Pastor Aeternus

Om het heilbrengende werk der verlossing duurzaam te bestendigen, heeft de eeuwige herder en Bisschop onzer zielen besloten de Heilige Kerk te bouwen. In haar moeten alle gelovigen als in het huis van de levende God door de band van het ene geloof en van de ene liefde omsloten zijn. Daarom heeft Hij voor Zijn verheerlijking de Vader niet alleen gebeden voor de apostelen, maar ook voor diegenen, die op hun woord in Hem zouden geloven, opdat allen één zouden zijn, zoals de Vader en de Zoon zelf één zijn. (Joh. 17, 20)[[b:Joh. 17, 20]] Zoals Hij dus de apostelen, die Hij zich uit de wereld verkozen had (Joh. 15, 19)[[b:Joh. 15, 19]], uitzond, zoals Hijzelf door de Vader gezonden was (Joh. 20, 21)[[b:Joh. 20, 21]], zo zouden er naar Zijn wil ook in Zijn Kerk herders en leraars zijn tot aan "de voleinding van de wereldtijd" (Mt. 28, 20)[b:Mt. 28, 20].

Opdat echter het bisschopsambt zelf enig en ongedeeld zou zijn en opdat door de onder elkander verbonden priesters de ganse schare gelovigen in de eenheid van het geloof en van de gemeenschap bewaard zou blijven, daarom stelde Hij de heilige Petrus boven de andere apostelen en stelde in hem het voor eeuwig geldende uitgangspunt en de zichtbare grondslag voor deze dubbele eenheid. Op zijn vastheid moest de eeuwige tempel gebouwd worden en de hoge tot in de hemel reikende Kerk moest zich in de kracht van dit geloof verheffen. 4e preek over zijn geboortedag (namelijk bij de verjaring van de keuze tot Bisschop van Rome), kap. 2, PL 54, 150c[[913]]

Van dag tot dag stormen de poorten der hel met grotere haat aan tegen de door God gelegde grondmuur der Kerk om haar, wanneer dat mogelijk zou zijn, te vernietigen. Daarom houden wij het met toestemming van het Heilig Concilie ter bescherming van de katholieke kudde, tot haar bewaring en vermeerdering voor noodzakelijk de leer van de inzetting, de eeuwige duur en de aard van de heilige apostolische voorrang (primaat), waarin de kracht en vastheid der ganse Kerk berust, aan alle gelovigen overeenkomstig het oude, onveranderlijke geloof van de gehele Kerk als geloofswaarheid voor te leggen en de daarmee in tegenstelling zijnde dwalingen, die zo verderfelijk zijn voor de kudde des Heren, te verwerpen en te veroordelen.

Wij leren dus en verklaren: Volgens de getuigenissen van het Evangelie heeft Christus de voorrang van de rechtsbevoegdheid over de gehele Kerk onmiddellijk en direct aan de zalige apostel Petrus beloofd en verleend. Want alleen tot Simon, tot wie Jezus reeds vroeger gezegd had "Ge zult Kefas (de rotssteen) heten" (Joh. 1, 42)[b:Joh. 1, 42], heeft de Heer na zijn belijdenis: "Gij zijt de Christus, de Zoon van de levende God", de plechtige woorden gesproken: "Zalig zijt gij, Simon, zoon van Johannes, want niet vlees en bloed hebben u dit geopenbaard, maar mijn Vader, die in de hemel is. En Ik zeg u: Gij zijt Petrus en op deze rotssteen zal Ik mijn kerk bouwen en de poorten der hel zullen haar niet overweldigen. En Ik zal u de sleutels geven van het rijk der hemelen. En al wat gij op de aarde zult binden, zal ook in de hemel gebonden zijn, en al wat gij op de aarde zult ontbinden, zal ook in de hemel ontbonden zijn" (Mt. 16, 16-19)[b:Mt. 16, 16-19]. Alleen aan Simon Petrus verleende Jezus na zijn opstanding de rechtsbevoegdheid van hoogste herder en leidsman over zijn ganse kudde met de woorden: "Weid Mijn lammeren, weid Mijn schapen". (Joh. 21, 15-17)[b:Joh. 21, 15-17].

In openlijke tegenspraak tot deze zo duidelijke leer van de Heilige Schrift, zoals de Kerk die steeds verstaan heeft, staan de verderfelijke opvattingen van diegenen, die de door Christus de Heer in Zijn kerk ingestelde regeringsvorm veranderen en loochenen, dat Petrus alleen, vóór de overige apostelen - zowel voorrang nemend boven de afzonderlijke apostelen als boven het gehele apostelcollege - door Christus de ware en eigenlijke voorrang van de rechtsbevoegdheid verkregen heeft. In tegenspraak met de leer van de Heilige Schrift zijn ook diegenen, die beweren dat deze voorrang de heilige Petrus niet onmiddellijk en direct zou zijn verleend, maar aan de Kerk en eerst door haar aan Petrus als aan de dienaar van deze Kerk.

Canon
Wie daarom zegt, dat de heilige apostel Petrus niet door Christus de Heer tot vorst over alle apostelen en tot het zichtbare hoofd van de gehele strijdende Kerk is aangesteld, of dat hij slechts een erevoorrang en niet de voorrang van de ware en eigenlijke rechtsbevoegdheid direct en onmiddellijk van onze Heer Jezus Christus zou hebben verkregen, die zij uitgesloten.

"Wat echter de Heer Jezus Christus, de vorst der herders en de opperste herder der schapen, in de heilige Petrus tot het eeuwige heil en het altijddurend welzijn der Kerk heeft ingesteld, dat moet noodzakelijkerwijs naar zijn beschikking voortduren in de Kerk, die op de rots is gebouwd en tot aan het einde der tijden vast zal staan.

Niemand betwijfelt, want het is vanouds bekend, dat de heilige en allerzaligste Petrus, de vorst en het hoofd van de apostelen, de zuil des geloofs, de grondslag van de katholieke Kerk, van onze Heer Jezus Christus, de Heiland en verlosser van het menselijk geslacht, de sleutels van het Rijk ontving. En hij leeft tot op deze tijd en voor immer in zijn opvolgers", de Bisschoppen van de heilige stoel van Rome, die door hemzelf gesticht en met zijn bloed gewijd is." Daar voert hij het presidium en "oefent het rechterambt uit". De primatus Romani Pontificis[[7881]]

Ieder die als opvolger van Petrus deze bisschopszetel bezet, bezit daarom ook naar de inzetting van Christus zelf de voorrang van Petrus over de ganse Kerk. "Zo blijft dus de ordening der waarheid, de heilige Petrus blijft in de ontvangen vastheid van de rots, nooit heeft hij het stuur der Kerk verlaten" 3de preek over zijn geboortedag (namelijk de verjaring van de keuze tot Bisschop van Rome[[913]] "Daarom moest altijd noodzakelijkerwijs de gehele kerk, dat zijn de gelovigen aan alle plaatsen, met de kerk van Rome overeenstemmen wegens haar meerdere voorrang" III 3, n. 2, PG 7, 849A[[848]], opdat zij in deze Heilige Stoel tot één lichaam samengroeien als leden, die met het hoofd verenigd zijn, in deze Heilige Stoel, waaruit immers de rechten van deze eerbiedwaardige gemeenschap over allen uitstromen.

Canon
Wie dus beweert, dat niet op grond van de inzetting door Christus de Heer zelf, d.w.z. op grond van goddelijk recht, de heilige Petrus zijn opvolgers van alle tijden in de voorrang over de gehele Kerk zou hebben verheven of dat de Bisschop van Rome niet de opvolger van Petrus zou zijn in deze voorrang, die zij uitgesloten.

Steunend op de duidelijke getuigenissen van de heilige schriften en in aansluiting aan de uitdrukkelijke en duidelijke besluiten van onze voorgangers, de roomse pausen, evenals van de oecumenische concilies, vernieuwen wij de beslissingen van het oecumenisch Concilie van Florence[d:375], volgens welke alle christengelovigen moeten geloven,

"dat de heilige apostolische stoel en de Bisschop van Rome de voorrang bezitten over het hele rond der aarde; voorts, dat deze roomse Bisschop opvolger van de heilige Petrus, de vorst der apostelen, ware plaatsbekleder van Christus, hoofd der gehele Kerk en vader en leraar van alle Christenen is; dat hem door onze Heer Jezus Christus in de heilige Petrus het volledige gezag is gegeven de ganse Kerk te weiden, te regeren en te besturen, zoals dat in de berichten van de handelingen der oecumenische concilies en in de heilige rechtsuitspraken is vervat". Sessio VI - Laetentur caeli - Decretum pro Graecis, 7[[895|7]]

Wij leren en verklaren derhalve: De roomse Kerk bezit naar de inzetting van de Heer de voorrang van het gewone gezag over alle andere kerken. Dit gezag van de rechtsbevoegdheid van de Bisschop van Rome, dat werkelijk bisschoppelijk van aard is, is onmiddellijk. Tegenover dit gezag zijn herders en gelovigen van elke ritus en rang, zowel als enkeling als in hun gemeenschap, tot de plicht van hiërarchische ondergeschiktheid en ware gehoorzaamheid gehouden, niet alleen in zaken van geloof en zeden, maar ook waar het de ordening en de regering betreft van de over het ganse rond der aarde verbreide Kerk. Door het bewaren van deze eenheid met de Bisschop van Rome in de gemeenschap en in het belijden van hetzelfde geloof is zo de Kerk van Christus een kudde onder een opperste herder. (Joh. 10, 16)[[b:Joh. 10, 16]] Dat is de leer van de katholieke waarheid, van welke niemand kan afwijken, zonder schade te lijden aan dit geloof en aan zijn heil.

Deze macht van de opperste hogepriester doet aan het gewone en onmiddellijke gezag van de bisschoppelijke rechtsbevoegdheid, waarin de Bisschoppen die, aangesteld door de Heilige Geest, in de plaats der apostelen zijn getreden en als ware herders de hun toevertrouwde kudden weiden en leiden, elk de zijne, geen afbreuk. Het wordt veeleer door de opperste en algemene herder erkend, bevestigd en verdedigd, zoals reeds de heilige Gregorius de Grote zeide: "Mijn eer is de eer der gehele Kerk. Mijn eer is de volle levenskracht van mijn broeders. Dan word ik in waarheid geëerd, wanneer aan allen persoonlijk de hun toekomende eer bewezen wordt." PL 77, 933C[[1168]]

Verder volgt uit dit hoogste gezag van de Bisschop van Rome om de gehele Kerk te regeren, dat hem het recht toekomt in de uitoefening van dit zijn ambt met de herders van de kudden der ganse kerk vrijmoedig te verkeren, zodat zij door hem op de weg des heils onderricht en geleid kunnen worden. Wij verwerpen en achten daarom onjuist de opvattingen van diegenen, die zeggen dat deze omgang van het opperste hoofd met de herders en kudden op wettige wijze verhinderd zou mogen worden, of dat hij aan het wereldlijk gezag onderworpen zou zijn en die daarom beweren, dat wat door de Heilige Stoel of met derzelver autoriteit met betrekking tot de regering der Kerk wordt verordend, geen kracht en geldigheid zou hebben, wanneer het niet door de toestemming (placet) van de wereldlijke macht zou worden bevestigd.

Omdat de Bisschop van Rome door het goddelijk recht van de apostolische voorrang aan de top der gehele Kerk staat, leren en verklaren wij ook:

De Bisschop van Rome is de opperste rechter van alle gelovigen Super soliditate[[8538]] en men kan in alle controversen, die onder kerkelijk onderzoek vallen, een beroep doen op deze hoogste rechtsinstantie. Sessio IV - Professio fidei Michaelis Palaeologi, 11[[783|11]] Over het oordeel van de apostolische stoel echter mag niemand opnieuw handelen, daar er geen hoger ambtelijk gezag is, en het is niemand geoorloofd boven dit gerecht recht te spreken. vgl: Proposueramus quidem[[[1589]]] Diegenen dwalen dus van het rechte pad en de waarheid af, die beweren dat het geoorloofd is van de rechtsoordelen van de Bisschoppen van Rome in beroep te gaan bij een algemene kerkvergadering, als bij een instantie, die boven de Bisschop Rome zou staan.

Canon
Wie dus zegt, dat de Bisschop van Rome slechts het ambt van opzicht of leiding zou hebben en niet het volledige hoogste gezag van de rechtsbevoegdheid over de gehele Kerk - en wel niet alleen in zaken van geloof en zeden, maar ook terzake van datgene, wat tot de ordening en regering van de over het ganse rond der aarde verbreide Kerk behoort -, of wie zegt, dat hij slechts een groter aandeel, niet evenwel de ganse volheid van dit hoogste gezag zou hebben, of dat dit zijn gezag niet gewoon en onmiddellijk evenzeer over de gezamenlijke en de enkele kerken als over de gezamenlijke en individuele herders en gelovigen zou gelden, die zij uitgesloten.

In deze apostolische voorrang, die de bisschop van Rome als opvolger van de apostelvorst Petrus over de gehele Kerk bezit, is ook het hoogste leergezag begrepen. De Heilige Stoel heeft hieraan altijd vastgehouden, de bestendige uitoefening ervan in de Kerk bewijst het en de Oecumenische Concilies hebben het zelf uitgesproken, vooral diegene, waarop het Oosten met het Westen tot de eenheid in geloof en liefde bijeen was.

De vaderen van de Vierde Kerkvergadering te Constantinopel[d:240] gingen de weg van hun voorgangers en beleden plechtig:

"Het begin van het heil is, de regel van het rechte geloof in acht te nemen. Daar de uitspraak van onze Heer Jezus Christus niet onvervuld kan blijven. "Gij zijt Petrus en op deze rots zal Ik Mijn Kerk bouwen" (Mt. 16, 18)[b:Mt. 16, 18], zo wordt dit woord door de uitkomst ervan bewaarheid, want bij de Apostolische Stoel werd de Katholieke religie steeds onaangetast bewaard en de heilige leer verkondigd. Van zijn geloof en zijn leer willen wij nimmer gescheiden worden en wij hopen, dat wij waardig zijn in de ene gemeenschap te leven, die de Heilige Stoel verkondigt. In haar is de volkomen en ware vastheid van de christelijke religie geworteld." Libellus Fidei, (1-3)[[1590|(1-3)]]

Met toestemming van het Tweede Concilie van Lyon[d:335] beleden de Grieken:

"De Heilige Roomse Kerk bezit de hoogste en volledige voorrang en de regeermacht over de gehele Katholieke Kerk. Zij is zich in waarheid en deemoedigheid bewust, dat zij deze voorrang van de Heer zelf - in de heilige Petrus, de vorst en het hoofd der Apostelen, wiens opvolger de Bisschop van Rome is - met de volheid van het gezag heeft ontvangen. En zoals zij voor alles tot de verdediging van de geloofswaarheid verplicht is, zo moeten ook alle vragen over het geloof die zich voordoen door haar oordeel worden beslist". Sessio IV - Professio fidei Michaelis Palaeologi, 11[[783|11]]

De Kerkvergadering te Florence[d:375] ten slotte verklaarde:

"De Bisschop van Rome is de waarachtige plaatsbekleder van Christus, het hoofd der gehele Kerk, de vader en leraar van alle Christenen. Aan hem is in de heilige Petrus door onze Heer Jezus Christus de volledige macht gegeven de ganse Kerk te leiden, te regeren en te besturen." Sessio VI - Laetentur caeli - Decretum pro Graecis, 7[[895|7]]

Om dit herdersambt te vervullen, hebben onze voorgangers onafgebroken getracht de heilbrengende leer van Christus onder alle volkeren der aarde te verbreiden. En met even grote zorgvuldigheid waakten zij ervoor, dat zij daar, waar zij was aangenomen, onaangetast en zuiver bewaard zou worden. Daarom hebben de Bisschoppen over het ganse rond der aarde nu eens persoonlijk, dan weer in vergadering bijeen het vanouds in de kerken bestaande gebruik en het oude voorschrift bewaard: bijzondere gevaren, die zich in zaken van geloof voordeden, berichtten zij deze Apostolische Stoel, opdat de schade daar weer goedgemaakt werd, waar het geloof geen schade kan lijden.

De Bisschoppen van Rome hebben, overeenkomstig de eisen van de tijd en de omstandigheden, door het bijeenroepen van algemene kerkvergaderingen of het onderzoeken van het inzicht van de over het rond der aarde verstrooide kerk, door deelsynoden of door andere middelen, die de goddelijke voorzienigheid daartoe verschafte, datgene tot vaste leer verklaard, wat zij met Gods hulp erkenden in overeenstemming te zijn met de Heilige Schriften en met de Apostolische overleveringen.

Want ook aan de opvolgers van Petrus is de Heilige Geest niet zo beloofd, dat zij op grond van Zijn inspiratie een nieuwe leer zouden bekendmaken. Zij moeten juist met Zijn bijstand de door de Apostelen overgeleverd openbaring, d.w.z. het weggelegde geloofsgoed (depositum fidei) heilig bewaren en getrouw uitleggen. Hun Apostolische leer hebben alle eerbiedwaardige vaderen aangenomen, de heilige, rechtgelovige leraren hebben zij in ere gehouden en zijn hen gevolgd. Zij wisten klaar en zeker, waren daarvan diep overtuigd, dat deze Stoel van de heilige Petrus steeds van alle dwaling vrij bleef, overeenkomstig de goddelijke belofte die onze Heer en verlosser aan de vorst zijner discipelen gegeven heeft: "Ik heb voor u gebeden, dat uw geloof niet zou bezwijken en gij, wanneer ge u bekeerd hebt, bevestig dan uw broeders." (Lc. 22, 32)[b:Lc. 22, 32].

Deze genadegave van de waarheid en van het nimmer versagende geloof is aan Petrus en zijn opvolgers op deze Stoel door God zelf verleend, opdat zij hun hoge ambt tot heil van allen uitoefenen, opdat de ganse kudde van Christus door hen verre wordt gehouden van de vergiftigde spijs van de dwaling en met de spijs van de hemelse leer gevoed wordt, opdat de gehele kerk in eenheid bewaard blijve en, vaststaande op haar fundamenten, de poorten der hel weerstaat.

Daar er evenwel juist in deze tijd, waarin de heilbrengende werkzaamheid van het Apostolisch ambt zo dringend nodig is, niet weinigen zijn die zijn ambtelijk gezag tegenwerken, houden wij het voor volstrekt noodzakelijk de voorrang, die de eniggeboren Zoon Gods zich heeft verwaardigd aan het hoogste herdersambt te verbinden, plechtig te proclameren.

Tot eer, van God, onze Heiland, tot verhoging van de katholieke religie, tot heil van de christelijke volkeren leren en verklaren wij definitief als een door God geopenbaarde uitspraak des geloofs, in trouwe aansluiting aan de van het begin van het christelijk geloof af gehouden overlevering, onder toestemming van het Heilig Concilie:

Wanneer de Bisschop van Rome met het hoogste leergezag (ex cathedra) spreekt, d.w.z., wanneer hij zijn ambt van herder en leraar van alle christenen uitoefenend met het hoogste apostolische ambtsgezag definitief beslist, dat een leer over geloof of zeden door de gehele Kerk gehouden moeten worden, dan bezit hij op grond van de goddelijke bijstand, die hem in de heilige Petrus is beloofd, die onfeilbaarheid, waarmede de goddelijke Verlosser zijn Kerk bij definitieve beslissingen in zaken van geloofs- en zedenleer wilde zien toegerust. Deze definitieve beslissingen van de Bisschop van Rome zijn daarom uit zich (ex sese) en niet op grond van de toestemming (consensu) der Kerk onveranderlijk (irreformabiles).

Canon
Wanneer iemand - wat God verhoede - zich zou vermeten deze onze definitieve beslissing te weerspreken, dan zij hij uitgesloten (anathema sit).