Het heilige Kerstfeest

Dierbare broeders en zusters,

Het verheugt mij u op deze algemene audiëntie te verwelkomen, enkele dagen voor de viering van de geboorte van de Heer[d:49]. De groet die deze dagen op ieders lippen ligt, is: “Zalig Kerstmis! De beste wensen op dit geboortefeest!”. Laten we er zorg voor dragen dat ook in de hedendaagse samenleving, de uitwisseling van wensen een diepe religieuze waarde behoudt, en dat het feest niet opgeslorpt wordt door uiterlijke aspecten die de snaren van het hart raken. Zeker, uiterlijke tekens zijn mooi en belangrijk, wanneer ze ons niet afleiden doch eerder helpen om Kerstmis te vieren in zijn meest ware zin, de sacrale en christelijke zin, zodat onze vreugde niet oppervlakkig is maar diep.

Met de Kerstliturgie leidt de Kerk ons binnen in het grote mysterie van de Menswording. Kerstmis is namelijk niet alleen de verjaardag van Jezus’ geboorte – dat is het ook, maar er is meer – het is de viering van een mysterie dat de mensengeschiedenis getekend heeft en blijft tekenen: God zelf is onder ons komen wonen (Joh. 1, 14)[[b:Joh. 1, 14]], Hij heeft zich tot één van de onzen gemaakt heeft; het is een mysterie dat ons geloof aanbelangt en ons leven; een mysterie dat wij concreet meemaken in de liturgische vieringen, vooral in de heilige Mis.
Men zou zich kunnen afvragen: hoe is het mogelijk dat ik deze gebeurtenis nu beleef, al ligt ze zo ver in de tijd? Hoe kan ik met vrucht deelhebben aan de geboorte van Gods Zoon die meer dan tweeduizend jaar geleden heeft plaatsgehad? In de heilige Nachtmis van Kerstmis herhalen wij dit refrein uit de antwoordpsalm: “Vandaag is ons een Verlosser geboren”. (Ps. 95, 1)[b:Ps. 95, 1] Het bijwoord van tijd, “vandaag”, komt meerdere keren terug in alle vieringen van Kerstmis en verwijst naar de gebeurtenis van Jezus’ geboorte en naar het heil dat de menswording van Gods Zoon komt brengen. In de liturgie overstijgt zo een gebeurtenis de beperkingen van tijd en ruimte en wordt zij actueel, present; de uitwerking ervan blijft duren, ondanks de opeenvolging van dagen, jaren en eeuwen. Door aan te duiden dat Jezus vandaag geboren wordt, doet de liturgie geen inhoudsloze uitspraak maar benadrukt zij dat deze geboorte heel de geschiedenis omvat en doordringt, dat zij ook vandaag een realiteit blijft waar wij juist in de liturgie toegang toe hebben. Voor ons, gelovigen, is de viering van Kerstmis de hernieuwing van onze zekerheid dat God werkelijk bij ons aanwezig is, dat Hij nog “vlees” is en niet slechts veraf: hoewel Hij bij de Vader is, is Hij dicht bij ons. In dit Kind van Bethlehem is God dichtbij gekomen: wij kunnen Hem nu ontmoeten, in een “vandaag” zonder avondschemering.

Ik zou bij dit punt willen stilstaan omdat de hedendaagse mens - een mens van het “tastbare”, van wat men empirisch kan ervaren – het steeds moeilijker heeft om de horizonten te verruimen en in Gods wereld binnen te treden. De verlossing van de mensheid komt zeker, op een precies ogenblik dat in de geschiedenis kan geïdentificeerd worden - in het gebeuren dat Jezus van Nazareth is - maar Jezus is Gods Zoon, Hij is God zelf, die niet alleen tot de mens gesproken heeft, hem bewonderenswaardige tekenen getoond heeft, hem geleid heeft doorheen de heilsgeschiedenis, maar die ook mens geworden is en mens blijft. De Eeuwige is binnengetreden in de beperkingen van tijd en ruimte om de ontmoeting met Hem “vandaag” mogelijk te maken. De liturgische teksten van Kerstmis helpen ons begrijpen dat de heilsgebeurtenissen die Christus voltrokken heeft, altijd actueel zijn,en dat zij iedere mens en alle mensen aanbelangen. Wanneer wij in de liturgische vieringen dit “vandaag is ons een Verlosser geboren” horen of uitspreken, gebruiken wij geen holle, conventionele uitdrukking maar begrijpen wij dat God ons “vandaag”, nu, aan mij, aan ieder van ons, de mogelijkheid biedt Hem te erkennen en te verwelkomen, zoals de herders deden in Bethlehem, zodat Hij ook in ons leven geboren wordt en Hij het vernieuwt, verlicht, door Zijn genade en aanwezigheid omvormt.

Door de geboorte van Jezus in het vlees te herdenken, uit de Maagd Maria – en vele liturgische teksten laten één of ander gebeuren voor ons ogen herleven – is Kerstmis dus voor ons een efficiënt gebeuren. Sprekend over de diepe betekenis van het Kerstfeest, nodigde de heilige paus Leo de Grote de gelovigen met deze woorden uit: “Verheugen wij ons in de Heer, dierbare vrienden, en openen wij ons hart voor de zuiverste vreugde, want de dag is gekomen die voor ons nieuwe verlossing betekent, eeuwenlange voorbereiding, eeuwig geluk. In die jaarlijks terugkerende cyclus, hernieuwt zich voor ons namelijk het buitengewone mysterie van ons heil dat bij de aanvang beloofd en op het einde der tijden voltrokken, bestemd is om eindeloos te duren” 22, In Nativatate Domini, 2,1: PL 54, 193[[913]]. En in een andere Kersthomilie zegt dezelfde heilige Leo de Grote: “Vandaag werd de Maker van de wereld verwekt in de schoot van een maagd: Degene die alle dingen gemaakt had, heeft zich tot zoon gemaakt van een vrouw, door Hem geschapen. Vandaag is het Woord van God verschenen, met vlees bekleed en terwijl Hij nooit zichtbaar geweest is voor het menselijk oog, heeft Hij zichzelf zichtbaar en tastbaar gemaakt. Vandaag hebben de herders door de stem van de engelen vernomen dat de Verlosser geboren is, in de substantie van ons lichaam en onze ziel” 26, In Nativate Domini, 6,1: PL 54,213[[913]].

Er is een tweede aspect dat ik kort zou willen behandelen: het gebeuren van Bethlehem moet gezien worden in het licht van het Paasmysterie: zij behoren beide tot het ene verlossingswerk van Christus. De menswording en de geboorte van Jezus nodigen ons reeds uit onze blik te richten op Zijn dood en verrijzenis: Kerstmis en Pasen zijn beide een feest van de verlossing. Pasen viert de verlossing als de overwinning op de zonde en de dood, Pasen is het slotmoment, terwijl de glorie van de God-Mens straalt als het licht van de dag; Kerstmis viert de verlossing als het binnentreden in de geschiedenis van God die mens wordt om de mens bij God te brengen, en is bij wijze van spreken het beginmoment, als men het ochtendgloren ontwaart. Maar juist zoals het ochtendgloren eerst komt en het daglicht voorspelt, zo kondigt Kerstmis reeds het kruis en de glorie van de verrijzenis aan. De twee momenten van het jaar, waarop deze twee grote feesten zich situeren – ten minste in bepaalde streken van de wereld – kunnen ook helpen om dit aspect te begrijpen. Namelijk, terwijl Pasen in het begin van de lente valt, wanneer de zon de dichte mist en koude overwonnen heeft en het aanschijn van de aarde vernieuwt, valt Kerstmis juist in het begin van de winter, wanneer het licht en de warmte van de zon er niet in slagen de natuur te wekken die in koude gehuld is, maar onder wiens mantel echter het leven klopt en de overwinning van zon en warmte een nieuw begin maakt.

Met Kerstmis[d:49] ontmoeten wij de tederheid van Gods liefde die zich buigt over onze begrensdheden, onze zwakheden, onze zonden en zich tot bij ons verlaagt. De heilige Paulus zegt dat Jezus Christus “die bestond in goddelijke majesteit, ... zich van zichzelf heeft ontdaan, en het bestaan van een slaaf heeft aangenomen. Hij is aan de mensen gelijk geworden” (Fil. 2, 6-7)[b:Fil. 2, 6-7]. Kijken we naar de grot van Bethlehem: God verlaagt zich zo dat Hij zich in een voerbak laat neerleggen, wat reeds het voorspel is van de verlaging in het uur van Zijn lijden. Het hoogtepunt van de liefdesgeschiedenis tussen God en de mens gaat door de voerbak in Bethlehem en het graf in Jeruzalem.

Dierbare broeders en zusters, beleven wij Kerstmis[d:49] met vreugde. Beleven wij dit wonderlijk gebeuren: de Zoon van God wordt “vandaag” nog geboren, God is ieder van ons werkelijk nabij en wil ons ontmoeten, Hij wil ons tot bij Hem brengen. Hij is het ware licht dat straalt en de duisternis verjaagt die ons leven en de mensheid omhult. Beleven wij de Geboorte van de Heer door de weg te beschouwen van Gods immense liefde die ons tot Hem verheven heeft door het mysterie van de menswording, het lijden, de dood en verrijzenis van Zijn Zoon, aangezien – zoals de heilige Augustinus zegt – de Godheid van de Enige Zoon deelgenomen heeft aan onze sterfelijkheid opdat wij zouden deelhebben aan Zijn onsterfelijkheid” 187,6,20: PL 33,839-840[[858]]. Beschouwen en beleven wij dit mysterie vooral in de viering van de Eucharistie, het midden van het Heilige Kerstmis[d:49]; daar brengt Hij zichzelf reëel aanwezig, Jezus, het ware Brood dat uit de hemel is neergedaald, het ware Lam voor ons heil geofferd.

Ik wens dat u allen en uw familie een echt christelijke Kerst zouden vieren, zodat de uitwisseling van wensen op die dag de uitdrukking zou zijn van de vreugde door het besef dat God ons nabij is en met ons de weg van het leven wil gaan.