Inhoudsopgave

Uitklappen

- Documentgegevens

- Inleiding

Mede naar aanleiding van nieuwe regels over deelname en stemrecht van vrouwen en leken tijdens "Bisschoppen"synodes[8915]

(fortesinfide.nl) - Het kon in de middeleeuwen voorkomen dat leken belangrijke bestuursfuncties in de Kerk bekleedden. Leken konden bisschoppen van een diocees zijn met alle volmachten, die daarbij hoorden en waarvoor niet per se een wijding nodig was. Voor de sacramentele bediening stelde men dan wijbisschoppen aan. Een dergelijke taak konden ook vrouwen waarnemen. Dat gebeurde bijv. bij bepaalde abdissen die het gebied rond hun abdij als een bisschop bestuurden. Zij lieten kandidaten tot de wijdingen toe die dan werden toegediend door een naburige bisschop. Ze benoemden pastoors in de parochies die onder hun bestuur vielen en namen alle maatregelen die bisschoppen gewoon zijn te nemen

Dit kon gebeuren omdat men een onderscheid maakte tussen wijdingsmacht en jurisdictiemacht. De wijdingsmacht was verbonden met de sacramentele wijding. En sacramenten konden zonder deze wijdingsmacht niet worden toegediend. Bestuurshandelingen konden ook door niet gewijde personen worden gesteld. Jurisdictie kon dus los van de wijdingsmacht worden meegedeeld.

Het Tweede Vaticaan Concilie heeft de wijdingsmacht en jurisdictiemacht weer heel nauw met elkaar verbonden. Niet alleen de toediening van de sacramenten, de heiligingstaak, is verbonden met de wijding maar ook de verkondigingstaak en de bestuurstaak. Het gaat om de ene potestas sacra, de gewijde macht. De theologie daarachter is duidelijk. De Kerk wordt geleid door Christus, het Hoofd van het Lichaam. En dat Hoofd wordt zichtbaar, sacramenteel, vertegenwoordigd door het gewijde ambt, allereerst door het bisschopsambt. Christus bestuurt dus zijn Kerk door de bisschoppen, en in afgeleide zin door de priesters. Het delegeren van gewijde macht aan leken gaat dus in tegen de theologische opvatting van Vaticanum II. Leken kunnen alleen, als ze daar nodig en geschikt voor zijn, meewerken met de gewijde ambtsdragers. Deze theologische opvatting van Vaticanum II kreeg zijn neerslag in het Wetboek van 1983[30]. Bijv. in de bepalingen rond de pauskeuze. Ging men in het verleden ervan uit, dat iemand die de pauskeuze aanvaardde, op dat moment paus werd, en dus pauselijke jurisdictie had, ook al was hij geen bisschop. Nu is voorzien dat iemand die nog geen bisschop is, onmiddellijk na de aanvaarding van de keuze in het conclaaf tot bisschop gewijd moet worden nog voordat zijn keuze bekend gemaakt wordt waardoor de vraag naar het moment van het paus worden praktisch irrelevant wordt.

Het feit dat Christus de Kerk bestuurt en dat hij dat doet door sacramentele vertegenwoordigers botst met het tegenwoordig bijna algemeen aanvaarde principe van democratie. Dat wordt nog versterkt door de algemene opvatting dat vrouwen dezelfde rechten dienen te hebben als mannen. En als die dan (vooralsnog, denkt men) niet gewijd kunnen worden, dan dienen ze hun rechtmatige plaats in het bestuur de krijgen. De roep om bestuursfuncties in de Kerk voor leken in het algemeen en voor vrouwen in het bijzonder is heel groot, maar berust meestal op een miskenning van het hiërarchisch karakter van de Kerk, dus de concrete plaats van Christus binnen de Kerk, en het verabsoluteren van profane structuren die wezensvreemd zijn aan de Kerk.

We hebben in Nederland twee concrete voorbeelden gehad van botsingen tussen potestas sacra en lekenjurisdictie.

Allereerst: hebben de bisschoppen na het Concilie een statuut van kerkbestuur goedgekeurd waarin de voorzitter een leek kon zijn. Dit gaat in tegen de potestas sacra, de gewijde macht, van de pastoor ten aanzien van zijn parochie, die hij onder gezag van de bisschop uitoefent. De pastoor wordt hiermee bestuurlijk (op materieel gebied) buiten spel gezet. Na het verschijnen van de nieuwe Codex[30] bleek dit canoniek onhoudbaar en moest dit worden teruggedraaid. In het nieuwe statuut werd de pastoor ambtshalve voorzitter van het Kerkbestuur, maar bleef de mogelijkheid dat de pastoor zijn taak als voorzitter, tijdelijk of voor onbeperkte tijd, aan de vicevoorzitter zou delegeren. Die wijziging bracht veel rumoer teweeg omdat leken zich in hun verantwoordelijkheid (als gedoopte Christenen) beknot voelden.

Een tweede zaak was de delegatie door de bisschoppen van het toezicht op het katholiek onderwijs aan de NKSR. Hierbij stelde de Romeinse Congregatie de kanttekening, dat men betwijfelde of het canoniek wel mogelijk is een dergelijke eigen bevoegdheid van bisschoppen te delegeren aan leken. Die zaak is ondanks alle vragen nooit teruggedraaid.

De zaak van de potestas sacra is weer erg actueel geworden in de besluiten van de Duitse Synodale Weg. Daar wil men de hoogste macht in de Kerk toevertrouwen aan soort raad van geestelijken en leken. De bisschoppen zijn zelfs bereid hun bevoegdheden aan die raad te delegeren. Men denkt blijkbaar in termen van macht zoals die in een democratisch bestel wordt uitgeoefend. Men heeft geen oog voor de eigenheid van de Kerk, de plaats van Christus en daarmee verbonden de sacramenteel verankerde potestas sacra.

In dit opzicht uit paus Franciscus zich ook voornamelijk in seculiere categorieën, als hij opkomt voor de plaats van vrouwen in het bestuur van de Kerk. Dat klinkt mooi in de oren van de wereld en van de wereldse gelovigen, maar komt het ook overeen met de eigen aard van de Kerk en haar eigenaardige gewijde bestuursvorm?

Is het canoniek mogelijk dat leken (en dus ook vrouwen) bisschoppelijk vicaris worden of stemgerechtigd lid van een Romeins dicasterie? Volgens Vaticanum II en de Codex[30] niet!

Als Franciscus dat om opportunistische redenen wel doet, dan leunt hij eerder aan tegen een middeleeuwse visie dan tegen een modern conciliaire. Dan zouden we hem met zijn eigen benaming een “indietrist” kunnen noemen, iemand die met het gezicht naar het verleden en de rug naar de toekomst staat. Bovendien blijkt dan Vaticanum II toch niet zo in steen gebeiteld als men ons vaak wil doen geloven.

26 april 2023

C. Mennen pr

Extra opties voor deze alinea

Reageer op deze alinea Deel op social media

Bericht

De sacramenteel verankerde potestas sacra

26 april 2023

31 oktober 2023

Andere berichten

bekijk overzicht

Paus: Culturele diplomatie kan bruggen bouwen en vooroordelen overwinnen

12 december 2025

Paus schrijft sterke brief over eenheid christenen kort voor Turkijereis: 'In unitate fidei'

26 november 2025

Paus Leo XIV vraagt dat kunstmatige intelligentie zich ontwikkelt in het licht van ethiek, geloof en zorg voor de mens.

12 november 2025

Paus Leo XIV: Christus is het fundament van de Kerk, niet wereldse criteria

10 november 2025

Thema van honderdste Wereldmissiezondag (2026): Eén in Christus, verenigd in de missie

1 november 2025

Paus roept op tot vernieuwing van het katholiek onderwijs temidden van de uitdagingen van de moderne samenleving en technologie

28 oktober 2025

Eerste leerstellige tekst van paus Leo gepubliceerd: ‘Dilexi te’ vormt brug met paus Franciscus

9 oktober 2025

Paus: ‘God zal niet redden zonder ons’

7 oktober 2025

Paus heeft eerste Apostolische Exhortatie ondertekend

4 oktober 2025

Tien jaar Laudato si’: Samen zorg dragen voor ons gemeenschappelijk huis

1 oktober 2025

38-jarige theoloog is nieuwe redacteur van ‘Denzinger’

27 september 2025

Paus benoemt aartsbisschop Iannone tot prefect van het Dicasterie voor Bisschoppen

26 september 2025

Medeleven tonen zoals de Samaritaan, thema voor Werelddag van de Zieken 2026

26 september 2025

Paus Leo XIV over migranten en de hoop

26 september 2025

Paus tijdens jubileum: Troost is te vinden in een ‘vastberaden en stabiel’ geloof

16 september 2025

Paus Leo: Broederschap is het gezicht van God in anderen zien

12 september 2025

De waarheid van de liefhebbende God in het licht van het verraad

13 augustus 2025

Paus breidt gezinsvoordelen voor Vaticaanse werknemers flink uit

12 augustus 2025

Paus Leo XIV voor streven naar gemeenschappelijke paasdatum

17 juni 2025

WhatsApp-groep "Follow the Pope" om Paus Leo XIV te volgen.

7 juni 2025

Kardinaal Eijk spreekt op conferentie over bio-ethiek

6 juni 2025

Paus Leo XIV over het bevorderen van een “authentiek menselijke” benadering van wetenschap

31 mei 2025

Relieken in het borstkruis van Paus Leo XIV

10 mei 2025

Eerste reis naar OLV van Goede Raad, Genazzano

10 mei 2025

Belangrijkste afspraken voor Paus Leo XIV in de komende tijd

9 mei 2025

Paus Leo XIV doet nog geen benoemingen of bevestigingen in functies

9 mei 2025

26 toespraken tijdens laatste algemene congregatie van kardinalen

6 mei 2025

Negende Algemene Congregatie - Veel kardinalen willen hun collega’s nog toespreken

3 mei 2025

Conclaaf begint op woensdag 7 mei

28 april 2025

De begraafplaats van Paus Franciscus.

28 april 2025

Bij tweede Algemene Vergadering al 103 Kardinalen aanwezig

24 april 2025

Heiligverklaring van de zalige Carlo Acutis opgeschort

21 april 2025

Nieuw Romeins decreet over Misintenties

14 april 2025

Drie oproepen tot bekering: boodschap van de paus voor de Veertigdagentijd

28 februari 2025

Een vergeten aspect van de liturgie: de zetel van de celebrant

17 februari 2025

Moeder Teresa van Kolkata (Calcutta) als vrije gedachtenis op de Algemene Romeinse kalender

11 februari 2025

Geen nieuw verkozen Camerlengo voor het kardinalencollege

6 februari 2025

bekijk overzicht