Gebed ter voorbereiding op de bijeenkomst in Assisi

Dierbare broeders en zusters,

Vandaag heeft de traditionele ontmoeting van de algemene audiëntie een bijzonder karakter, want we staan op de vooravond van de Dag van reflectie, dialoog en gebed voor Vrede en Gerechtigheid in de wereld [d:332], die morgen in Assisi zal plaatsvinden, vijfentwintig jaar na de eerste ontmoeting [235] die de zalige Johannes Paulus II heeft bijeengeroepen. Ik heb deze dag willen noemen: “Pelgrims van de waarheid, pelgrims van de vrede”, om het engagement te verwoorden dat wij plechtig willen vernieuwen met leden van verschillende godsdiensten en ook met ongelovigen die echter oprecht op zoek zijn naar de waarheid, om het ware welzijn van de mensheid en de opbouw van de vrede te bevorderen. Ik had reeds de gelegenheid eraan te herinneren: “voor wie op weg is naar God, is het onmogelijk geen vrede over te brengen, voor wie aan vrede werkt is het onmogelijk niet tot God te naderen”.

Als Christenen zijn wij ervan overtuigd dat de meest waardevolle bijdrage tot de zaak van de vrede, het gebed is. Om die reden zijn wij hier vandaag als Kerk van Rome met de pelgrims in de Urbs bijeen, om te luisteren naar het woord van God, om de gave van de vrede gelovig af te smeken. De Heer kan onze geest en ons hart verlichten en ons leiden om bewerkers te zijn van gerechtigheid en verzoening in ons dagelijks leven en in de wereld.

In de passage van de profeet Zacharias die wij zojuist beluisterden, weerklonk een aankondiging vol hoop en licht (Zach. 9, 10) [b:Zach. 9, 10]. God belooft heil, nodigt uit om luid te jubelen (Zach. 9, 9) [[b:Zach. 9, 9]], doch degene die aangekondigd wordt is geen koning die zich met menselijke macht vertoont, met wapenmacht; geen koning die heerst door politieke en militaire macht; het is een zachtmoedige koning, die heerst door nederigheid en zachtmoedigheid tegenover God en de mensen; een andere koning dan de grote heersers in de wereld: “hij rijdt op een ezel, op een veulen, het jong van een ezelin” (Zach. 9, 9) [[b:Zach. 9, 9]]. Hij manifesteert zich door op het dier van de gewone mens te zitten, van de arme, in tegenstelling tot de strijdwagens van de legers der machtigen der aarde. Het is zelfs een koning die deze wagens zal doen verdwijnen, die de strijdbogen zal breken, die vrede zal verkondigen aan de volken (Zach. 9, 10) [[b:Zach. 9, 10]].

Maar wie is die koning over wie de profeet Zacharias spreekt? Begeven we ons een ogenblik naar Bethlehem en horen wij opnieuw wat de Engel tot de herders zegt terwijl zij ’s nachts de wacht houden bij hun kudde. De Engel verkondigt hun een vreugde die de vreugde zal zijn van heel het volk en die verbonden is aan een teken van armoede: een kind in doeken gewikkeld en liggend in een kribbe (Lc. 2, 8-12) [[b:Lc. 2, 8-12]]. En de hemelse menigte zingt tot mensen van goede wil: “Eer aan God in den hoge en op aarde vrede onder de mensen in wie Hij welbehagen heeft” (Lc. 2, 14) [b:Lc. 2, 14]. De geboorte van dit kind, dat Jezus is, brengt een boodschap van vrede voor de hele wereld. Maar laat ons ook naar de laatste ogenblikken van Christus’ leven gaan, toen Hij in Jeruzalem door een jubelende menigte onthaald werd onthaald werd. De aankondiging van de profeet Zacharias over de komst van een nederige en zachtmoedige koning, komt Jezus’ leerlingen bijzonder voor de geest na de gebeurtenissen van het lijden, de dood en de verrijzenis, na het Paasmysterie, wanneer zij met de ogen van het geloof opnieuw de triomfantelijke intocht zien van de Meester in de Heilige Stad. Hij gaat op een ezel zitten, die Hij geleend heeft (Mt. 21, 2-7) [[b:Mt. 21, 2-7]]: Hij zit niet in een rijkelijke koets, Hij zit niet te paard, zoals de groten. Hij gaat Jeruzalem niet binnen in het gezelschap van een machtig leger van wagens en ruiters. Hij is een arme koning, de koning van Gods armen. In de Griekse tekst komt de term “praeîs” voor, wat nederigen, zachtmoedigen betekent; Jezus is de koning van de “anawim”, van hen wiens hart vrij is van honger naar macht en materiële rijkdom, van de wil en het streven naar overheersing van de andere. Jezus is de koning van hen die deze innerlijke vrijheid hebben die bekwaam maakt om de inhaligheid, het egoïsme te overwinnen die in de wereld heersen en zij weten dat God alleen hun rijkdom is. Jezus is de arme koning onder de armen, zachtmoedig onder hen die zachtmoedig willen zijn. Op die manier is Hij een koning van vrede, dank zij Gods macht die de macht is van het goede, de macht van de liefde. Hij is een koning die wagens en strijdpaarden zal doen verdwijnen, die de strijdbogen zal breken; een koning die vrede bewerkt op het kruis, waarbij Hij hemel en aarde verenigt en een broederlijke brug legt tussen alle mensen. Het kruis is de nieuwe vredesboog, teken en instrument van verzoening, vergeving, begrip, het teken dat liefde sterker is dan alle geweld en verdrukking, sterker dan de dood: het kwaad wordt door het goede, door de liefde overwonnen.

Dat is het nieuwe rijk van vrede waarin Christus koning is; het gaat om een koninkrijk dat zich over heel de aarde uitstrekt. De profeet Zacharias kondigt aan dat deze zachtmoedige, vredelievende koning zal heersen “van zee tot zee, van de Rivier tot de grenzen der aarde” (Zach. 9, 10) [b:Zach. 9, 10]. Het koninkrijk dat met Christus begint, heeft universele dimensies. De horizon van deze arme, zachtmoedige koning, is niet een territorium, een Staat, maar de uiteinden van de wereld; boven elke hindernis van ras, taal, cultuur. Hij schept gemeenschap, Hij schept eenheid. En waar zien wij vandaag de realisatie van deze aankondiging? In het grote netwerk van Eucharistische gemeenschappen dat zich over heel de aarde uitstrekt, verschijnt de profetie van Zacharias opnieuw als een licht. Het is een grote mozaïek van gemeenschappen waarin het liefdesoffer van deze zachtmoedige en vredelievende koning aanwezig is; de grote mozaïek die dit “rijk van vrede” van Jezus vormt van zee tot zee tot aan de uiteinden van de wereld; het gaat om een veelheid van vredeseilanden die vrede uitstralen. Overal, in elke situatie, in elke cultuur, in grote steden met hun gebouwen tot in kleine dorpen met hun bescheiden woningen, in immense kathedralen tot kleine kapellen komt Hij, is Hij aanwezig; en door met Hem in gemeenschap te treden, zijn ook de mensen onderling in één enkel lichaam verenigd, overwinnen zij verdeeldheid, rivaliteit, wrok. De Heer komt in de Eucharistie om ons los te trekken van ons individualisme, van onze particularismen die de anderen uitsluiten, om van ons slechts één lichaam te maken, één enkel koninkrijk van vrede in een verdeelde wereld.

Maar hoe kunnen wij dit rijk van vrede opbouwen waarvan Christus koning is? Het gebod dat Hij Zijn apostelen en ons, door hen, heeft nagelaten, is: “Gaat dus en maakt alle volkeren tot mijn leerlingen … Ziet, Ik ben met u alle dagen tot aan de voleinding der wereld” (Mt. 28, 19-20) [b:Mt. 28, 19-20]. Zoals Jezus, moeten de vredebrengers van Zijn rijk zich op weg begeven, Zijn uitnodiging beantwoorden. Zij moeten vertrekken, maar niet met de macht van oorlog of de kracht van macht. In de Evangeliepassage die wij beluisterd hebben, zendt Jezus tweeënzeventig leerlingen naar de grote oogst die de wereld is en nodigt hen uit te bidden opdat de Meester van de oogst het niet aan arbeiders in de oogst laat ontbreken (Lc. 10, 1-3) [[b:Lc. 10, 1-3]]; Hij zendt hen echter niet met machtige middelen, maar wel “als lammeren tussen wolven” (Lc. 10, 3) [b:Lc. 10, 3], zonder beurs, reiszak, noch schoeisel (Lc. 10, 4) [[b:Lc. 10, 4]]. De heilige Johannes Chrysostomus geeft in één van zijn homilieën deze commentaar: “zolang we lammeren zijn, zullen we overwinnen en, zelfs indien we door vele wolven omringd zijn, zullen we hen kunnen overwinnen. Maar als we wolven worden, zullen we overwonnen worden, want we zullen de hulp van de herder ontberen” Homilie 33,1: PG 57,389 Homilie 33,1: PG 57,389. Christenen mogen nooit toegeven aan de bekoring wolven onder de wolven te worden; het is niet door macht, door kracht, door geweld dat Christus’ rijk van vrede zich uitstrekt, maar door zelfgave, door liefde tot het uiterste, zelfs ten opzichte van vijanden. Jezus overwint de wereld niet met wapenkracht, maar met de kracht van het kruis, de echte waarborg van de overwinning. En dat heeft voor wie een leerling van de Heer, Zijn gezondene wil zijn, het gevolg ook bereid te zijn tot lijden en martelaarschap, zijn leven voor Hem te verliezen, opdat in de wereld het goede, de liefde, de vrede triomfeert. Dat is de voorwaarde om in elke feitelijkheid te kunnen zeggen: “vrede aan dit huis!” (Lc. 10, 5) [b:Lc. 10, 5].

Tegenover de Sint-Pietersbasiliek bevinden zich twee grote beelden van de heiligen Petrus en Paulus, gemakkelijk herkenbaar: de heilige Petrus houdt sleutels in de hand, de heilige Paulus daarentegen, een zwaard. Wie de geschiedenis van deze laatste niet kent, zou kunnen denken dat het om een groot strijder gaat die machtige legers geleid en met zijn zwaard volken en naties onderworpen heeft, om zo met het bloed van anderen beroemd en rijk te worden. Het is echter juist het tegendeel: het zwaard dat hij in de handen houdt is het instrument waarmee Paulus ter dood werd gebracht, waarmee hij de marteldood onderging en zijn bloed vergoot. Zijn strijd was niet die van geweld, van oorlog, maar die van het martelaarschap voor Christus. Zijn enig wapen was juist de verkondiging van “Jezus Christus en zijn kruis” (1 Kor. 2, 2) [b:1 Kor. 2, 2]. Zijn prediking baseerde zich niet op “menselijke wijsheid, maar op de kracht van God” (1 Kor. 2, 4) [b:1 Kor. 2, 4]. Hij wijdde zijn leven aan het brengen van de boodschap van de verzoening en vrede van het Evangelie, waarbij hij al zijn energie aanwendde om het tot aan de uiteinden van de wereld te laten weerklinken. En dat was zijn sterkte: hij zocht geen rustig, gemakkelijk leven, ver van alle moeilijkheden en tegenwerking, maar hij heeft zich voor het Evangelie verteerd, hij heeft heel zijn wezen zonder voorbehoud gegeven en is zo de grote boodschapper van de vrede en verzoening van Christus geworden. Het zwaard dat de heilige Paulus in de handen houdt, herinnert tevens aan de macht van de waarheid, die dikwijls kan kwetsen, kan pijn doen; de apostel is ten einde toe aan deze waarheid trouw gebleven, hij heeft haar gediend, hij heeft voor haar geleden, hij heeft zijn leven voor haar gegeven. Dezelfde logica geldt ook voor ons, als wij verkondigers willen zijn van het koninkrijk van vrede, aangekondigd door de profeet Zacharias en gerealiseerd door Christus: wij moeten bereid zijn met onze persoon te betalen, als eerste te lijden onder onbegrip, afwijzing, vervolging. Niet het zwaard van de overwinnaar bouwt vrede op, maar het zwaard van degene die lijdt, van degene die zijn leven weet te geven.

Dierbare broeders en zusters, als Christenen willen wij van God de gave van de vrede afsmeken, willen wij Hem vragen van ons werktuigen van Zijn vrede te maken in een wereld die nog verscheurd is door haat, verdeeldheid, egoïsme, oorlogen; wij willen Hem vragen dat de ontmoeting morgen in Assisi de dialoog ten goede zou komen tussen personen van verschillende godsdiensten en een lichtstraal zou brengen die de geest en het hart van alle mensen kan verlichten, opdat wrok plaatsmaakt voor vergeving, verdeeldheid voor verzoening, haat voor liefde, geweld voor zachtmoedigheid, en dat vrede in de wereld zou heersen.