Ontmoeting met armen en vluchtelingen

Beste broeders en zusters, goedemorgen!

Ik ben blij hier bij u te zijn. Dank u, bisschop Antal, voor uw welkomstwoorden, en voor uw beschrijving van de genereuze dienst die de Hongaarse Kerk verricht voor en met de armen. De armen en behoeftigen – laten we dat nooit vergeten – staan centraal in het evangelie: Jezus kwam namelijk “om de armen de blijde boodschap te brengen” (Lc 4, 18) [b:Lc 4, 18]. De armen stellen ons dus voor een grote uitdaging: dat het geloof dat wij belijden geen gevangene wordt van een cultus die ver van het leven afstaat en niet ten prooi valt aan een soort “geestelijk egoïsme”, dat wil zeggen een spiritualiteit die ik construeer voor mijn eigen innerlijke rust en voldoening. Het ware geloof daarentegen is datgene wat ongemakken met zich meebrengt, wat risico’s met zich meebrengt, ons ertoe brengt de armen te ontmoeten en ons in staat stelt met ons leven de taal van de naastenliefde te spreken. Zoals Paulus zegt: we kunnen vele talen spreken, wijsheid en rijkdom bezitten, maar als we de liefde niet hebben, hebben we niets en zijn we niets. (1 Kor. 13, 1-13) [[b:1 Kor. 13, 1-13]]

De taal van de naastenliefde. Dat was de taal van de heilige Elisabeth, voor wie het Hongaarse volk een grote devotie en genegenheid koestert. Bij mijn aankomst vanmorgen zag ik haar standbeeld op het plein, met sokkel, waarbij zij het koord van de Franciscaanse orde ontvangt en water geeft om de dorst van een arme te lessen. Dit is een welsprekend beeld van het geloof: wie zich “aan God bindt”, zoals de heilige Franciscus van Assisi, die een inspiratiebron was voor de heilige Elisabeth, stelt zich open voor naastenliefde jegens de armen. Want “wie zegt: ‘Ik heb God lief’ en zijn broeder haat, is een leugenaar; want wie zijn broeder niet liefheeft, die hij gezien heeft, kan God niet liefhebben, die hij niet gezien heeft” (1 Joh. 4, 20) [b:1 Joh. 4, 20]. De heilige Elisabeth, dochter van een koning, was opgegroeid in het comfort van een leven aan het hof, in een luxueuze en bevoorrechte omgeving. Maar geraakt en veranderd door haar ontmoeting met Christus, werd ze afgestoten door wereldse rijkdom en ijdelheid, en probeerde ze er afstand van te doen en zich te bekommeren om mensen in nood. Zo besteedde zij niet alleen haar bezittingen, maar ook haar leven ten gunste van de minsten, de melaatsen, de zieken, zozeer zelfs dat zij hen persoonlijk verzorgde en op haar eigen schouders droeg. Dat is de taal van de naastenliefde.

Brigitta heeft ook hierover gesproken en ik dank haar voor haar getuigenis. Zoveel ontberingen, zoveel lijden, zoveel hard werken om te proberen rond te komen en haar kinderen geen gebrek aan brood te laten hebben, en op het meest dramatische moment kwam de Heer haar te hulp. Maar – we hoorden het uit haar eigen woorden – hoe kwam de Heer tussenbeide? Hij, die de kreten van de armen hoort, “recht geeft aan de verdrukten, brood geeft aan de hongerigen” en “hen die gevallen zijn, opricht” (Ps. 146,7-8) [b:Ps. 146,7-8], Hij komt zelden van bovenaf onze problemen oplossen, maar hij komt dichtbij met de omhelzing van zijn tederheid die het medeleven inspireert in broeders en zusters die het opmerken en niet onverschillig blijven. Zoals Brigitta zei, heeft zij de nabijheid van de Heer kunnen ervaren dankzij de Grieks-katholieke Kerk, dankzij zoveel mensen die hun best deden om haar te helpen, te bemoedigen, een baan voor haar te vinden en haar te steunen in zowel haar materiële behoeften als op haar geloofsweg. Dat is het soort getuigenis dat van ons wordt gevraagd: medeleven tonen met iedereen, vooral met degenen die armoede, ziekte en pijn ervaren. Wij hebben een Kerk nodig die vloeiend de taal van de naastenliefde spreekt, de universele taal die iedereen kan horen en begrijpen, zelfs zij die het verst van ons af staan, zelfs zij die niet geloven.

Hier wil ik mijn dank uitspreken aan de Kerk in Hongarije voor haar inzet voor de naastenliefde, tot in de haarvaten van de samenleving. U hebt een netwerk opgebouwd dat pastoraal werkers, vrijwilligers, parochiële en diocesane Caritas-organisaties met elkaar verbindt, maar ook gebedsgroepen, gemeenschappen van gelovigen en organisaties die tot andere denominaties behoren, maar verenigd zijn in de oecumenische gemeenschap die juist uit de naastenliefde voortkomt, mensen met elkaar verbindt. Ook dank ik u dat u zoveel vluchtelingen uit Oekraïne hebt opgevangen, niet alleen met gulheid maar ook met enthousiasme. Ik heb met ontroering geluisterd naar de getuigenis van Oleg en zijn familie; uw “reis naar de toekomst” – een andere toekomst, ver van de verschrikkingen van de oorlog – begon eigenlijk met een “reis in het geheugen”, want Oleg herinnerde zich de warme ontvangst die hij jaren geleden in Hongarije kreeg, toen hij als kok kwam werken. De herinnering aan die ervaring moedigde hem aan om met zijn gezin te vertrekken en naar Boedapest te komen, waar hij genereuze gastvrijheid aantrof. De herinnering aan de liefde die hij ontving geeft hem weer hoop en moedigt hem aan nieuwe wegen in het leven in te slaan. Zelfs in pijn en lijden vindt men de moed om verder te gaan als men de balsem van de liefde heeft ontvangen: het is de kracht die helpt te geloven dat niet alles verloren is en dat een andere toekomst mogelijk is. De liefde die Jezus ons geeft en ons opdraagt te beoefenen, kan helpen om het kwaad van onverschilligheid en egoïsme uit de samenleving, uit onze steden en de plaatsen waar wij wonen, te verdrijven en doet de hoop herleven op een nieuwe menselijke wereld, rechtvaardiger en broederlijker, waar allen zich thuis kunnen voelen.

Helaas zijn veel mensen, ook hier, letterlijk dakloos. Veel van onze meer door kwetsbaarheid getekende zusters en broeders – alleen, worstelend met verschillende fysieke en mentale beperkingen, verwoest door het gif van drugs, vrijgelaten uit de gevangenis of in de steek gelaten omdat ze bejaard zijn – worden getroffen door ernstige materiële, culturele en geestelijke armoede; ze hebben geen dak boven hun hoofd en geen huis om in te wonen. Zoltàn en zijn vrouw Anna hebben ons hun getuigenis over dit immense probleem gegeven – dank u voor uw woorden! Ook dank ik u dat u gehoor hebt gegeven aan de aansporing van de Heilige Geest, die u met moed en edelmoedigheid ertoe bracht een opvangcentrum voor daklozen te bouwen. Ik was ontroerd te horen dat u niet alleen aandacht hebt voor hun materiële behoeften, maar ook voor de persoonlijke geschiedenis van verwonding en voor de waardigheid van mensen, en voor hen zorgt in hun eenzaamheid en hun strijd om zich geliefd en welkom te voelen in de wereld. Anna vertelde ons dat “Jezus, het levende Woord, hun harten en relaties geneest, omdat mensen van binnenuit opnieuw worden opgebouwd”; zodra mensen beseffen dat ze in Gods ogen geliefd en gezegend zijn, worden ze herboren. Dit is een les voor de hele Kerk: het is niet genoeg om brood te geven om de maag te vullen; we moeten de harten van mensen voeden! Liefdadigheid is veel meer dan materiële en sociale hulp. Het heeft oog voor de hele persoon; het streeft ernaar mensen weer op de been te brengen met de liefde van Jezus: een liefde die hen helpt hun schoonheid en hun waardigheid terug te krijgen.

Liefdadigheid doen betekent de moed hebben om in de ogen te kijken. Je kunt een ander niet helpen door weg te kijken. Liefdadigheid doen vereist de moed om aan te raken: je kunt geen aalmoezen gooien op een afstand zonder aan te raken. Aanraken en kijken. En zo begin je door aan te raken en te kijken een reis, een reis met die behoeftige persoon, die je doet beseffen hoe behoeftig, hoe behoeftig je bent van de blik en de hand van de Heer.

Broeders en zusters, ik moedig u aan altijd de taal van de naastenliefde te spreken. Het standbeeld op dit plein stelt het beroemdste wonder van de heilige Elisabeth voor: ons wordt verteld dat de Heer eens de broden die zij naar de behoeftigen droeg, veranderde in rozen. Dat geldt ook voor u: telkens wanneer u zich inspant om brood te geven aan de hongerigen, laat de Heer de vreugde in u opbloeien en doordrenkt hij uw leven met de geur van de liefde die u geeft. Ik wens dat u altijd de geur van naastenliefde uitdraagt in de Kerk en in uw land. En ik vraag u om voor mij te blijven bidden. Dank u.