H. Jozef 5. - Heilige Jozef, vervolgde en moedige migrant

Broeders en zusters, goedendag!

Vandaag wil ik jullie de Heilige Jozef voorstellen als vervolgde en moedige migrant. Zo beschrijft hem de Evangelist Matteüs. Dit merkwaardige gebeuren in het leven van Jezus, waarbij ook Jozef en Maria betrokken zijn, is gangbaar bekend als “de vlucht naar Egypte”. (Mt. 2, 13-23) [[b:Mt. 2, 13-23]] Het gezin van Nazaret heeft deze vernedering ondergaan en in eerste persoon de kwetsbaarheid, de angst, de pijn ervaren om het eigen land te moeten verlaten. Ook vandaag worden nog vele broeders en vele zusters gedwongen dezelfde onrechtvaardigheid en hetzelfde leed te ondergaan. Meestal is de oorzaak het machtsmisbruik en het geweld van de machthebbers. Ook voor Jezus ging het zo.

Koning Herodes verneemt van de Magiërs de geboorte van de “koning der Joden”. Dat bericht schokt hem. Hij voelt zich onzeker en bedreigd in zijn macht. Daarom roept hij alle gezagsdragers van Jeruzalem samen om inlichtingen te verkrijgen over de geboorteplaats en hij vraagt de Magiërs hem hierover nauwkeurig in te lichten, zodat hij - zo zegt hij valselijk – hem ook zou kunnen gaan aanbidden. Bij de vaststelling dat de Magiërs langs een andere weg terug waren gegaan, vat hij een wreedaardig plan op: alle jongetjes van Betlehem jonger dan twee jaar doden, want, volgens de berekening van de Magiërs, zou dat het tijdstip van Jezus’ geboorte geweest zijn.

Terzelfdertijd gaf een Engel Jozef de opdracht: “Sta op, neem het Kind en zijn moeder, vlucht naar Egypte en blijf daar tot ik u waarschuw, want Herodes komt het Kind zoeken om het te doden” (Mt. 2, 13) [b:Mt. 2, 13]. Laten we denken aan de mensen die vandaag inwendig de inspiratie krijgen: “Laat ons vluchten, vluchten want er dreigt gevaar”. Het plan van Herodes roept herinneringen op aan het plan van Farao die alle joodse jongetjes in de Nijl liet werpen. (Ex. 1, 22) [[b:Ex. 1, 22]] De vlucht naar Egypte verwijst naar heel de geschiedenis van Israël te beginnen bij Abraham die daar ook verbleef (Gen. 12, 10) [[b:Gen. 12, 10]], tot en met Jozef, de zoon van Jakob, door zijn broeders verkocht (Gen. 37, 36) [[b:Gen. 37, 36]] en daarna “hoofd van het land” geword. (Gen. 41, 37-57) [[b:Gen. 41, 37-57]] Ze verwijst naar Mozes die zijn volk bevrijdde uit de slavernij van de Egyptenaren. (Ex. 1, 18) [[b:Ex. 1, 18]]

De vlucht van de H. Familie naar Egypte redt Jezus maar kan spijtig genoeg niet verhinderen dat Herodes zijn bloedbad aanricht. We staan hier dus voor twee tegengestelde figuren: Herodes met zijn wreedheid en Jozef met zijn zorg en moed. Herodes wil zijn eigen macht verdedigen, zijn eigen “huid”, bij middel van nietsontziende wreedheid, zoals die ook blijkt uit de terechtstelling van een van zijn vrouwen, van enkele van zijn kinderen en van honderden tegenstanders. Hij was een wreed mens. Om problemen op te lossen kende hij maar één middel: “uitschakelen”. Hij is het symbool van de vele dwingelanden vroeger en nu. Voor die lieden, die tirannen, tellen de mensen niet mee. Voor hen telt alleen de macht. En als ze ruimte nodig hebben voor hun macht, dan schakelen ze mensen uit. Dat gebeurt ook vandaag. We moeten niet terugkijken naar de vroegere geschiedenis. Het gebeurt ook vandaag. Een mens wordt “wolf” voor andere mensen. De geschiedenis staat vol van figuren die, in de greep van hun angsten, deze trachten te overwinnen door als dwingeland macht uit te oefenen en door onmenselijk geweld te koesteren. We moeten echter niet denken dat men alleen dwingeland wordt door in het perspectief van Hertodes te leven. Neen! Eigenlijk is het een houding waarin iedereen, ook wij, kunnen vervallen. Telkens wij onze angsten trachten te overwinnen door machtsmisbruik, zelfs alleen mondeling of door kleine vormen van geweld om de naaste te pesten. Ook wij dragen in ons hart de mogelijkheid kleine Herodessen te worden.

Jozef is het tegendeel van Herodes. Op de eerste plaats is hij een “rechtschapen man” (Mt. 1, 19) [b:Mt. 1, 19], terwijl Herodes een dictator is. Jozef is moedig in het uitvoeren van de opdracht van de Engel. Men kan hierbij denken zowel aan de uitdagingen die hij moest overwinnen op de lange en gevaarlijke reis als aan de moeilijkheden van een verblijf in een vreemd land, met een andere taal. Veel problemen. Zijn moed blijkt ook bij de terugkeer wanneer hij, onder de verzekering van de Engel, de begrijpelijke angsten overwint en zich met Maria en Jezus in Nazareth vestigt. (Mt. 2, 19-23) [[b:Mt. 2, 19-23]] Herodes en Jozef zijn twee tegengestelde figuren die de twee zijden weerspiegelen van de mensheid van altijd. Het is een verkeerde gemeenplaats moed te beschouwen uitsluitend als de deugd van helden. In werkelijkheid vergt het dagelijks leven van elkeen – het uwe, het mijne, dat van ons allen – moed: leven zonder moed is niet mogelijk! De moed om de moeilijkheden van elke dag aan te kunnen. In alle tijden en in alle culturen treffen we moedige mannen en vrouwen die, omwille van de trouw aan hun eigen credo, allerlei soorten moeilijkheden hebben overwonnen, onrecht hebben verdragen, veroordelingen, soms zelfs de dood. Moed is synoniem van sterkte. Samen met rechtvaardigheid, voorzichtigheid en matigheid vormt het de groep van menselijke deugden die men “kardinale” noemt.

De les die Jozef ons vandaag leert, is deze: het leven brengt ons onvermijdelijk tegenkantingen. Dat is waar. En in confrontatie hiermee kunnen we ons bedreigd voelen, angstig. Maar we kunnen sommige toestanden niet overwinnen door, zoals Herodes, het slechtste uit onszelf boven te halen. Het kom erop aan ons te gedragen zoals Jozef. Op angst reageert hij met de moed op Gods Voorzienigheid te vertrouwen. Ik denk dat vandaag een gebed nodig is voor alle migranten, voor alle vervolgden, voor allen die slachtoffer zijn van tegen zittende situaties, van politieke, historische of persoonlijke aard. Laten we denken aan de vele slachtoffers van oorlogen die hun land willen ontvluchten maar er niet in slagen. Laten we aan de migranten denken die de weg van de bevrijding aanvatten maar waarvan velen op straat of in zee belanden. Laten we aan Jezus denken in de armen van Jozef en Maria op de vlucht. Laten we in Hem elk van die migranten van vandaag zien. We kunnen de ogen niet sluiten voor de werkelijkheid van de migratie vandaag. Het is een maatschappelijk schandaal van de mensheid.

Heilige Jozef,
Gij die het leed hebt ervaren van wie moet vluchten
Gij die gedwongen werd te vluchten
om het leven van je meest dierbaren te redden,
bescherm allen die vluchten omwille van oorlog,
omwille van haat, omwille van honger.
Ondersteun ze in hun moeilijkheden,
versterk ze in de hoop
en maak
dat ze onthaal en solidariteit ontmoeten.
Leid hun stappen en open het hart
van hen die hulp kunnen bieden.
Amen.