorwaar, voorwaar, Ik zeg u: Zo gij het vlees van de Mensenzoon niet eet en Zijn bloed niet drinkt, dan hebt gij het leven niet in u." (Joh. 6, 54)[b:Joh. 6, 54]

Verre dus zij de veel verbreide verderfelijke dwaling, dat het gebruik van de Eucharistie zo ongeveer overgelaten moet worden aan mensen, die vrij van zorgen en eng van hart, in het beoefenen van een soort van meer godsdienstig leven een rustig bestaan zoeken. Neen, die gave, zeker de uitmuntendste en heilzaamste die er bestaat, is voor allen, van welk beroep of welke stand ook, die en dat moet iedereen in zich het leven der genade willen onderhouden, welks eindterm is de verwerving van het zalige leven met God.

Hadden toch vooral degenen, wier talent of wier werkzaamheid of wier gezag zoveel invloed kunnen hebben op de gang der gebeurtenissen en het lot der mensen, maar een juist idee van het eeuwig leven en waren ze er maar bezorgd voor! Maar helaas, we zien en betreuren het, hoe de meesten onder hen zich met trots verbeelden, dat ze onze eeuw als het ware een nieuw en wel voorspoedig leven hebben ingestort, omdat ze haar met krachtige aandrang dwingen om met vurige loop vooruit te snellen naar allerlei nuttige en wonderbare uitvindingen. Doch in waarheid, waarheen men zijn blikken ook richt, overal is de maatschappij, als ze gebroken heeft met God, in plaats van de verlangde rust te genieten, ten prooi aan angst en beven, als een zieke die door een hete koorts gekweld wordt. Terwijl ze met angstige zorg naar welvaart streeft, en daarop alleen vertrouwen stelt, ontvlucht deze haar als ze die wil grijpen, ontvalt ze haar wanneer ze er zich aan vastklampt. Mensen en staten immers kunnen niet anders afkomstig zijn dan van God; en zo kunnen ze niet leven, zich niet bewegen, niets goeds bewerken dan alleen in God door Jezus Christus, van wie de beste en kostbaarste goederen in overvloed zijn voortgekomen en nog voortkomen.

Maar de bron en springader van al deze goederen is vooral de H. Eucharistie. Zij voedt en onderhoudt het leven, welks gemis ons zo hevig doet lijden, en daardoor verheft ze de menselijke waardigheid, waaraan men op het ogenblik zoveel waarde schijnt te hechten, onmetelijk hoog. Want wat is er groter of begerenswaardiger dan, in zover dat mogelijk is, deelachtig te worden aan de goddelijke natuur? Welnu, dat geeft Christus ons vooral in de Eucharistie, waardoor Hij de mens, die door de genade tot het goddelijke verheven is, nog nauwer met Zich verenigt en aan Zich hecht. Want dit is het verschil tussen de spijs van het lichaam en die van de ziel: de eerste wordt in ons veranderd, de tweede verandert ons in zich. Daarom voert Augustinus Christus aldus sprekend op: "Gij zult Mij niet in u veranderen, zoals de spijs van uw lichaam, maar gij zult veranderd worden in Mij." I, VII, c. X[[850]]

Dank aan dit voortreffelijk sacrament, waar vooral In blijkt, hoe de mensen in de goddelijke natuur worden ingelijfd, kunnen zij tevens in al de bovennatuurlijke deugden zeer grote vorderingen maken.

En wel vooreerst in het geloof. Te allen tijde heeft het geloof bestrijders gehad. Want weliswaar verheft het de menselijke geest door de kennis der voortreffelijkste dingen; maar, omdat het het wezen der waarheden, die het als bovennatuurlijk heeft geopenbaard, verborgen houdt, heeft het de schijn de geest te onderdrukken. Vroeger nu werd nu eens dit, dan weer dat punt van het geloof bestreden; later strekte de strijd zich over een veel groter terrein uit, en thans is men er toe gekomen te verzekeren, dat er volstrekt niets bovennatuurlijks bestaat.

Welnu, om de kracht en de vurigheid van het geloof in de zielen weer te herstellen is er geen geschikter middel dan het eucharistisch mysterie, dat met de eigen naam van mysterie des geloofs "Canon Missae""Canon Missae" genoemd wordt. In dit ene mysterie immers ligt door een geheel enige overvloed en verscheidenheid van wonderen alles, wat bovennatuurlijk is, opgesloten: "Hij stichtte een gedachtenis voor zijn wonderen de barmhartige en genadige Heer; Hij verschafte aan Zijn vereerders spijze." (Ps. 111, 4-5)[b:Ps. 111, 4-5] Als God immers alles, wat Hij aan bovennatuurlijks gedaan heeft tot de menswording van het Woord heeft teruggebracht, waardoor het heil van het mensdom zou worden hersteld, volgens het woord van de apostel: "Hij had Zich voorgenomen... in Christus alles te herstellen wat in de hemel en wat op aarde is" (Ef. 1, 9-10)[b:Ef. 1, 9-10], dan is de Eucharistie naar het getuigenis der HH. Vaders te beschouwen als een zekere voortzetting en uitbreiding der menswording. Immers, door haar wordt de substantie van het Vleesgeworden Woord met ieder mens afzonderlijk verbonden, en wordt het hoogste offer van Calvariê op een bewonderenswaardige wijze vernieuwd, zoals Malachias voorspeld heeft: "op iedere plaats wordt Mijn naam een reine offerande gebracht." (Mal. 1, 11)[b:Mal. 1, 11]

Dit wonder, het grootste van alle in zijn soort, gaat van ontelbare wonderen vergezeld. Hier zijn immers alle natuurwetten opgeschort; heel de zelfstandigheid van brood en wijn wordt in het lichaam en bloed van Christus veranderd; de gedaanten van brood en wijn, waaronder de zaak niet meer aanwezig is, worden door goddelijke kracht ondersteund; het lichaam van Christus krijgt zoveel plaatsen tegelijk als er plaatsen zijn, waar tegelijk het sacrament voltrokken wordt. Om echter een volmaakter onderwerping der menselijke rede ten opzichte van zulk een groot geheim te bewerken, komen als het ware te hulp de wonderen, die tot glorie van het sacrament in vroeger tijd en in onze tijd zijn geschied en waarvan op meer dan één plaats openbare heerlijke gedenktekenen bestaan. We zien het dus: door dit sacrament worden het geloof gevoed, de geest gesterkt, de bedenksels der rationalisten vernietigd en de orde der bovennatuurlijke dingen in schitterend licht gesteld.

aa. Het bederf is tegenwoordig groot
Maar de verflauwing van het geloof aan de goddelijke waarheden is niet alleen een gevolg van de hoog. moed, zoals wij boven aanstipten, maar ook van het bederf des harten. De ondervinding leert, dat, hoe beter iemands zedelijk gedrag is, des te groter ook zijn vaardigheid is om te begrijpen. Omgekeerd, dat de geest door de genietingen van het lichaam wordt afgestompt, dat heeft zelfs de wijsheid der heidenen bemerkt en de goddelijke wijsheid heeft er tegen gewaarschuwd. (Wijsh. 1, 4)[b:Wijsh. 1, 4] Maar nog veel meer verduisteren, waar het over de goddelijke dingen gaat, de genietingen van het lichaam het licht van het geloof; ja zelfs door een rechtvaardige straf van God doven ze het geheel en al uit. In onze dagen nu heerst er een brandende, onverzadelijke begeerte naar zulke genietingen, die als een besmettelijke ziekte allen zelfs van de eerste jaren der jeugd af aantast. Welnu, voor deze afschuwelijke kwaal ligt er een uitmuntend geneesmiddel voor de hand in de H. Eucharistie.

bb. De Eucharistie is een middel hiertegen doordat ze de liefde vermeerdert
Want op de eerste plaats, door de liefde te vermeerderen bedwingt zij de. zucht naar lager zingenot. Augustinus immers zegt: "Het voedsel van de liefde is de vermindering der begeerlijkheid en de volmaking ervan is het algeheel verdwijnen der begeerlijkheid." 83, q. 36[[2084]] Bovendien, het allerzuiverste vlees van Jezus onderdrukt de opstandigheid van ons vlees, zoals Cyrillus van Alexandrië heeft opgemerkt: "Christus immers, in ons tegenwoordig, bedaart de wet des vleses, die in onze ledematen haar geweld uitviert." Liber IV, c. 2 in Joh 6, 57[[1175]] Ja nog meer: een bijzondere en overheerlijke vrucht der Eucharistie is die, welke is aangeduid door het profetische woord: "Wat toch is Zijn (d.i. Christus') goedheid en wat Zijn schoonheid, zo niet de tarwe der uitverkorenen en de wijn, die de maagden kweekt?" (Zach. 9, 17)[b:Zach. 9, 17], d.w.z. dat sterke en standvastige besluit tot beoefening der heilige maagdelijkheid, dat, zelfs in een eeuw, die geheel opgaat in zinnelijke genietingen, in de katholieke Kerk in steeds wijdere kringen en met altijd grotere vruchtbaarheid opbloeit. En het is overbekend, hoeveel voordeel en luister dit alom meebrengt voor de godsdienst en zelfs voor de menselijke samenleving.

cc. Eveneens door de hoop op de eeuwige goederen te versterken
Nog een andere vrucht van dit sacrament: het versterkt op buitengewone wijze de hoop op de eeuwige goederen, doordat het het vertrouwen opwekt op het verkrijgen der goddelijke genaden. Inderdaad, het verlangen naar geluk, dat in ieder mensenhart woont, en dat aangeboren is, wordt door de bedrieglijkheid der aardse goederen, door de brutale onrechtvaardigheid van misdadige mensen en door de overige bezwaarlijkheden voor lichaam en ziel al heviger en heviger opgewekt. Welnu, het heilig sacrament der Eucharistie is tegelijk oorzaak en onderpand der zaligheid, en dat niet alleen voor de ziel, maar ook voor het lichaam. Want terwijl het de zielen verrijkt met de overvloed der hemelse goederen, overstelpt het ze ook met de zoetste vreugden, die iedere schatting en verwachting der mensen verre te boven gaan. Het geeft hun moed in tegenspoed, kracht in de strijd voor de deugd; het bewaart hen ten eeuwigen leven en voert hen daarheen door hun als het ware de nodige leeftocht voor de reis te bereiden.

Wat het vergankelijk en bederfelijk lichaam aangaat, die goddelijke Hostie legt daarin de kiem der toekomstige verrijzenis; het onsterfelijk lichaam van Christus nl. legt er het zaad der onsterfelijkheid, dat bestemd is om eenmaal op te komen. Dat dit tweevoudige goed zowel voor de ziel als voor het lichaam de vrucht zal zijn van dit sacrament, heeft de Kerk te allen tijde geleerd, luisterend naar Christus' verzekering: ,,Wie Mijn vlees eet en Mijn bloed drinkt, heeft het eeuwige leven, en Ik zal hem op de jongste dag doen verrijzen." (Joh. 6, 54)[b:Joh. 6, 54]

dd. Ook doordat ze opwekt tot boetvaardigheid en versterving
Een punt dat met het onderwerp samenhangt en welks beschouwing van groot belang is, is het volgende. De Eucharistie is door Christus ingesteld als blijvend aandenken van Zijn lijden 57: Offic. de festo Corp. Christi[[949]], en leert daarom de Christen de noodzakelijkheid om zichzelf op heilzame wijze te tuchtigen. Jezus immers zeide tot Zijn eerste priesters: "doet dit tot Mijne gedachtenis" (Lc. 22, 19)[b:Lc. 22, 19], d.w.z, doet dit ter herinnering aan Mijn smarten, Mijn zielelijden, Mijn angsten, Mijn dood op het kruis. Bijgevolg: dit sacrament, dat tegelijk ook een offer is, is een voor altijd geldende aansporing tot boetvaardigheid en tot elk, ook net zwaarste lijden, en is tegelijk een ernstige en strenge veroordeling van die genoegens, welke de mensen, die alle schaamte missen, zozeer aanprijzen en ophemelen: "zo dikwijls gij dit brood eet en de kelk drinkt, verkondigt gij de dood des Heren, totdat Hij komt." (1 Kor. 11, 26)[b:1 Kor. 11, 26]

Verder, als men een ernstig onderzoek doet naar de oorzaken der kwalen van onze tijd, dan zal men bevinden, dat ze voortkomen uit de verflauwing der onderlinge liefde onder de mensen als gevolg van de verkoeling hunner liefde voor God. Ze zijn vergeten, dat ze kinderen Gods zijn en broeders in Jezus Christus. Ze bekommeren zich alleen maar om hun eigen belangen, en die van anderen verwaarlozen ze niet alleen, maar ze bestrijden en overweldigen ze dikwijls. Vandaar menigmaal die verstoringen der orde en die conflicten tussen de maatschappelijke klassen, bij de groteren: aanmatiging, hardheid, bedriegerijen; bij de kleineren: ontberingen, afgunst, afscheiding. Tevergeefs zoekt men een geneesmiddel voor deze kwalen in preventieve wettelijke maatregelen, in de vrees voor straffen, in plannen van menselijke wijsheid. Men moet - en daar hebben we meer dan eens uitvoeriger aan herinnerd - zijn zorg en moeite aanwenden om te bewerken, dat de maatschappelijke klassen, door elkander wederkerig diensten te bewijzen, onder elkaar een eenheid vormen, die God tot beginsel heeft en zich uit in werken, die de echte geest en de liefde van Jezus Christus uitbeelden. Die liefde heeft Christus op aarde gebracht; door haar moest alles ontvlamd worden; want zij alleen kan niet slechts aan de ziel maar ook aan het lichaam, zelfs voor het tegenwoordige leven, iets van het geluk bezorgen. Zij immers beteugelt in de mens de ongeregelde eigenliefde en onderdrukt de zucht naar rijkdom die de "wortel van alle kwaad" (1 Tim. 6, 10)[b:1 Tim. 6, 10] is.

Het is waar: men behoort in de betrekkingen tussen de maatschappelijke klassen de rechtvaardigheid in al haar onderdelen .op passende wijze te handhaven. Maar toch zal de hulp en de juiste bijmenging van de liefde ten slotte het voornaamste middel zijn om te bereiken, dat in de maatschappij dat heilzame "evenwicht ontstaat" (2 Kor. 8, 14)[b:2 Kor. 8, 14], waar Paulus toe aanspoorde, en dat het, als het eenmaal ontstaan is, ook bewaard blijve.

Dit was derhalve de bedoeling van Christus, toen Hij dit verheven sacrament instelde: door het opwekken van de liefde tot God ook de onderlinge liefde onder de mensen te bevorderen. Deze laatste immers ontstaat, zoals duidelijk is, natuurlijkerwijze uit de eerste; ze vloeit er als het ware vanzelf uit voort.

Het is echter onmogelijk, dat ze in enig opzicht te kort blijft; ja zelfs, ze zal noodzakelijkerwijze een vurige en levendige liefde zijn, als de mensen Christus' liefde voor hen, zoals die zich toont in dit sacrament, met aandacht overwegen. Daar heeft Christus Zijn macht en wijsheid op heerlijke wijze geopenbaard, maar ook "de schatten van Zijn goddelijke liefde jegens de mensen als het ware uitgestort". Sessio XIII - Decretum de SS. Eucharistia, 4[[679|4]] Hoe moeten we bij het zien van het schitterend voorbeeld van Christus, die ons al het Zijne schenkt, elkander niet beminnen en helpen, dagelijks nauwer verbonden door de banden van broederschap!

Daarbij, zelfs de tekenen, waaruit dit sacrament bestaat, zijn al een uiterst geschikte aansporing tot eenheid. Hieromtrent zegt de H. Cyprianus: "Ten slotte, ook de offers van de Heer bevestigen, dat er onder de Christenen eensgezindheid moet zijn als gevolg van een hechte en onverbreekbare liefde. Want als de Heer het brood, dat door de vereniging van vele graankorrels is bijeengebracht, Zijn lichaam noemt, dan geeft Hij de eenheid te kennen van ons volk, dat Hij het aanzijn zou geven, en als Hij de wijn, die uit zeer veel trossen en bessen van de wijnstok geperst en tot één vloeistof samengebracht is, Zijn bloed noemt, dan duidt Hij eveneens onze kudde aan, die gevormd is door de vermenging van een menigte, die zich verenigd heeft." Ep. 69, n. 5 al. 6[[3284]]

Evenzo heeft de engelachtige leraar de volgende woorden naar de gedachte van Augustinus 26, n. 13, 17[[859]]: "Onze Heer heeft Zijn lichaam en bloed gegeven onder de gedaanten van die zaken, die uit vele dingen tot één ding worden gemaakt. Want de ene, nl. het brood, bestaat uit de vereniging van vele graankorrels; de andere, nl. de wijn, stroomt uit de vereniging van vele druiven samen, en daarom zegt Augustinus op een andere plaats: "O geheim van goedheid, o teken van eenheid, o band van liefde" " Summa Theologiae Tertia Pars q. 79 a. 1[[t:iiia q. 79 a. 1]]

Dit alles wordt bevestigd door de uitspraak der kerkvergadering van Trente, dat Christus de Eucharistie heeft nagelaten "als een zinnebeeld van de eenheid en de liefde, waardoor Hij alle Christenen onder elkander verenigd en verbonden wilde zien ... , een zinnebeeld van dat éne lichaam, waarvan Hij zelf het hoofd is, waarmede Hij ons als ledematen wilde verenigd hebben door de zeer nauwe band van geloof, hoop en liefde". vgl: DH 1635[[[679|1]]] vgl: DH 1638[[[679|4]]] Dit had ook Paulus uitgesproken: "Omdat het één Brood is, daarom zijn we, hoe talrijk ook, één lichaam, want allen hebben we deel aan het éne Brood." (1 Kor. 10, 17)[b:1 Kor. 10, 17]

Waarlijk, dit is toch wel een overschoon en zeer aantrekkelijk staal van christelijke broederlijkheid en sociale gelijkheid, dat zich zonder onderscheid rondom het heilig altaar verdringen de patriciër en de man uit het volk, de rijke en de arme, de geleerde en de ongeletterde, die allen evenzeer deelachtig worden aan het hemels gastmaal.

Als het in de jaarboeken der Kerk haar terecht in haar eerste tijd als een haar bijzonder eigen reden tot lof wordt aangerekend, dat "de menigte van gelovigen één van hart en ziel" (Hand. 4, 32)[b:Hand. 4, 32] was, dan is het ongetwijfeld duidelijk, dat ze zulk een kostbaar goed te danken hadden aan de gewoonte om aan het goddelijk gastmaal aan te zitten; we lezen immers van hen: "Ze bleven volharden in de leer der apostelen en de onderlinge gemeenschap van het breken des broods." (Hand. 2, 42)[b:Hand. 2, 42]

Bovendien, de heerlijke gave van de wederzijdse liefde onder de levenden, die door het eucharistisch sacrament zulk een versterking en vermeerdering krijgt, stroomt vooral door de kracht van het offer over op allen, die tot de gemeenschap der heiligen gerekend worden. Die gemeenschap der heiligen immers is, zoals ieder weet, niets anders dan de onderlinge mededeling van hulp, van uitboeting, van gebeden en van goede werken onder de gelovigen, die ofwel reeds het hemels vaderland bereikt hebben ofwel veroordeeld zijn tot het louteringsvuur ofwel nog als reizigers op aarde verblijven, en die tezamen één staat vormen, waarvan Christus het hoofd is en de liefde het vormend beginsel uitmaakt. Welnu, het geloof bevestigt ons: hoewel het hoogheilig offer alleen aan God mag worden opgedragen, kan het toch gevierd worden ter ere der heiligen, die met God, die hen gekroond heeft (2 Tim. 2, 5)[[b:2 Tim. 2, 5]], in de hemel heersen, om ons hun bescherming te verwerven, alsook, gelijk de apostelen hebben overgeleverd, om de vlekken uit te wissen van onze broeders, die reeds in de Heer overleden, maar nog niet geheel gezuiverd zijn.

Zo komt dus de oprechte liefde, die gewoon is tot zaligheid en welzijn van allen alles te doen en te lijden, vol vuur en werkkracht uit de H. Eucharistie voort. Daar is Christus zelf levend tegenwoordig; daar laat Hij Zijn liefde voor ons geheel en al gaan en vernieuwt Hij, gedreven door de hevigheid Zijner goddelijke liefde, onophoudelijk Zijn offer. Zo is het gemakkelijk in te zien, waaraan de harde arbeid van de apostolische mannen, waaraan zo vele en zo verscheiden bij de katholieken bestaande wijzen om voor het gezin der mensheid verdienstelijk te zijn, hun ontstaan, hun kracht, hun duurzaamheid en hun gelukkige resultaten te danken hebben.

Deze korte lessen over een zo overrijke stof zullen - we twijfelen er niet aan - voor het Christenvolk zeer rijk aan vruchten zijn, als ze door uw toedoen, eerbiedwaardige broeders, bij gelegenheid uiteengezet èn voorgehouden worden. Maar niemand is in staat dit grote en van alle kracht overvloeiende sacrament ooit voldoende te prijzen en te vereren zoals het verdient. Hetzij men het godvruchtig overweegt, of overeenkomstig het godsdienstig gebruik aanbidt, of vooral met de vereiste zuiverheid en heiligheid ontvangt, altijd moet men het beschouwen als het middelpunt, waarop het Christenleven in al zijn rijkdom berust. Alle andere wijzen van beoefening der godsvrucht, welke ook, leiden ten slotte tot de Eucharistie en vinden daar hun eindpunt. Maar ook die liefdevolle uitnodiging en die nog liefdevoller belofte van Christus: "Komt allen tot Mij die vermoeid en belast zijt, en Ik zal u verkwikken" (Mt. 11, 28)[b:Mt. 11, 28] komt in dit mysterie vooral tot haar recht en wordt er dagelijks volbracht.

Dat sacrament is ten slotte als het ware de ziel der Kerk; daartoe stijgt de volheid der priesterlijke genade langs de trappen der verschillende orden omhoog. Daar ook put en vindt de Kerk al haar kracht en heerlijkheid, al de buitengewone goddelijke genadegaven die haar sieren, al haar goederen. Daarom besteedt ze er de grootste zorg aan om de gelovigen te vormen en te brengen tot innige vereniging met Christus door middel van het sacrament van Zijn lichaam en bloed, en om dezelfde reden maakt ze het tot een voorwerp van grotere verering door de luister van de verhevenste ceremoniën.

De voortdurende zorg van onze moeder de Kerk ook op dit gebied wordt nog klaarder bewezen door de aansporing, gegeven op het heilig Concilie van Trente, een aansporing die een bewonderenswaardige liefde en godsvrucht ademt en ten volle verdient, dat het Christenvolk haar in haar geheel van ons te horen krijgt. "De heilige kerkvergadering geeft met vaderlijke liefde de vermaning en aansporing, en bidt en bezweert bij de innige barmhartigheid van onze God allen, die de naam van Christen dragen, en ieder van hen in het bijzonder: laten ze zich toch eindelijk in eendracht van harte verenigen in dit teken van eenheid, in deze band van liefde, in dit zinnebeeld van eendracht; laten ze, de zo grote majesteit en de zo uitnemende liefde indachtig van onze Heer Jezus Christus, die Zijn kostbaar leven als losprijs voor onze zaligheid en Zijn vlees aan ons te eten gegeven heeft, deze heilige geheimen van Zijn lichaam en bloed met zulk een standvastig en sterk geloof, met zulk een toewijding, godsvrucht en eerbied geloven en vereren, dat ze dit dagelijks brood dikwijls kunnen ontvangen, dat het waarlijk het leven van hun ziel is en de blijvende gezondheid van hun geest, en dat ze, door de kracht daarvan gesterkt, bij het einde van deze jammervolle pelgrimstocht het hemels vaderland mogen bereiken, om daar datzelfde brood der engelen, dat ze nu onder de heilige gedaanten nuttigen, in zijn ongesluierde gestalte te eten." Sessio XIII - Decretum de SS. Eucharistia, 15[[679|15]]

Verder, de geschiedenis is er getuige voor, dat het christelijk leven onder het volk tot hoger bloei kwam in tijden, waarin de Eucharistie veelvuldiger werd ontvangen. Daartegenover is het evenzeer een feit, dat het een gewoon verschijnsel was: als de mensen het hemels brood verwaarloosden en er als het ware de smaak voor verloren hadden, dan begon de kracht van het Christendom langzamerhand te verflauwen. En om te voorkomen, dat die kracht ten slotte geheel zou bezwijken, nam Innocentius III op het concilie van Lateranen een opportune maatregel. Hij vaardigde nl. een streng gebod uit, dat ten minste gedurende de plechtige paastijd geen Christen zich zou onthouden van deelname aan het lichaam des Heren. vgl: Caput 21. De confessione facienda, et non revelanda a sacerdote, et saltem in Pascha communicando, 1[[[801|1]]] Maar het is duidelijk, dat dit gebod met verdriet werd gegeven en als een laatste geneesmiddel, Het was altijd de wens der Kerk, dat bij iedere heilige Mis de aanwezige gelovigen zouden deelnemen aan deze heilige Tafel. "De heilige kerkvergadering zou wensen, dat in elke heilige Mis de daarbij tegenwoordige gelovigen niet slechts door geestelijk verlangen maar ook door het sacramenteel ontvangen der Eucharistie communiceerden, opdat de vrucht van dit zeer heilig offer hun in rijker overvloed zou toekomen." Sessio XXII - Doctrina de sanctissimo Missae sacrificio, 10[[694|10]]

Als offer bevat dit hoogverheven mysterie niet slechts voor ieder mens afzonderlijk maar ook voor alle mensen tezamen de rijkste overvloed van heil. Daarom ook is het gewoonte geworden, dat het door de Kerk onophoudelijk wordt opgedragen "voor het heil van heel de wereld". Ordo Missae: Offert.Ordo Missae: Offert. Het betaamt, dat alle vromen door hun ijverige toeleg werken aan de vermeerdering van de eerbied en de waardering voor dit offer; vooral in onze dagen is dat nodig. Wij zouden dan ook gaarne zien, dat de vele uitwerkselen ervan hetzij beter gekend, hetzij met groter aandacht overwogen werden.

Alleen reeds door het natuurlijke licht der rede zijn de volgende beginselen duidelijk. God, de Schepper en Instandhouder, heeft over de mensen afzonderlijk en in maatschappelijk verband de hoogste en absolute heerschappij; alles wat we zijn en alles wat we als enkelingen en als maatschappij aan goeds hebben, dat alles is van Gods mildheid afkomstig. Van onze kant moeten we aan God als aan onze Meester de hoogste verering en als aan onze grootste weldoener de grootste dankbaarheid betuigen. Maar hoe weinigen worden er tegenwoordig gevonden, die deze plichten met de behoorlijke nauwgezetheid eerbiedigen en onderhouden! Zo er ooit een tijd was, die de geest van opstandigheid tegen God op het voorhoofd droeg, dan is het deze, waarin tegen Christus opnieuw de misdadige kreet met groter kracht wordt aangeheven: "We willen Hem niet als koning over ons!" (Lc. 19, 14)[b:Lc. 19, 14] en het misdadige plan wordt gevormd: "Laten we Hem uitroeien." (Jer. 11, 19)[b:Jer. 11, 19] En er zijn er inderdaad verscheidenen, die nergens met zulk een heftig geweld op aandringen dan op de algehele verbanning van God uit de burgerlijke maatschappij, ja uit iedere menselijke samenleving. Al komt men nog niet overal tot dit uiterste van misdadige dwaasheid, het is toch droevig om te zien hoevelen de opperste hoogheid van God, Zijn weldaden en vooral het heil, dat Christus ons verworven heeft, zijn vergeten.

Welnu, zulk een grote boosheid of anders zorgeloosheid moet worden hersteld door een toename van de vurigheid der gezamenlijke godsvrucht voor het eucharistisch offer, de hoogste eer, de welgevalligste gave, die aan God kan worden gebracht. Want het slachtoffer, dat wordt opgedragen, is een goddelijk slachtoffer; door dat offer brengen we aan de verheven. Drie-eenheid zoveel eer als haar onmetelijke waardigheid vordert; we brengen daardoor aan de Vader ook een gave, oneindig in waarde en welgevalligheid: Zijn eengeboren Zoon; daardoor brengen we niet alleen dank aan Zijn goedheid maar zelfs volwaardige dank.

Nog een andere tweevoudige buitengewone vrucht mogen en moeten we uit dit grote offer verzamelen. Ons hart treurt bij de gedachte aan de vloedgolf van misdaden, die, zoals we zeiden, tengevolge van het miskennen en verachten van God heel de wereld overstroomt. Ja het schijnt, dat het mensdom voor een groot gedeelte bezig is de toorn des hemels over zich af te roepen; trouwens, het gewas zelf van slechtheden, dat op het veld staat, draagt in zich de spoedige voltrekking ener gerechte straf. Men moet dus bij de gelovigen ook een heilige wedijver opwekken om hun best te doen God; de Straffer van het kwaad, te verzoenen, en voor onze rampspoedige eeuw Zijn tijdige hulp te verwerven. Laten ze echter inzien, dat men dat tweevoudige doel vooral door middel van dit offer moet trachten te bereiken. Want alleen maar door de kracht van Christus' dood kunnen de mensen de eisen der goddelijke gerechtigheid genoeg en meer dan genoeg voldoen en in overvloed de weldaden der goddelijke goedertierenheid verkrijgen. Welnu, juist deze kracht hetzij om te verzoenen hetzij om te verkrijgen wilde Christus in de Eucharistie onverminderd laten voortbestaan; deze is immers niet een lege en loutere herinnering aan Zijn dood, maar een werkelijke en bewonderenswaardige, hoewel onbloedige en mystieke vernieuwing ervan.

Het doet ons overigens veel genoegen - want dat erkennen we gaarne - te zien, dat in de laatste jaren de gelovigen zijn begonnen zich te vernieuwen in hun liefde en godsvrucht voor het sacrament der Eucharistie; dat geeft ons hoop op betere tijden. De vindingrijke godsvrucht heeft inderdaad, zoals we in het begin van deze brief zeiden, vele werken van allerlei aard op dit gebied in het aanzijn geroepen; met name genootschappen, die tot doel hebben ofwel de verhoging van de luister der Eucharistische plechtigheden, ofwel de voortdurende aanbidding van dit verheven sacrament bij dag en bij nacht, ofwel het brengen van eerherstel voor de aangedane smaad en beledigingen.

Het hierbij echter laten, eerbiedwaardige broeders, mogen wij niet, en gij evenmin. Want er blijft nog veel meer over om verder op te bouwen of nieuw te ondernemen, om te bereiken, dat deze gave, de meest goddelijke van alle, juist bij degenen, die hun Christenplichten waarnemen, beter gekend en meer in ere zij, en dat dit zo grote mysterie een zo waardige verering geniete als maar mogelijk is. Daarom moet men de reeds bestaande werken dagelijks hoger trachten op te voeren. Oude instellingen moet men, waar ze ten onder gegaan zijn, weer in het leven roepen: zoals eucharistische broederschappen, gebedsoefeningen met uitstelling van het H. Sacrament, plechtige processies, vrome bezoeken bij het goddelijk tabernakel en andere dergelijke heilige en heilzame praktijken; verder moet alles ondernomen worden, wat de wijsheid en de godsvrucht hieromtrent ingeven.

Vooral echter moet men er werk van maken, dat het gebruik der veelvuldige Communie bij de katholieke volken weer op ruime schaal herleve. Daartoe sporen aan het voorbeeld der jeugdige Kerk, waarvan we boven spraken, daartoe de besluiten der concilies, daartoe het gezag der Vaders en der grote heiligen uit iedere eeuw. Immers, evenals het lichaam heeft ook de ziel dikwijls behoefte aan haar voedsel; welnu de Eucharistie biedt het levensvoedsel bij uitstek.

Bijgevolg: de vooroordelen van tegenstanders hieromtrent, de ongegronde vreesachtigheden van velen, de schoonschijnende voorwendsels om zich van communiceren te onthouden, moeten geheel en al worden opgeruimd; het gaat hier over een praktijk, die voor het gelovige volk de nuttigste van alle is, zowel om onze tijd te bevrijden uit de al te grote zorg voor de vergankelijke goederen als om de christelijke geest te doen herleven en bewaard te doen blijven.

Hier zullen ongetwijfeld de aansporingen en het voorbeeld der hogere standen, maar vooral de ijver en vlijt der geestelijkheid veel toe bijdragen. Inderdaad, de priesters, aan wie Christus de Verlosser de taak heeft opgedragen de geheimen van Zijn lichaam en bloed te voltrekken en uit te delen, kunnen geen beter bewijs geven van dankbaarheid voor die hoge eer, dan door Zijn eucharistische glorie met alle kracht te vermeerderen en overeenkomstig de wensen van Zijn allerheiligst Hart de zielen uit te nodigen en te trekken naar de heilzame bronnen van zulk een groot sacrament en offer.

Mogen dan - dit is ons vurig verlangen - de voortreffelijke vruchten der Eucharistie dagelijks in rijker overvloed zich vertonen door een gelukkige toename van geloof, hoop en liefde, kortom van iedere christelijke deugd, en dat ook tot genezing en tot nut van de maatschappij. Mogen de bedoelingen van Gods voorzienige liefde altijd klaarder aan het licht treden, die zulk een mysterie voor het leven der wereld (Joh. 6, 51)[[b:Joh. 6, 51]] heeft ingesteld voor alle tijden.

Gesterkt door de hoop hierop, eerbiedwaardige broeders, verlenen we als onderpand der goddelijke genaden en als bewijs van onze liefde aan ieder van u en aan uw geestelijkheid en volk van ganser harte de apostolische zegen.

Gegeven te Rome bij Sint Pieter de 28e Mei, vooravond van het feest van Sacramentsdag in het jaar 1902, het 25e jaar van ons pausschap.

PAUS LEO XIII