De naam van de Onuitsprekelijke is Barmhartigheid, Genade, Trouw

Beminde broeders en zusters:

Het is mij een grote vreugde om in uw midden te zijn en voor u de Eucharistie te vieren, op het hoogfeest van de Heilige Drie-eenheid. Ik begroet met genegenheid uw herder, monseigneur Vittorio Lupi, die ik dank voor de woorden waarmee hij me aan het begin van de viering aan de diocesane gemeenschap presenteerde, en nog meer, de gevoelens van naastenliefde en pastorale hoop die hij uitdrukte. Ik dank ook de burgemeester voor de hartelijke groet die hij namens de hele stad tot mij heeft gericht. Ik groet de burgerlijke autoriteiten, priesters, religieuzen, diakens en verantwoordelijken voor verenigingen, bewegingen en kerkelijke gemeenschappen. Ik hernieuw jegens u allen in Christus mijn wens van genade en vrede.

Op dit hoogfeest nodigt de liturgie ons uit om God niet alleen te prijzen voor een wonder dat door Hem is verricht, maar vooral voor hoe Hij is; voor de schoonheid en goedheid van zijn wezen waaruit zijn daden voortkomen. We worden uitgenodigd om bij wijze van spreken het Hart van God te beschouwen, de diepste werkelijkheid ervan, namelijk het zijn van Eenheid in de Drie-eenheid, hoogste en diepe gemeenschap van liefde en leven. Geheel de Heilige Schrift spreekt ons er over. Bovendien is hij het zelf die ons in de Schrift over zichzelf spreekt en zichzelf openbaart als Schepper van het universum en Heer van de geschiedenis.

Vandaag hebben we een passage uit het boek Exodus gehoord waarin - iets heel uitzonderlijks - God zelfs zijn eigen naam verkondigt. Hij doet dat in aanwezigheid van Mozes, met wie hij van aangezicht tot aangezicht sprak, zoals met een vriend. En wat is deze naam van God? Het is altijd ontroerend het te horen: “Jahwe! Jahwe is een barmhartige en medelijdende God, lankmoedig, groot in liefde en trouw” (Ex. 34, 6)[b:Ex. 34, 6]. Het zijn menselijke woorden, maar voorgesteld en bijna uitgesproken door de Heilige Geest. Ze spreken ons de waarheid over God: zij waren gisteren waar, ze zijn vandaag waar en zullen altijd waar zijn; ze stellen ons in staat om met de ogen van de geest het gezicht van de Onzichtbare te zien, ze vertellen ons de naam van de Onuitsprekelijke. Deze naam is Barmhartigheid, Genade, Trouw.

Beste vrienden, nu ik me hier in Savona bevind, kan ik niet anders dan mij verheugen over het feit dat dit precies de naam is waarmee de Maagd Maria zichzelf presenteerde toen ze op 18 maart 1536 aan een boer verscheen, een kind van dit land. “Maagd van de Barmhartigheid” is de titel waarmee men haar vereert —sinds enkele jaren hebben we ook een beeltenis van haar in de Vaticaanse tuinen—. Maar Maria sprak niet over zichzelf, ze sprak nooit over zichzelf, maar altijd over God, en zij deed dat met deze zo oude en altijd nieuwe naam: barmhartigheid, die synoniem is met liefde, met genade.

Hierin ligt de hele essentie van het christendom, omdat het het wezen van God zelf is. God is Een voor zover Hij geheel en al Liefde is, maar juist omdat Hij Liefde is, is Hij openheid, openheid, dialoog; en in zijn relatie met ons, zondige mannen, is hij barmhartigheid, mededogen, genade, vergeving. God heeft alles geschapen om te bestaan, en zijn wil is altijd en alleen leven.

Voor degenen die in gevaar zijn, is hij redding. We hebben het zojuist gehoord in het Evangelie van heilige Johannes: “Zozeer immers heeft God de wereld liefgehad, dat Hij zijn eniggeboren Zoon heeft gegeven, opdat al wie in Hem gelooft niet verloren zal gaan, maar eeuwig leven zal hebben” (Joh. 3, 16)[b:Joh. 3, 16]. In deze overgave van God in de persoon van de Zoon handelt de hele Drie-eenheid: de Vader, die ons ter beschikking stelt waar hij het meest van houdt; de Zoon die, in overeenstemming met de Vader, zijn heerlijkheid aflegt om zichzelf aan ons over te geven; en de Geest, die uit de serene goddelijke omhelzing komt om de woestijnen van de mensheid te bevloeien. Voor dit werk van zijn genade wilde God, die zich voorbereidde om ons vlees te nemen, een menselijk “ja” nodig hebben, het “ja” van een vrouw die de Moeder werd van zijn mensgeworden Woord, Jezus, het menselijke Gelaat van de goddelijke Barmhartigheid. Zo werd Maria, en dat is ze voor altijd, de “Moeder van Barmhartigheid”, zoals ze zich ook hier in Savona bekend maakte.

Gedurende de hele geschiedenis van de Kerk heeft de maagd Maria niets anders gedaan dan haar kinderen uit te nodigen om tot God terug te keren, zichzelf aan Hem toe te vertrouwen in gebed, om vol zelfvertrouwen aan de deur van zijn barmhartige Hart aan te kloppen. In werkelijkheid wil hij niets liever dan de overvloed van zijn genade in de wereld uitstorten. ‘Barmhartigheid en geen gerechtigheid’, smeekte Maria, wetende dat haar Zoon Jezus zeker naar haar zou luisteren, maar zich evengoed bewust van de noodzaak tot bekering van de harten van de zondaars. Om deze reden nodigde zij uit tot gebed en boete.

Daarom is mijn bezoek aan Savona, op de dag van de Heilige Drie-eenheid, vooral een pelgrimstocht, middels Maria, naar de bronnen van geloof, hoop en liefde. Een pelgrimstocht die ook een herinnering en eerbetoon is aan mijn vereerde voorganger Pius VII, wiens dramatische geschiedenis onlosmakelijk verbonden is met deze stad en haar Mariaheiligdom. Op een afstand van twee eeuwen kom ik de uitdrukking van de dankbaarheid van de Heilige Stoel en van de hele Kerk hernieuwen voor het geloof, de liefde en de moed waarmee uw medeburgers de Paus ondersteunden tijdens het gedwongen verblijf dat Napoleon Bonaparte hem in deze stad oplegde. Talrijke getuigenissen zijn bewaard gebleven van de uitingen van solidariteit die de Savonezen de paus betoonden, soms zelfs persoonlijk gevaar lopend. Dat zijn gebeurtenissen die vandaag de Savonezen zich met een gezonde trots kunnen herinneren.

Zoals uw bisschop terecht heeft opgemerkt, is die donkere bladzijde uit de geschiedenis van Europa, door de kracht van de Heilige Geest, ook voor vandaag rijk aan genaden en leringen geworden. Ze leert ons de moed om de uitdagingen van de wereld aan te gaan: het materialisme, relativisme, secularisme, zonder toe te geven aan compromissen, bereid persoonlijk te betalen om trouw te blijven aan de Heer en zijn Kerk.

Het voorbeeld van serene vastberadenheid van paus Pius VII nodigt ons uit om ons vertrouwen in God onveranderd te bewaren in de beproevingen, in het besef dat Hij, hoewel Hij zijn Kerk moeilijke tijden laat doormaken, haar nooit in de steek laat. De wederwaardigheden van deze grote paus in uw land nodigen ons uit om altijd te vertrouwen op de voorspraak en op de moederlijke hulp van Allerheiligste Maria.

De verschijning van de Maagd, op een tragisch moment in de geschiedenis van Savona, en de immense ervaring waarmee de opvolger van Petrus hier werd geconfronteerd, dragen ertoe bij om de christelijke generaties van onze tijd een boodschap van hoop over te brengen, ze moedigen ons aan om vertrouwen te hebben in de genademiddelen die de Heer ons in elke situatie ter beschikking stelt. En onder deze middelen tot heil wil ik vooral herinneren aan het gebed: het persoonlijke, het gezins- en gemeenschapsgebed.

Op dit feest van de Drie-eenheid wil ik de dimensie van lofprijzing, beschouwing en aanbidding benadrukken. Ik denk aan de jonge gezinnen, en ik wil ze uitnodigen om niet bang te zijn om vanaf de eerste huwelijksjaren een eenvoudige stijl van huiselijk gebed te beginnen, begunstigd door de aanwezigheid van kleine kinderen, met veel aanleg om zich spontaan tot de Heer en de Maagd te richten. Ik dring er bij parochies en verenigingen op aan tijd en ruimte aan gebed te besteden, omdat de activiteiten pastoraal steriel zijn als ze niet voortdurend worden voorafgegaan, vergezeld en ondersteund door het gebed.

En wat te zeggen over de eucharistische viering, vooral de zondagsmis? De dag des Heren staat terecht in het centrum van de pastorale zorg van de Italiaanse bisschoppen: het is noodzakelijk om de christelijke wortel van zondag te herontdekken, vanaf de viering van de verrezen Heer, gevonden in het woord van God en herkend in het breken van het eucharistische Brood. En dan moet het sacrament van Verzoening ook worden geherwaardeerd als een fundamenteel middel voor geestelijke groei en om de uitdagingen van vandaag met kracht en moed aan te kunnen.

Naast gebed en de sacramenten zijn andere onafscheidelijke instrumenten voor groei de werken van liefdadigheid die in levend geloof moeten worden beoefend. Ik heb ook willen reflecteren op dit aspect van het christelijke leven in de encycliek Deus Caritas Est[715]. In de moderne wereld, die de schoonheid en de fysieke efficiëntie vaak tot een ideaal maakt om op welke manier dan ook nagestreefd te worden, worden wij als christenen geroepen om het gelaat van Jezus Christus te vinden, “de schoonste van Adams kinderen” (Ps. 45, 3)[b:Ps. 45, 3], juist in de lijdende en gemarginaliseerde mensen. Helaas zijn er vandaag de dag veel morele en materiële noodsituaties die ons zorgen baren. In dit verband maak ik van deze gelegenheid gebruik om de gedetineerden en het personeel van de gevangenis “Sant’Agostino” in Savona te begroeten, die al heel lang in een bijzonder moeilijke situatie leven. Ik begroet ook met genegenheid de zieken die in het ziekenhuis, in de klinieken of thuis zijn.

Ik wil u in het bijzonder een paar woorden zeggen, beste priesters, om mijn waardering uit te spreken voor uw stille werk en voor de beproefde trouw waarmee u het uitvoert. Geliefde broeders in Christus, gelooft altijd in de doeltreffendheid van uw dagelijkse priesterlijke dienst. Het is zeer waardevol in de ogen van God en van de gelovigen; de waarde ervan kan niet worden gekwantificeerd in cijfers en statistieken: we zullen de resultaten ervan alleen in het Paradijs kennen. Velen van u zijn ouderen: dat doet me denken aan die prachtige passage van de profeet Jesaja, die zegt: “Ook wie jong is wordt moe en raakt uitgeput, en jonge mannen kunnen zeker bezwijken, maar zij, die bouwen op Jahwe, vernieuwen hun kracht en slaan hun vleugels als adelaars uit; zij lopen en worden niet moe, zij rennen en raken niet uitgeput” (Jes. 40, 30-31)[b:Jes. 40, 30-31].

Leef samen met de diakens die ten dienste staan van het bisdom in de gemeenschap met de bisschop en onderling, en toon dit door actieve samenwerking, wederzijdse steun en gemeenschappelijke pastorale coördinatie. Geeft moedige en vreugdevolle getuigenis van uw dienstwerk. Gaat op zoek naar mensen, zoals de Heer Jezus deed: bij het bezoeken van families, in het contact met de zieken, in de dialoog met de jongeren, wees tegenwoordig in alle werk- en leefomgevingen.

Aan u, geliefde mannen en vrouwen religieuzen, behalve u te danken voor uw aanwezigheid, bevestig ik dat de wereld uw getuigenis en uw gebed nodig heeft. Beleeft uw roeping in de dagelijkse trouw en maakt van uw leven een offer dat God aangenaam is: de Kerk is u dankbaar en moedigt u aan om te volharden in uw dienstwerk.

Natuurlijk wil ik een speciale en aanhankelijke groet tot jullie richten, jongeren. Beste vrienden, stel je jeugd in dienst van God en van de broeders. Christus volgen impliceert altijd de moed om tegen de stroom in te gaan. Maar het is de moeite waard: dat is de weg van de ware persoonlijke vervulling en dus van echt geluk, omdat bij Christus wordt ervaren dat “het is zaliger te geven dan te ontvangen” (Hand. 20, 35)[b:Hand. 20, 35]. Daarom moedig ik jullie aan om het ideaal van heiligheid serieus te nemen.

In een van zijn werken heeft een beroemde Franse schrijver ons een zin nagelaten die ik vandaag met je wil delen: “Er bestaat slechts een droefheid: niet heilig te zijn.” II, 27[[6933]] Beste jongeren, durf je leven te wijden aan moedige opties; natuurlijk niet alleen maar met de Heer. Geef deze stad de aanzet en het enthousiasme die voortkomen uit jullie levende geloofservaring, een ervaring die de verwachtingen van het menselijk leven niet teniet doet, maar ze juist verheft door deel te nemen aan de ervaring van Christus.

En dit geldt ook voor de christenen van hogere leeftijd. Voor allen wens ik toe dat het geloof in de ene en drievuldige God in elke persoon en in elke gemeenschap de vurigheid van de liefde en de hoop inbrengt, de vreugde elkaar lief te hebben onder broeders en zich nederig ten dienste van de anderen te stellen. Dit is het “zuurdeeg” dat de mensheid laat groeien, het licht dat in de wereld schijnt.

Moge de Allerheiligste Maria, Moeder van Barmhartigheid, samen met al uw beschermheiligen, u helpen in het dagelijkse leven de aansporing van de Apostel te belichamen die we zojuist hebben vernomen. Met grote genegenheid maak ik ze tot de mijne: “Laat alles weer goed komen, neemt mijn vermaning ter harte, weest eensgezind, bewaart de vrede, en de God van liefde en vrede zal met u zijn” (2 Kor. 13, 11)[b:2 Kor. 13, 11].
Amen.