Inhoudsopgave

- Een vergeten aspect van de liturgie: de zetel van de celebrant

(Arsacal.nl) - Wie op reis is en in een ander land naar de Eucharistieviering gaat, ervaart dat de liturgie wel in een andere taal wordt gevierd, maar inhoudelijk gelijk is aan de H. Mis in ons eigen land. Het is een mooi teken van eenheid en universaliteit van de Kerk dat in de Romeinse ritus wereldwijd dezelfde liturgie wordt gevierd. Toch is er een element van de liturgievernieuwing dat in ons land nooit echt is ingevoerd...

Universeel

Zeker, er zijn in sommige landen elementen van inculturatie, sommige religieuze ordes, bewegingen en gemeenschappen kennen een kleine variatie in de liturgie en er zijn soms eigen accenten, zoals een gavenprocessie, maar de structuur en de teksten zijn gelijk.

Uitzondering...

Echter: er is een uitzondering: in Nederland vervult de zetel van de celebrant op de meeste plaatsen niet de functie die haar door de liturgische boeken wordt toegekend. In de liturgie is die zetel bij ons in Nederland vaak de plaats waar de celebrant gaat zitten of staan als hij luistert naar wat andere gelovigen doen in de liturgie, niet de plaats waar de hoofdcelebrant de liturgie leidt en de presidentiële gebeden uitspreekt.

Gemeenschap

Natuurlijk weet ik dat dit niet het allerbelangrijkste is, de geldigheid van de Mis hangt er niet vanaf, maar de zetel behoort wel tot de drie centrale plaatsen binnen de liturgie van de Eucharistie zoals die na het tweede Vaticaans concilie is herzien: het altaar (voor de viering van de Eucharistie), de ambo (voor de lezing van het Woord van God) en... de zetel van de celebrant. Juist die zetel brengt tot uiting dat de liturgie een gemeenschapsviering is, waarin ieder zijn eigen taak en plaats heeft en de actieve deelname (participatio actuosa) van allen uitdrukking is van de Kerk als "communio". Ik stel het dan ook zelf bijzonder op prijs als de zetel van de celebrant een plaats heeft in de liturgie die aan de liturgische richtlijn beantwoordt.

In het buitenland

Als we op reis zijn en de H. Mis in een ander land meevieren, zien we vrijwel overal dat de zetel van de celebrant inderdaad volgens de liturgie wordt gebruikt. Vaak is er dan een kleine lezenaar bij de zetel van de celebrant geplaatst, anders wordt het boek door een dienaar of acoliet voorgehouden (IGMR 189)[1798|189].

Als de priester de Mis viert met alleen een gelovige of zonder gelovigen, kan de priester eventueel bij het altaar blijven (IGMR 256)[1798|256].

Plaats en gebruik van de zetel

Wat is dan de "rol" van de zetel in de liturgie van de Eucharistie? De zetel duidt de taak van de celebrant aan om de liturgische bijeenkomst voor te zitten (praesidere) en het gebed te leiden (IGMR 310)[1798|310] Ik verwijs naar de betreffende genummerde paragrafen van de Institutio Generalis van het Romeins Missaal (IGMR)[1798]. De Institutio Generalis[1798] suggereert als plaats voor de zetel het uiteinde van het priesterkoor (absis), gericht naar het volk, maar geeft ook aan dat gekeken moet worden wat in de structuur van de kerk het beste past en niet te ver af is van de gelovigen (IGMR 310)[1798|310].

Onderdelen van de viering

De celebrant opent de viering met het kruisteken en de begroeting, staande aan de zetel (IGMR 50, 124)[1798|50.124]. Hij leidt de openingsriten en de liturgie van het Woord vanaf de zetel, maar als hij zelf het evangelie leest, gebeurt dat natuurlijk vanaf de ambo.

Verschillende keren wordt de zetel uitdrukkelijk vermeld in de Institutio Generalis[1798]: de celebrerende priester leidt het gebed van de gelovigen (voorbede) vanaf de zetel (IGMR 71, 138)[1798|71.138]. De homilie (preek) kan bij de zetel worden gehouden, bij de ambo of een andere geschikte plaats. (IGMR 136)[1798|136]. Als de diaken of een concelebrant het altaar klaar maakt, blijft de celebrant bij de zetel (IGMR 178)[1798|178].

Het gebed na de communie kan worden gebeden bij de zetel of bij het altaar (IGMR 165)[1798|165].