H. Basilius (1)

Beste broeders en zusters!

Vandaag willen wij een van de grote Kerkvaders gedenken, de heilige Basilius, door de Byzantijnse liturgische teksten aangeduid als een "een lichtende fakkel van de Kerk". Hij was een groot Bisschop uit de IV-de eeuw, waar zowel de Kerk van het Oosten als die van het Westen met bewondering naar opzien vanwege de heiligheid van zijn leven, de verhevenheid van zijn leer en het harmonisch samengaan van speculatieve en praktische gaven in hem.

Hij werd rond 330 geboren in een gezin van heiligen, "een echte huiskerk", waar geleefd werd in een sfeer van diep geloof. Zijn eigen studies doorliep hij bij de beste leermeesters van Athene en Constantinopel. Onvoldaan over zijn wereldse successen en in het besef veel tijd verdaan te hebben aan ijdele zaken, belijdt hij zelf: "Op een dag wendde ik mij, als ontwaakte ik uit een diepe droom, naar het wonderlijk licht van de waarheid van het Evangelie., en weende ik over mijn ellendige leven." vgl: 223: PG 32, 824a[[[1027]]] Door Christus aangetrokken, begon hij zijn blik op Hem te richten en alleen naar Hem te luisteren. vgl: 80, 1: PG 31, 860 bc[[[1952]]] Vastbesloten wijdde hij zich aan het monastieke leven in het gebed, in de overweging van de Heilige Schriften en van de geschriften van de Kerkvaders, en in de beoefening van de naastenliefde vgl: 2 en 22[[[1027]]], en ook in navolging van zijn zus, de heilige Macrina, die al in monachale ascese leefde. Vervolgens werd hij priester gewijd en tenslotte, in 370, tot Bisschop van Caesarea in Cappadocië, in het huidige Turkije.

Door middel van zijn prediking en zijn geschriften ontplooide hij een intense pastorale, theologische en literaire activiteit. In een wijs evenwicht wist hij de dienst aan de zielen en de toewijding aan het gebed en de meditatie in de eenzaamheid met elkaar te verenigen. Steunend op zijn persoonlijke ervaring, bevorderde hij de stichting van veel "broederschappen" of gemeenschappen van aan God gewijde christenen, die hij dikwijls bezocht vgl: 43, 29, Funebris oratio in laudem Basilii Magni Caesareae in Cappado: PG 36, 536b[[[8509]]] Door zijn woord en door zijn geschriften, waarvan er vele tot op onze dagen bewaard gebleven zijn, spoorde hij hen aan, de volmaaktheid te beleven en daarin vooruitgang te maken. Uit zijn werken hebben ook diverse wetgevers van het oude monnikendom geput, waaronder de heilige Benedictus, die Basilius beschouwde als zijn leermeester vgl: 73, 5[[[934|+993]]]. Inderdaad heeft de heilige Basilius een heel bijzonder monnikendom in het leven geroepen: niet gesloten voor de gemeenschap van de lokale Kerk, maar juist naar haar toe open. Zijn monniken maakten deel uit van de lokale Kerk, waren er de bezielende kern van doordat zij de andere gelovigen voorgingen in de navolging van Christus, en dat niet alleen in het geloof, want hij toonde zijn sterke adhesie aan Hem – zijn liefde voor Hem – vooral in de werken van naastenliefde. Deze monniken, die scholen en ziekenhuizen hadden, stonden in dienst van de armen en hebben zo het christelijk leven in haar compleetheid laten zien. De Dienaar Gods Johannes Paulus II heeft, sprekend over het monnikendom, geschreven: "Velen houden het erop dat die belangrijke structuur van het leven van de Kerk die het monnikendom is, voor alle eeuwen voornamelijk door de heilige Basilius is vastgesteld; of minstens dat zij niet in haar meest eigen aard zou zijn gedefinieerd zonder zijn beslissende bijdrage" Patres Ecclesiae, (2)[[1913|(2)]].

Als Bisschop en Herder van zijn uitgebreid Bisdom, bekommerde Basilius zich aanhoudend om de moeilijke materiële omstandigheden waaronder de gelovigen leefden; met kracht klaagde hij aan wat er verkeerd was; hij zette zich in voor de allerarmsten en voor degenen die aan de rand van de samenleving terecht gekomen waren; hij sprak er ook de regeerders op aan, om zo het lijden van de bevolking te verlichten, vooral ten tijde van rampspoed; hij waakte over de vrijheid van de Kerk, zelfs aan de machtigen bood hij weerstand om het recht te verdedigen op de belijdenis van het ware geloof vgl. Gregorius van Nazianze,...vgl. Gregorius van Nazianze, Oratio 43,48-51 in laudem Basilii: PG 36,557c-561c. Van God, die liefde is en naastenliefde (amore e carità), bracht Basilius een geldig getuigenis door de bouw van diverse gasthuizen voor de noodlijdenden vgl. Basilius, Ep. 94: PG...vgl. Basilius, Ep. 94: PG 32,488bc, als het ware een stad van de barmhartigheid, die aan hem de naam Basiliade ontleende vgl. Sozomenus, Historia...vgl. Sozomenus, Historia Eccl. 6,34: PG 67,1397a. Zij staat aan de oorsprong van de moderne ziekenhuis- en revalidatie-instellingen.

In het bewustzijn dat "de liturgie het hoogtepunt (is), waarop de activiteit van de Kerk zich richt, en tevens de bron, waaruit heel haar kracht voortkomt" Sacrosanctum Concilium, 10[[570|10]], was Basilius ook, terwijl het tegelijkertijd zijn zorg had om de naastenliefde te verwezenlijken die het waarmerk van het geloof is, een wijze "liturgische hervormer" vgl. Gregorius van Nazianze,...vgl. Gregorius van Nazianze, Oratio 43, 34 in laudem Basilii: PG 29, 212a-213c. En zo zien we hoe liturgie, aanbidding en gebed samengaan met de naastenliefde, de caritas, hoe ze elkaars voorwaarde zijn.

Met ijver en met moed wist Basilius weerstand te bieden aan de ketters, die ontkenden dat Jezus Christus God is zoals de Vader vgl. Basilius, Ep. 9, 3: PG...vgl. Basilius, Ep. 9, 3: PG 32, 272a; Ep. 52, 1-3: PG 32, 392b-396a vgl: 1, 20: PG 29, 556c[[[924]]]. Zo ook hield hij tegenover hen die de godheid van de Heilige Geest niet aanvaardden, dat ook de Geest God is, en "met de Vader en de Zoon moet worden genoemd en verheerlijkt" vgl: SC 17bis, 348[[[881]]]. Hierom is Basilius een van de grote Vaders die de leer over de Drie-eenheid hebben geformuleerd: de enige God is, juist omdat hij Liefde is, één God in drie Personen, die de diepste eenheid vormen die er bestaat, de goddelijke eenheid.

In zijn liefde voor Christus en voor zijn Evangelie, zette de grote Kappadotiër zich ook in voor het herstel van de verdeeldheid binnen de Kerk vgl. Basilius, Epp. 70 en 243vgl. Basilius, Epp. 70 en 243, er zich voor inspannend dat allen zich tot Christus en zijn Woord zouden bekeren vgl. Basilius, De iudicio 4:...vgl. Basilius, De iudicio 4: PG 31, 660b-661a, de een makende kracht waaraan alle gelovigen moeten gehoorzamen vgl. Basilius, De iudicio...vgl. Basilius, De iudicio 1-3: PG 31, 653a-656c.

Kortom, Basilius gaf zich geheel en al in de trouwe dienst aan de Kerk en in de veelvormige uitoefening van het bisschopsambt. Volgens het door hemzelf geschetste programma werd hij "apostel en dienstknecht van Christus, uitdeler van de mysteries van God, heraut van het Rijk, model en regel van vroomheid, oog van het lichaam van de Kerk, herder van de schapen van Christus, liefdevol geneesheer, vader en voedster, medewerker van God, landbouwer van God, bouwer van Gods tempel" vgl. Basilius, Moralia...vgl. Basilius, Moralia 80,11-20: PG 31, 864b-868b.

Dit is het programma dat de heilige Bisschop, toen zowel als vandaag de dag, overhandigt aan de verkondigers van het Woord, een programma dat hij zelf met edelmoedige inzet in praktijk bracht. In 379 keerde Basilius, nog geen vijftig jaar oud en óp van de vermoeienissen en van de ascese, terug naar God, "in de hoop op het eeuwig leven door middel van Jezus Christus, onze Heer" Basilius, De Baptismo I, 2, 9Basilius, De Baptismo I, 2, 9. Hij was een mens die werkelijk leefde met de blik gericht op Christus, een mens van liefde voor de naaste. Vervuld van de hoop en de vreugde van het geloof, laat Basilius ons zien hoe wij werkelijk christenen moeten zijn.