Poco Più

Ruim tien jaar geleden, op 11 Maart 1945, op een moeilijk ogenblik in de geschiedenis van het Italiaanse volk en vooral van de arbeiders hebben wij voor de eerste maal de Acli in audiëntie ontvangen[2644]. Wij weten, beminde zonen en dochters, dat gij die dag in grote ere houdt, toen gij officieel werd erkend door de Kerk, die in het lange verloop van haar geschiedenis zich steeds beijverd heeft om aan de noden van de tijd te beantwoorden en die de gelovigen altijd heeft opgewekt en aangespoord, zich voor dat doel te groeperen in bijzondere verenigingen. Zo zijn de Acli ontstaan met de goedkeuring en de zegen van de plaatsbekleder van Christus.

Reeds bij het begin hebben wij uw verenigingen gesteld onder de machtige bescherming van de H. Joseph. Gij zoudt inderdaad geen betere beschermer kunnen hebben om u te helpen, uw leven door de geest van het Evangelie te laten doordringen. Gelijk wij u toen zeiden', komt deze geest tot u en tot alle mensen uit het hart van de God-mens, de Verlosser van de wereld; maar het is toch zeker, dat nooit een werkman meer en dieper doordrongen was van die geest dan de voedstervader van Jesus, die met Hem leefde in de innigste verbondenheid en gemeenschap van gezin en werk. Als gij dus Christus nabij wilt komen, dan herhalen wij ook tot u: "Ite ad Joseph: gaat tot Joseph." (Gen. 41, 55)[b:Gen. 41, 55]

De Acli moeten derhalve voor haar eigen leden, voor haar gezinnen en voor allen, die leven in de wereld van de arbeid, de tegenwoordigheid van Christus tastbaar maken. Vergeet nooit, dat uw eerste zorg moet zijn, het christelijk leven in de arbeider te bewaren en te doen groeien. Hiervoor is niet voldoende, dat gij uw godsdienstplichten vervult en anderen aanspoort om die te vervullen; gij moet ook uw kennis van de geloofsleer verdiepen en meer en meer de betekenis van de morele orde in de wereld trachten te begrijpen, die morele orde, welke ingesteld is door God en u door de Kerk wordt geleerd en verklaard in alles, wat de rechten en plichten van de moderne arbeider aangaat.

Wij zegenen derhalve uw pogingen en vooral de cursussen en de lessen, die gij op zo juiste wijze organiseert, en ook de priesters en de leken, die u hierbij als docenten behulpzaam zijn. Men kan nooit genoeg doen op dit terrein; zo groot is de behoefte aan een methodische vorming, die aantrekt en altijd aangepast is aan de plaatselijke omstandigheden. Men moet er voor zorgen, dat het gunstige resultaat van dit edelmoedige werk, ondernomen voor de bevestiging en uitbreiding van het Godsrijk, niet gehinderd of tenietgedaan wordt door een toegeven aan persoonlijke ambities of aan na-ijver onder de afzonderlijke groepen. De Acli kunnen er van overtuigd zijn, dat zij altijd op onze steun mogen rekenen, zolang zij zich houden aan deze normen en aan de andere organisaties het voorbeeld geven van een belangeloze ijver in de dienst van de katholieke zaak.

Reeds te lang echter zaait de vijand van Christus onkruid onder het Italiaanse volk, zonder dat hij daarbij altijd en overal voldoende tegenstand ondervindt van de kant der katholieken. Vooral te midden van de arbeiders deed en doet hij nog alles om valse opvattingen te verbreiden omtrent de mens en de wereld, omtrent de geschiedenis, omtrent de inrichting van de maatschappij en van de economie. Niet zelden staat de katholieke arbeider door een tekort in een krachtige godsdienstige vorming ongewapend, als men hem dergelijke theorieën voorhoudt; hij is niet in staat te antwoorden, en dikwijls zelfs laat hij zich besmetten door het vergif van de dwaling.

De Acli moeten deze vorming voortdurend verbeteren in de vaste overtuiging, dat zij zo het apostolaat uitoefenen van de arbeider onder de arbeiders, zoals onze voorganger Plus XI z.g. dat verhoopte in zijn encycliek Quadragesimo Anno, 141[[652|141]] De godsdienstige vorming van de christen en vooral van de arbeider is een van de voornaamste plichten van de moderne zielzorg. Gelijk de-vitale belangen van de Kerk en van de zielen katholieke scholen voor de katholieke kinderen noodzakelijk maakten, zo is ook een echt en diep godsdienstonderricht voor de volwassenen een noodzakelijkheid van de eerste orde. Zo zijt gij dus op de goede weg; gaat voort met moed en volharding en laat u niet door valse beginselen op dwaalwegen brengen.

Die valse beginselen immers zijn aan het werk! Hoe dikwijls hebben wij niet verklaard en getuigd, dat de Kerk de arbeiders liefheeft! En toch verbreidt zich in brede kringen de wrede laster, dat „de Kerk de bondgenote is van het kapitalisme tegen de arbeiders"! Zij, moeder en meesteres van allen, heeft altijd een bijzondere zorg voor de kinderen, die zich in moeilijker omstandigheden bevinden, en ook heeft zij in feite machtig bijgedragen tot de verwezenlijking van rechtmatige verbeteringen, die verschillende categorieën van arbeiders reeds verworven hebben. Wij zelf zeiden in onze Kerstboodschap van 1942: „Zich altijd door godsdienstige beweegredenen latende leiden, heeft de Kerk de verschillende stelsels van marxistisch socialisme veroordeeld, en veroordeelt zij die ook heden nog, overeenkomstig haar plicht en haar onveranderlijk recht, de mensen te behoeden voor stromingen en invloeden, die hun eeuwige zaligheid in ernstig gevaar brengen. Maar de Kerk kan onmogelijk het feit buiten beschouwing laten of voorbijzien, dat de arbeider bij zijn streven naar lotsverbetering stuit op een zeker stelsel, dat, wel verre van in overeenstemming te zijn met de natuur, in tegenspraak is met de door God gewilde orde en met het doel, dat Hij aan de aardse goederen heeft aangewezen. Al waren en al zijn de wegen, die men volgde, nog zo vals, veroordelenswaardig en gevaarlijk, wie, en bovenal welke priester of christen, kan doof blijven voor de kreet, die uit de diepte opstijgt en die in een wereld, geschapen door een rechtvaardige God, luide roept om gerechtigheid en geest van broederschap?" 4

Jesus Christus wacht niet, tot Hem de deur wordt opengemaakt, om door te dringen in de sociale werkelijkheid met haar systemen, die niet van Hem komen, of zij zich nu "lekenhumanisme" noemen, of "socialisme, gezuiverd van materialisme". Zijn goddelijk rijk van waarheid en rechtvaardigheid is aanwezig ook in de landen, waar de klassenstrijd voortdurend dreigt te overwinnen. Daarom beperkt de Kerk zich niet tot aandringen op deze rechtvaardiger sociale orde, maar zij wijst ook de fundamentele beginselen er van aan en wekt de leiders van de volkeren, de wetgevers, de werkgevers en de hoofden van ondernemingen op om ze in praktijk te brengen.

Maar thans willen wij ons in onze toespraak vooral richten tot de "teleurgestelden" onder de Italiaanse katholieken. Deze zijn er inderdaad, speciaal onder de jongeren, die bezield zijn met de beste bedoelingen en die meer activiteit verwacht hadden van de katholieke krachten in het openbare leven van het land.

Wij spreken hier niet over hen, wier enthousiasme niet altijd samenging met een nuchter en voorzichtig practisch oordeel omtrent de tegenwoordige en toekomstige toestand en omtrent de zwakheid van de doorsnee-mens. Wij richten ons veeleer tot hen, die wel de beduidende vooruitgang, die reeds gemaakt is, erkennen ondanks de moeilijke situatie van het land, maar die zich pijnlijk getroffen voelen, omdat hun talenten en capaciteiten, waarvan zij zich volledig bewust zijn, geen veld vinden, waar zij zich kunnen doen gelden. Zonder twijfel zouden zij een antwoord vinden op hun klacht, als zij aandachtig het program van de Acli zouden lezen, dat de daadwerkelijke deelname vraagt van het ondergeschikte werk bij de regeling van het economische en sociale leven van de natie en verlangt, dat in de ondernemingen zelf iedereen werkelijk erkend wordt als een echt medewerker.

Wij hoeven op dit punt niet verder in te gaan, daar wij bij andere gelegenheden reeds voldoende hierover gehandeld hebben. Maar wij willen de aandacht vestigen van deze teleurgestelde mensen op het feit, dat nieuwe wetten of nieuwe instellingen niet volstaan om iedereen de zekerheid te geven, dat hij beveiligd is tegen iedere onrechtmatige dwang en dat hij zich in vrijheid kan ontplooien in de gemeenschap. Alles zal vergeefs zijn, als de gewone man leeft in de vrees, overgeleverd te zijn aan willekeur, en als hij zich niet kan vrijmaken van het gevoel, dat hij onderworpen is aan de goede of kwade wil van hen, die de wetten toepassen of die als ambtenaren de instellingen en de organisaties besturen; als hij denkt, dat in het dagelijks leven alles afhangt van relaties, die hij misschien niet heeft in tegenstelling met anderen; als hij vermoedt, dat achter de gevel van wat men de staat noemt, zich een geheim spel afspeelt van machtige georganiseerde groepen.

De activiteit van de christelijke krachten in het openbare leven brengt dus zeker met zich mee het bevorderen van goede wetten en het oprichten van instellingen, aangepast aan de tijd; maar houdt nog meer in, dat men de macht van holle frasen en misleidende woorden moet uitbannen en dat de gewone man zich gesteund weet in zijn rechtvaardige verlangens en verwachtingen. Men moet een publieke opinie vormen, die niet het schandaal zoekt, maar vrij en frank de personen en de omstandigheden aanwijst, die niet in overeenstemming zijn met de rechtvaardige wetten en instellingen of die de waarheid op valse wijze verzwijgen. Om aan de gewone burger invloed te schenken is het niet voldoende, hem het stembiljet in de hand te geven of andere dergelijke middelen. Als hij met de leidende klassen wil samenwerken, als hij soms met het oog op het algemeen welzijn het gebrek aan vruchtbare ideeën wil bestrijden en het groeiend egoïsme wil overwinnen, dan moet hij zelf de noodzakelijke innerlijke energie bezitten en de vurige wil om het gehele openbare leven te helpen doordringen met een gezonde moraal.

Dat was de reden van onze hoop, waaraan wij nu tien jaren geleden uitdrukking gaven tegenover de Acli en die wij thans met verdubbeld vertrouwen tegenover u herhalen. In de arbeidersbeweging kunnen alleen zij teleurstellingen ondergaan, die hun blik uitsluitend richten op het onmiddellijk politiek aspect, op het spel van de meerderheden. Uw werk speelt zich af in het voorportaal van de politiek en is zo van wezenlijk belang. Het is uw taak, de ware christelijke arbeider op te voeden en te vormen voor het verenigingsleven en het politieke leven door middel van uw „sociale vorming" en heel hun houding te ondersteunen en gemakkelijker te maken door uw „sociale actie" en door uw "sociale dienst". Zet dus het reeds begonnen werk onverzwakt door; zo zult gij Christus onmiddellijk toegang verlenen tot de arbeiderswereld en middellijk ook tot andere sociale groepen. Dit is de fundamentele „toegang" zonder welke iedere andere „toegang", hoe die ook opgevat wordt, slechts een capitulatie zou zijn van de christelijke krachten.

Beminde zonen en dochters hier tegenwoordig op dit heilige plein; en gij arbeiders en arbeidsters van geheel de wereld, die wij met dezelfde vaderlijke liefde omhelzen, waarmee Christus de grote scharen tot Zich trok, die hongerden naar waarheid en gerechtigheid; weest er zeker van, dat gij bij al uw nood een gids, een verdediger, een vader aan uw zijde hebt staan.

Zegt ons openlijk onder deze vrije hemel van Rome: zult gij onder zoveel tegenstrijdige en verleidende stemmen, die u van alle kanten omringen, en waarvan sommige uw zielen willen belagen en andere u als mens willen verlagen of u willen tekort doen in uw rechtmatige rechten als arbeiders, zult gij weten te onderscheiden, wie uw veilige gids, wie uw getrouwe verdediger, wie uw oprechte vader is en altijd blijven zal?

Ja, geliefde arbeiders, de paus en de Kerk kunnen zich niet onttrekken aan de goddelijke zending om leiding, bescherming en liefde te schenken vooral aan hen, die lijden en die ons des te dierbaarder zijn, naarmate zij meer bescherming en hulp nodig hebben, of het nu arbeiders zijn of andere kinderen van het volk.

Deze plicht en deze taak willen wij, Christus' plaatsbekleder, hier opnieuw plechtig bevestigen op deze eerste Meidag, die de wereld van de arbeid tot haar eigen feestdag heeft geproclameerd met de bedoeling, dat allen de waardigheid van de arbeid zullen erkennen en dat zij zich door deze waardigheid laten leiden in het sociale leven en bij de wetgeving, gebaseerd op een billijke verdeling van rechten en plichten.

Als de eerste Mei zo door de christelijke arbeiders wordt opgevat en als hij zo als het ware het christelijk chrisma ontvangt, dan zal die dag geen aanleiding geven tot tweedracht, haat en geweld, maar een steeds terugkerende oproep zijn tot de moderne maatschappij om aan te vullen wat nog ontbreekt aan de sociale vrede. Een christelijke feestdag dus, d.w.z. een dag van vreugde over de concrete en groeiende overwinning van de christelijke idealen van het grote gezin van de arbeid.

Opdat gij deze betekenis steeds voor de geest zult houden en om van onze kant enigermate een onmiddellijk tegengeschenk te geven voor de vele en kostbare gaven, die wij uit heel Italië mochten ontvangen, willen wij u aankondigen, dat wij besloten hebben, het liturgisch feest in te stellen, gelijk wij bij deze instellen, van St. Joseph-arbeider en dat wij voor de viering van dit feest juist de eerste Mei aanwijzen. Zijt gij, beminde arbeiders en arbeidsters, blij met dit geschenk? Daarvan zijn wij zeker, omdat de nederige werkman van Nazareth niet alleen bij God en de H. Kerk de waardigheid vertegenwoordigt van de handenarbeid, maar ook altijd de zorgzame bewaker is van u en van uw gezinnen.

Met deze wens op de lippen en in het hart, beminde zonen en dochters, en in de vaste overtuiging, dat gij u deze dag, die zo rijk is aan heilige besluiten, zo stralend van schone verwachtingen en zoveel belovend om hetgeen reeds bereikt werd, zult blijven herinneren, bidden wij de Allerhoogste om de rijkste zegeningen over u, over uw dierbaren, over hen, die in ziekenhuizen of sanatoria verwijlen, over de velden en de werkplaatsen, over uw Acli en over haar grote en edele activiteit, over de werkgevers, over ons beminde Italië en over heel de wereld; van de arbeid, die ons altijd zo dierbaar is. Moge onze vaderlijke apostolische zegen neerdalen vanuit de hemel over de aarde, die door u in gehoorzaamheid aan het eerste goddelijk bevel wordt bewerkt en vruchtbaar gemaakt.