Ouderdom 13. - “Nikodemus: Hoe kan een mens geboren worden als hij al oud is? (Joh 3, 4)”

Geliefde broeders en zusters, goedendag!

Nikodemus is in de Evangelies een van de meer belangrijke bejaarden – een vooraanstaande der Joden - hij wilde Jezus in het geheim leren kennen en ging ’s nachts naar Hem toe. (Joh. 3, 1-21) [[b:Joh. 3, 1-21]] In dat gesprek van Jezus met Nikodemus komt de kern van Jezus’ openbaring en van zijn verlossende zending naar voor wanneer Hij zegt: “Zoveel immers heeft God van de wereld gehouden, dat Hij zijn eniggeboren Zoon heeft geschonken, zodat iedereen die in Hem gelooft niet verloren gaat, maar eeuwig leven bezit.” (Joh. 3, 16) [b:Joh. 3, 16].

Jezus zegt aan Nikodemus dat men “om het Rijk van God te zien” moet “wedergeboren worden” (Joh. 3,3) [[b:Joh. 3,3]]. Dat wil niet zeggen dat men de geboorte opnieuw moet beleven, dat men ons komen in de wereld moet herhalen, in de hoop dat een nieuwe reïncarnatie ons de mogelijkheid van een beter leven biedt. Deze herhaling heeft geen zin. Integendeel, het zou elke betekenis ontnemen aan het geleefde leven door het uit te wissen als ware het een mislukte poging, een vervallen waarde, een leegte om op te geven. Neen, daarover gaat het niet. Het opnieuw geboren worden waarover Jezus spreekt, is iets anders. Het huidige leven is kostbaar in de ogen van God. Het maakt ons tot door Hem met tederheid beminde schepselen. De “wedergeboorte”, die het ons mogelijk maakt “in te treden” in het Rijk van God, is een geboorte in de Geest, een doorgang door het water naar het beloofde land van een met Gods liefde verzoende schepping. Het is een wedergeboorte door de genade van God. Het is niet lichamelijk opnieuw geboren worden.

Nikodemus misverstaat deze geboorte en wijst naar zijn ouderdom om haar onmogelijkheid aan te tonen. Een menselijk wezen veroudert onvermijdelijk. De droom van een eeuwige jeugd gaat definitief voorbij. Van elke geboorte in de tijd is voltooiing de aanvang. Hoe kan men zich een toekomst in de vorm van geboorte voorstellen? Dat is de denkwijze van Nikodemus en hij verstaat dus de woorden van Jezus niet. Deze wedergeboorte, wat is dat?

Het bezwaar van Nikodemus is voor ons zeer leerrijk. In het licht van Jezus’ woord kunnen we het omkeren tot de ontdekking van een eigen zending van de oude dag. Immers, bejaard zijn is niet slechts geen hinderpaal voor de wedergeboorte waarover Jezus spreekt, maar wordt de geschikte tijd om ze te verlichten, door ze te bevrijden van de dubbelzinnigheid van een verloren hoop. Onze tijd en onze cultuur vertonen een verontrustende neiging om de geboorte van een kind te beschouwen als een eenvoudige kwestie van productie en van biologische reproductie van het menselijk wezen en van daaruit cultiveren ze de mythe van de eeuwige jeugd als een drang –hopeloze – naar onvergankelijk vlees. Daarom wordt de oude dag – op vele wijzen – veracht. Omdat hij de onweerlegbare evidentie van het afscheid van deze mythe in zich draagt die ons zou willen doen terugkeren in de schoot van moeder om steeds opnieuw jong van lichaam te zijn.

De techniek laat zich op allerlei wijzen verleiden door deze mythe. In afwachting de dood te verslaan kunnen we met geneesmiddelen en cosmetica het lichaam in leven houden. Deze vertragen, verbergen, verwijderen de oude dag. Natuurlijk is het welzijn één zaak, het voeden van de mythe een andere zaak. Men kan niet ontkennen dat de verwarring van die twee uitzichten een zekere mentale verwarring veroorzaakt. Het welzijn verwarren met het voeden van de mythe van de eeuwige jeugd. Er wordt zoveel gedaan om steeds opnieuw die jeugd te heroveren: zoveel schmink, zoveel geneeskundige ingrepen om jeugdig te lijken. Ik herinner mij de woorden van een wijze Italiaanse actrice, Magnani. Toen haar werd verteld dat men haar rimpels wilde verwijderen, zei ze: “Neen, niet aanraken. Zoveel jaren waren nodig om ze te verwerven. Niet aanraken!”. Immers, rimpels zijn symbool van ervaring, symbool van leven, symbool van rijpheid, een symbool van de afgelegde weg. Niet aanraken om jong te schijnen, jong van uiterlijk. Wat echter belangrijk is, is de hele persoon, het hart dat is belangrijk. En het hart heeft de jeugd van de goede wijn die hoe ouder hoe beter is.

Het leven in sterfelijk vlees is een schitterende “onvoltooide”. Zoals sommige kunstwerken die door hun onvoltooidheid een unieke tover bezitten. Het leven hierbeneden is “aanvang”, niet voltooiing. Zo komen wij ter wereld als reële personen, personen die in leeftijd groeien, maar die steeds reëel blijven. Maar het leven in sterfelijk vlees is een te korte tijd om het meest kostbare gedeelte van ons bestaan in de tijd ongeschonden te bewaren en tot voltooiing te brengen. Het geloof, dat de evangelische boodschap aanvaardt van het Rijk van God waarvoor wij bestemd zijn, heeft een eerste buitengewone uitwerking, zegt Jezus. Zij maakt het mogelijk het Rijk van God te “zien”. Wij worden bekwaam werkelijk de vele tekenen te zien van de benadering van onze hoop op voltooiing door wat in ons leven het teken draagt van de bestemming voor de eeuwigheid van God.

De tekenen zijn die van de evangelische liefde, op veler wijze door Jezus verlicht. En als we kunnen “zien”, dan kunnen we ook “intreden” in het Rijk, door het voorbijkomen van de Geest in het water dat doet herleven.

De oude dag is de toestand, aan velen van ons geschonken, waarin het wonder van die wedergeboorte door de menselijke gemeenschap van binnenuit kan aanvaard en geloofwaardig worden. Het brengt geen heimwee mee naar de geboorte in de tijd, maar liefde voor de eindbestemming. In dit perspectief heeft de oude dag een unieke schoonheid: wij zijn op weg naar de Eeuwige. Niemand kan terugkeren in de schoot van moeder en ook niet in zijn technologisch en consumentisch vervangmiddel. Dat brengt geen wijsheid voort, het bezorgt geen voltooide weg, het is kunstmatig. Het zou treurig zijn, moest dat mogelijk zijn. De bejaarde stapt vooruit, de bejaarde is op weg naar de bestemming, naar de hemel bij God, de bejaarde is op weg met de wijsheid beleefd tijdens het leven. De oude dag is daarom een bijzondere tijd om de toekomst los te maken van de technocratische waan over een biologisch en robotisch overleven, maar vooral omdat hij open maakt voor de tederheid van de scheppende en barende schoot van God. Hier zou ik dit woord willen onderlijnen: de tederheid van de bejaarden. Observeer een grootvader of een grootmoeder hoe ze naar de kleinkinderen kijken, hoe ze de kleinkinderen strelen: die tederheid bevrijdt van elke menselijke beproeving omdat zij de menselijke beproevingen heeft overwonnen en bekwaam is om niets liefde te schenken, de liefdevolle nabijheid, de een bij de ander. Deze tederheid helpt de tederheid van God verstaan. Laten we niet vergeten dat de Geest van God nabijheid is, medelijden en tederheid. Zo is God, Hij kan strelen. De oude dag helpt ons de aard van God, tederheid, verstaan. De oude dag is de bijzondere tijd om de toekomst los te maken van de technocratische waan, het is de tijd van de tederheid van God die schept, die een weg schept voor ieder van ons. Moge de Geest ons de heropening schenken van deze spirituele – en culturele – zending van de oude dag die ons verzoent met de wedergeboorte. Wanneer we op deze wijze aan de oude dag denken, zeggen we: hoe kan de cultuur van de uitsluiting ertoe komen de bejaarden uit te stoten en hen als nutteloos te beschouwen? Bejaarden zijn de boodschappers van de toekomst, bejaarden zijn de boodschappers van de tederheid, bejaarden zijn de boodschappers van de wijsheid van het geleefde leven. Laten we vooruit gaan en naar de bejaarden kijken.