H. Thomas More, patroon van regeringsleiders en politici

Apostolische brief: MOTU PROPRIO van
Paus Johannes Paulus II
het uitroepen van de Heilige Thomas More als Patroon van regeringsleiders en politici.



Het leven en de marteldood van de heilige Thomas More is de bron geweest voor een boodschap die de eeuwen overspant en tot alle mensen spreekt over de onvervreemdbare waardigheid van het menselijk geweten, die, zoals het Tweede Vaticaanse Concilie ons herinnert, "het meest innige centrum en heiligdom van een persoon is, waarin hij of zij alleen is met God, wiens stem in hen weerklinkt" Gaudium et Spes, 16[[575|16]]. Als de mens acht geeft aan deze roep naar waarheid, dan zal hun geweten hun handelingen betrouwbaar geleiden naar het goede. Juist vanwege de getuigenis die hij uitdroeg, zelfs ten koste van zijn eigen leven, voorrang gevend aan de waarheid boven macht, wordt de heilige Thomas More vereerd als een onvergankelijk voorbeeld voor morele integriteit. En zelfs buiten de Kerk, speciaal door hen met verantwoordelijkheid voor het lot van de mens, wordt hij erkend als een bron van inspiratie voor een politiek systeem met als allerhoogste doel de dienstbaarheid aan de mens.

Onlangs hebben diverse staatshoofden en regeringen, talloze politieke figuren, enkele episcopale conferenties en individuele bisschoppen mij gevraagd de Heilige Thomas More uit te roepen tot Patroon van regeringsleiders en politici. Onder hen die deze petitie ondersteunen zijn mensen van verschillende politieke, culturele en religieuze achtergronden, en dit is een teken van de diepe en wijdverspreide interesse in de gedachte en handelingen van deze uitzonderlijke staatsman.

Thomas More had een opmerkelijke politieke carrière in zijn geboorteland. Geboren in Londen in 1478 in een respectabele familie, werd hij als kleine jongen in dienst gesteld bij de Aartsbisschop van Canterbury. Daarna studeerde hij rechten in Oxford en Londen en verbreedde ondertussen zijn interesses op het gebied van cultuur, theologie en klassieke literatuur. Hij studeerde Grieks en onderhield het gezelschap en de vriendschap van belangrijke figuren uit de Renaissance-cultuur, waaronder Erasmus uit Rotterdam.

Zijn oprechte religieuze gevoel leidde hem ertoe de waarheid te blijven volgen ondanks de volhardende praktijken van ascetisme: hij onderhield vriendschappelijke betrekkingen met de Franciscanen in het klooster van Greenwich en met het Londen Charterhouse; deze twee bewegingen vormden de belangrijkste centra van religieuze ijver in het koninkrijk. More, die zich geroepen voelde tot het huwelijk, gezinsleven en toewijding als leek, trouwde in 1505 met Jane Colt; samen kregen zij vier kinderen. Jane stierf in 1511 en Thomas More hertrouwde daarna met Alice Middleton, een weduwe met één dochter. Gedurende zijn leven was hij een warme en gelovige echtgenoot en vader, diep betrokken bij de religieuze, morele en intellectuele opvoeding van zijn kinderen. Zijn huis bood een welkom voor de echtgenoten van zijn kinderen en de kleinkinderen en hij was altijd open naar zijn vele jonge vrienden die op zoek waren naar de waarheid van hun eigen roeping in het leven. Het gezinsleven gaf hem ook ruime gelegenheid voor gemeenschappelijk gebed en geestelijke literatuur evenals voor gelukkige en heilzame ontspanning. Thomas woonde dagelijks de Heilige Mis bij in de parochiekerk, maar de strenge boetedoeningen die hij praktiseerde waren alleen bekend bij de naaste familie.

Hij werd de eerste keer gekozen voor het parlement in 1504 ten tijde van Koning Henry VII. De latere opvolger Henry VIII hernieuwde zijn mandaat in 1510 en maakte hem zelfs vertegenwoordiger van de Kroon in de hoofdstad. Dit was de opstart naar een prominente carrière in overheidsdienst. Gedurende de volgende tiental jaren zond de Koning hem naar diverse diplomatieke en commerciële missies in Vlaanderen en het grondgebied van het hedendaagse Frankrijk. More is tot lid van de koninklijke raad gemaakt, voorzittend rechter van een belangrijk tribunaal, waarnemend penningmeester en ridder en tenslotte werd hij in 1523 Spreker van het Lagerhuis.

Hogelijk gewaardeerd door iedereen vanwege zijn niet-falende morele integriteit, scherpheid van geest, zijn open en humorvolle karakter en zijn buitengewone kennis, werd hij in 1529 ten tijde van de politieke en economische crisis in het land, door de Koning aangesteld tot de functie van Lord Chancellor. Thomas, die de eerste leek was op deze positie, stond voor een extreem moeilijke periode, daar hij trachtte de Koning en het land te dienen. In trouwheid aan zijn principes, concentreerde hij zich op het bevorderen van rechtvaardigheid en het beteugelen van de schadelijke invloed van hen die hun eigen belangen voorop stelden ten koste van de zwakkere. In 1532 legde Thomas More zijn functie neer, omdat hij het voornemen van koning Henry VIII niet kon steunen om de macht over de kerk in Engeland tot zich te trekken. Hij trok zich terug uit het openbare leven, onderwierp zich aan een armoedig bestaan met zijn gezin en werd in de steek gelaten door vele mensen die, in momenten van beproeving, valse vrienden bleken te zijn.

Gegeven zijn onverzettelijke standvastigheid om elke compromis die tegen zijn geweten indruiste, af te wijzen liet de Koning hem in 1534 gevangen zetten in de Tower van Londen, waar hij onderworpen werd aan diverse vormen van psychische druk. Thomas More stond zichzelf niet toe te weifelen en hij weigerde de eed te doen die van hem gevraagd werd, daar dit zou inhouden dat hij instemde met politieke en kerkelijke afspraken die de weg naar ongecontroleerde despotisme vrij maakten. Tijdens zijn verhoor, hield hij een vurig pleidooi over zijn eigen overtuigingen inzake de onverbreekbaarheid van het huwelijk, het respect verschuldigd aan het juridische erfgoed van de christelijke beschaving, en de vrijheid van de Kerk in relatie tot de Staat. Veroordeeld door de rechtbank, werd hij onthoofd.

Met het verstrijken van de eeuwen is de discriminatie van de Kerk verminderd. In 1850 is de Engelse Katholieke Hiërarchie opnieuw ingesteld. Hierdoor werd het mogelijk de processen van de vele martelaren in werking te stellen. Thomas More werd in 1886, tezamen met 53 andere martelaren, door Paus Leo XIII zalig verklaard. Door Pius XI werd hij in 1935 heilig verklaard, op het vierde eeuwfeest van zijn martelaarschap.

Er zijn vele redenen om Thomas More tot Patroon van de regeringsleiders en mensen in overheidsdienst te maken. Eén van deze redenen is de noodzaak die door de wereld van politici en overheidsdiensten werd gevoeld voor geloofwaardige modellen die de ware weg wijzen in een tijd in de geschiedenis waar moeilijke uitdagingen en cruciale verantwoordelijkheden toenemen. Tegenwoordig worden de maatschappelijke structuren door de sterke innovatieve economische krachten hervormd; aan de andere kant onderstrepen wetenschappelijke resultaten op het gebied van de biotechnologie de behoefte om het menselijk leven te beschermen in alle stadia, terwijl de beloftes van een nieuwe maatschappij dringend vragen om duidelijke politieke beslissingen ten gunste van het gezin, de jongeren, de ouderen en de mensen aan de rand van de maatschappij.

In deze context is het zinvol te kijken naar het voorbeeld van de heilige Thomas More, die zichzelf onderscheidde door zijn voortdurende getrouwheid om de autoriteiten in overeenstemming met zijn ideeën te laten erkennen dat niet macht maar dienstbaarheid het hoogste ideaal van rechtvaardigheid is. Zijn leven leert ons dat regeren bovenal een oefening van deugd is. Onwankelbaar in zijn rigoureuze morele houding stelde de Engelse staatsman zijn eigen openbare activiteiten in dienst van de mens, speciaal als deze mens zwak was of arm; hij ging met een groot gevoel voor eerlijkheid om met maatschappelijke geschillen; hij was vurig toegewijd aan en het beschermen van het gezin; hij ondersteunde in alle opzichten de opvoeding van de jeugd. Zijn diepgaande gereserveerdheid tegenover eer en rijkdom, zijn oprechte en vreugdevolle nederigheid, zijn uitgebalanceerde kennis van de menselijke natuur en de vruchteloosheid van het succes, zijn rechtvaardigheidsgevoel geworteld in het geloof: dit alles gaf hem die vertrouwelijke innerlijke sterkte die hem kracht gaf in tegenspoed en in het aangezicht van de dood. Zijn heiligheid toont zich in dit martelaarschap, maar het is voorafgegaan door een heel leven van werken in toewijding aan God en de naaste.

In mijn post-synodale apostolische aansporing Christifideles laici[692] verwees ik naar soortgelijke voorbeelden van perfecte harmonie tussen geloof en daden: "de eenheid van leven van de gelovige leek is het allerbelangrijkst: inderdaad moeten zij heilig zijn in hun dagelijkse werk en sociaal leven. Daarom moet de gelovige leek, om aan zijn roeping te beantwoorden, zijn dagelijkse werkzaamheden zien als een middel om zich met God te verenigen, Zijn wil te vervullen, andere mensen te dienen en hen te leiden naar de gemeenschap met God in Christus."

Deze harmonie tussen het natuurlijke en het bovennatuurlijke is misschien het element die meer dan wat dan ook de persoonlijkheid van deze grote Engelse staatsman definieert: hij leefde zijn openbaar leven met een eenvoudige nederigheid, gekenmerkt door een goed humeur, zelfs op het moment van zijn executie.

Hierheen werd hij geleid door zijn passie voor de waarheid. Wat zijn geweten verlichtte was het gevoel dat de mens niet afgescheiden kan worden van God, evenals de politiek niet van het moraal. Zoals ik reeds eerder heb gezegd, "de mens is geschapen door God en daarom hebben de mensenrechten hun oorsprong in God, zijn gebaseerd op het plan van de schepping en vormen deel van het plan van verlossing. Men kan zelfs zeggen dat de rechten van de mens ook de rechten van God zijn". Menselijke vooruitgang en de rechten van de persoon, (3)[[5783|(3)]]

En het is juist in het verdedigen van de rechten van het geweten waarin Thomas More uitblonk. Men kan zeggen dat hij op opmerkelijke wijze de waarde van het morele geweten demonstreerde, dat "de getuigenis van God zelf" is, wiens stem en oordeel doordringt in de diepte van de ziel van de mens Veritatis Splendor, 58[[83|58]], zelfs als hij in zijn acties tegen ketterij, de beperkingen van de cultuur van zijn tijd overwoog.

In de Constitutie Gaudium et Spes[575] noteert het Tweede Vaticaans Concilie hoe er in de hedendaagse wereld "een groeiend bewustzijn is van de onvergelijkelijke waardigheid van de mens die superieur aan alles is en wiens rechten en plichten universeel en onschendbaar zijn" Gaudium et Spes, 26[[575|26]]. Het leven van de heilige Thomas More toont duidelijk de fundamentele waarheid van politieke ethiek. De verdediging van de Kerkelijke vrijheid van onverantwoordelijke interventie door de Staat is tegelijkertijd een verdediging van de individuele vrijheid versus politieke macht. Hier vinden we het basisprincipe van iedere burgerlijke opdracht verenigbaar met de menselijke natuur.

Ik ben daarom vol vertrouwen dat de proclamatie van de buitengewone persoon van de heilige Thomas More als Patroon van de regeringsleiders en politici zal bijdragen tot het goede in de maatschappij. Het is daarom een gebaar die volledig in overeenstemming is met de geest van het Grote Jubeljaar die ons het derde Millennium inleidt.

Daarom, na zorgvuldige overweging en bereidwillig instemmend met de petities hierover, stel ik vast en verklaar ik de heilige Thomas More tot hemelse patroon van regeringsleiders en politici en besluit ik dat aan hem alle liturgische vereringen en privileges worden toegekend die, volgens de wet, behoren bij de patronen van de mens.


Gezegend en verheerlijkt zij Jezus Christus, de Verlosser der mensen, gisteren, vandaag en voor altijd!

Gegeven bij de St. Pieter, op 31 oktober 2000, het 23ste jaar van mijn Pontificaat.

Johannes Paulus II