Aangenomen en opgenomen, door water en vuur

Dierbare broeders en zusters,

Ook dit jaar komen we hier bij elkaar voor zo'n intieme viering, de Doop van 13 kinderen, in deze prachtige Sixtijnse Kapel, waar de creativiteit van Michelangelo en andere beroemde kunstenaars meesterwerken heeft weten te verwezenlijken die de wondere daden uit de heilsgeschiedenis illustreren. Laat me eerst jullie allen die hier aanwezig bent, begroeten: ouders, peters en meters, familie en vrienden die deze pasgeborenen vergezelt op een moment dat zo belangrijk is voor hun leven en voor de Kerk. Elk kind dat wordt geboren brengt ons de glimlach van God en nodigt ons uit het leven als zijn gave te erkennen, een gave om met liefde te aanvaarden en met zorg te behoeden, altijd en op elk moment.

De Kersttijd, die precies vandaag eindigt, heeft ons het Kind Jezus doen beschouwen in de grot van Betlehem, liefdevol verzorgd door Maria en Jozef. Elk kind dat geboren wordt, wordt door God aan zijn ouders toevertrouwd: wat is dan het op het huwelijk gebaseerde gezin belangrijk, de bakermat van het leven en de liefde! Het huis in Nazareth, waar het Heilige Huisgezin woont, is voorbeeld en school van eenvoud, geduld en harmonie voor alle christelijke gezinnen. Ik bid de Heer dat ook jullie gezinnen plaatsen mogen zijn waar ze welkom zijn, waar deze kleinen niet alleen in goede gezondheid kunnen opgroeien, maar ook in het geloof en in de liefde voor God, die hen vandaag door het Doopsel tot zijn kinderen maakt.

Het ritueel van het Doopsel van deze kinderen vindt plaats op de dag waarop wij het feest van de Doop van de Heer vieren, de gedachtenis die, zoals ik zei, de Kersttijd afsluit. Zo juist hoorden wij het verhaal van de evangelist Lucas, die ons Jezus voorhoudt terwijl Hij nog schuilgaat onder de mensen en zich naar Johannes de Doper begeeft om gedoopt te worden. Toen ook Hij het Doopsel ontvangen had, "was Hij", vertelt Lucas ons, "aan het bidden" (Lc. 3, 21)[b:Lc. 3, 21]. Jezus spreekt met zijn Vader, en we zijn er zeker van dat Hij niet alleen over zichzelf gesproken heeft, maar ook over ons en voor ieder van ons.
Vervolgens vertelt de evangelist ons dat boven de Heer die aan het bidden was de hemel openging. Jezus treedt in contact met de Vader, de hemel gaat boven Hem open. Op dit ogenblik mogen wij denken dat de hemel ook hier open is, boven deze kinderen die, door het Sacrament van het Doopsel, in contact treden met Jezus. De hemel opent zich boven ons in het Sacrament. Hoe meer wij in contact leven met Jezus in de realiteit van ons Doopsel, des te meer gaat boven ons de hemel open.
En vanuit de hemel - laten we terugkeren naar het Evangelie - kwam op die dag een stem die tot Jezus zei: "Jij bent mijn geliefde Zoon" (Lc. 3, 22)[b:Lc. 3, 22]. In het Doopsel herhaalt de Vader deze woorden ook tot ieder van deze kinderen. Hij zegt: "Jij bent mijn kind". Het Doopsel is aanname (adozione) en opname (assunzione) in het gezin van God, in de gemeenschap (communio) van de allerheiligste Drie-eenheid, in de gemeenschap met de Vader, met de Zoon en met de heilige Geest. Dat is de reden waarom het Doopsel wordt toegediend in de naam van de allerheiligste Drie-eenheid. Deze woorden zijn niet alleen maar een formule. Zij zijn werkelijkheid. Zij tekenen het moment waarop jullie kinderen opnieuw geboren worden als kinderen van God. Als kinderen uit menselijke ouders worden zij nu ook kinderen van God, in de Zoon van de levende God.

Maar nu moeten we een woord overwegen uit de tweede lezing van deze liturgie waarin Paulus ons zegt dat wij gered zijn "door de barmhartigheid van God door het bad van wedergeboorte en vernieuwing in de heilige Geest" (Tit. 3, 5)[b:Tit. 3, 5] Noot van de vertaler: De paus...Noot van de vertaler: De paus heeft kennelijk de alternatieve lezing gekozen: Titus 2, 11-14 + 3, 4-7). Een bad van wedergeboorte. Het Doopsel is niet enkel een woord. Het is niet enkel iets geestelijks, maar impliceert ook de materie. Heel de aardse werkelijkheid raakt erin betrokken. Het Doopsel gaat niet alleen de ziel aan. De spiritualiteit van de mens raakt heel de mens, lichaam en ziel. De werkzaamheid van God in Jezus Christus is een werkzaamheid met een universele uitwerking. Christus neemt het vlees aan en dit zet zich voort in de sacramenten waarin de materie wordt opgenomen in en deel begint uit te maken van de goddelijke werkzaamheid.

Nu kunnen we vragen waarom het water het teken is van deze totale werkelijkheid. Het water is het element van de vruchtbaarheid. Zonder water geen leven. En zo wordt in alle grote godsdiensten het water gezien als symbool van de moederlijkheid, van de vruchtbaarheid. Voor de Kerkvaders wordt het water het symbool van de moederschoot van de Kerk. Bij een kerkelijke auteur uit de tweede tot derde eeuw, Tertullianus, staat een verrassend woord. Hij zegt: "Christus is nooit zonder water". Met deze woorden wilde Tertullianus zeggen dat Christus nooit zonder Kerk is. In het Doopsel worden wij door de hemelse Vader als zijn kinderen aangenomen, maar in dit gezin dat Hij zich vormt is er ook een moeder, is de Kerk moeder. De mens kan God niet als Vader hebben, zeiden de auteurs in de christelijke oudheid al, als hij niet ook de Kerk als moeder heeft.
Zo zien we opnieuw hoe het christendom niet alleen maar een geestelijke werkelijkheid is, niet alleen maar een individuele, subjectieve keuze die ik maak, maar dat het iets reëels is, iets concreets, we zouden kunnen zeggen: ook iets materieels is. Het gezin van God wordt gebouwd binnen de concrete werkelijkheid van de Kerk. De aanname tot kinderen van God, van de drie-ene God, is tegelijkertijd ook opname in het gezin van de Kerk, invoeging als broeders en zusters in het grote gezin van de christenen. En alleen wanneer we als kinderen van God ons als broeders en zusters invoegen in de werkelijkheid van de Kerk, kunnen we "Onze Vader" zeggen tot onze Vader in de hemel. Dit gebed veronderstelt altijd het "wij" van het gezin van God.

Maar nu moeten we terugkeren tot het Evangelie, waar Johannes de Doper zegt: "Ik doop u met water, maar er komt iemand die sterker is dan ik, die u zal dopen met de heilige Geest en met vuur" (Lc. 3, 16)[b:Lc. 3, 16]. Het water hebben we gezien. Maar nu stelt zich de vraag: waarin bestaat dat vuur waar de heilige Johannes de Doper op duidt? Om deze realiteit van het vuur te zien dat aanwezig is in het doopsel met water, moeten we eerst opmerken dat het Doopsel van Johannes een menselijk gebaar was, een act van boetvaardigheid, een zich in verlangen uitstrekken van de mens naar God om Hem de vergeving van de zonden te vragen en de mogelijkheid een nieuw bestaan te beginnen. Het was enkel een menselijk verlangen, een naar God gaan op eigen krachten.
Welnu, dit is niet voldoende. De afstand zou te groot zijn. In Jezus Christus zien we dat God ons tegemoet komt. In het christelijk Doopsel, ingesteld door Christus, zijn niet alleen wij degenen die handelen, namelijk in het verlangen gewassen te worden en in het gebed om vergeving te verkrijgen. In het Doopsel handelt God zelf, handelt Jezus door de heilige Geest. In het christelijk Doopsel is het vuur van de heilige Geest aanwezig. God handelt, en niet alleen maar wij. God is hier aanwezig vandaag. Hij neemt jullie kinderen op en maakt ze tot zijn kinderen.

Maar God handelt uiteraard niet op magische wijze. Hij handelt alleen samen met onze vrijheid. Wij kunnen niet van onze vrijheid afzien. God doet een beroep op onze vrijheid, nodigt ons uit om met het vuur van de heilige Geest samen te werken. Deze twee dingen moeten samengaan. Het Doopsel blijft heel het leven een gave van God, die zijn zegel in onze ziel gedrukt heeft. Maar het zal onze medewerking zijn, de bereidheid van onze vrijheid om het "ja"-woord te zeggen, die de goddelijke werkzaamheid haar uitwerking doet krijgen.

Deze kinderen van jullie, die we nu zullen gaan dopen, zijn nog niet in staat mee te werken, hun geloof te belijden. Daaraan ontleent jullie aanwezigheid, beste pappa's en mamma's, en ook die van jullie, peters en meters, waarde en bijzondere betekenis. Waakt altijd over jullie kleinen, opdat zij, gaandeweg hun groei, God leren kennen, Hem met al hun krachten leren liefhebben en Hem getrouw leren dienen. Weest voor hun de eerste opvoeders in het geloof door ze samen met het onderricht ook de voorbeelden te bieden van een coherent christelijk leven. Leer ze bidden en zich actieve leden te voelen van het concrete gezin van God, de kerkelijke gemeenschap.

Een belangrijke hulp zal jullie daarbij de aandachtige bestudering kunnen geven van de Catechismus van de Katholieke Kerk[1] of van het Compendium van die Catechismus[663]. Die kan een heel nuttig en onmiddellijk instrument zijn om zelf in de kennis van jullie katholiek geloof te groeien en om het integraal en getrouw te kunnen doorgeven aan jullie kinderen. Vergeet vooral niet dat het jullie getuigenis is, jullie voorbeeld, dat het meeste invloed heeft op de menselijke en geestelijke rijping van de vrijheid van jullie kinderen. Ook al wordt je dikwijls door een maalstroom aan dagelijkse activiteiten in beslag genomen, verwaarloos niet om persoonlijk en in het gezin het gebed te cultiveren dat het geheim vormt van de christelijke volharding.

Aan de Maagd, de Moeder van Jezus onze Heiland, die in de liturgie van vandaag gepresenteerd wordt als de geliefde Zoon van God, vertrouwen wij deze kinderen en hun gezinnen toe: waak over hen, Maria, en begeleid hen steeds, opdat zij ten volle het heilsplan mogen verwezenlijken dat God voor ieder van hen heeft.
Amen.