Op het feest van de H. Johannes Chrysostomus volgens de byzantijnse ritus werd vandaag de goddelijke Liturgie in de byzantijnse ritus gevierd in tegenwoordigheid van de Paus. Celebrant was Zijne Zaligheid de patriarch van Antiochië der Melkieten Maximos IV Saigh. Concelebranten waren Mgr. M. Hermaniuk (Winnipeg der Oekraïners), J. Tawil (Damascus der Melkieten), P. Achkar (Laodicea di Siria der Melkieten), G. Bukatko (Belgrado), A. Katkoff (wijbisschop voor de byzantijnse ritus te Rome), N. Elko (Pittsburgh der Ruthenen) , C. Sipovic (visitator voor de Witrussen in ballingschap), B. Cristea (visitator voor de Roemenen in het buitenland), G. Gad (exarch voor de katholieken van de byzantijnse ritus in Griekenland), G. Perniciaro (voor de Italo-Albanezen in Sicilië), M. Rusnack (voor de Oekraïners te Toronto), T. Minisci (archimandriet van de abdij .nullius' van Grottaferrata in Italië), A. Welykyj (proto-archimandriet en generaal van de oekraïnischeBasilianen), D. Caloyeras (apostolisch administrator van het griekse exarchaat in Turkije).
Na de plechtige Liturgie begaf de Paus zich naar het altaar en plaatste er zijn tiara op, terwijl Mgr. P. Felici vanaf de officiële plaats van de algemene secretaris in herinnering riep, hoe in de afgelopen dagen in deze conciliezaal bezorgde geluiden waren gehoord over de honger en de ellende, waarin zovele delen van de wereld verkeren. De Kerk, zei Mgr. Felici, heeft altijd haar liefde getoond voor de armen, de proletariërs, de gekwelden, de leer en het voorbeeld van haar goddelijke stichter volgend, die zich arm heeft willen maken, opdat van zijn armoede alle mensen de rijkdom zouden kunnen hebben. Als nieuw getuigenis van deze bezorgdheid voor de armen wil de Paus voor de armen zijn persoonlijke tiara opofferen.
Betekenis van het wegschenken van de tiara
De oorsprong van de tiara is dezelfde als die van de mijter. Het Liber Pontificalis vertelt van de intocht van Paus Constantinus (708-715) in Constantinopel, dat hij de camelaucum droeg, die vervolgens bij andere Pausen ook genoemd wordt. Die camelaucum of calamaucum was een laag en rond hoofddeksel van witte kleur. Uit deze hoofdbedekking heeft zich zowel de mijter als liturgische kleding ontwikkeld alsook de tiara. Voor de eerste maal wordt de eigen hoofdbedekking van de Paus tiara genoemd in het leven van Paus Pascalis II (1099-1118). Uit afbeeldingen kan men zien, dat de tiara oorspronkelijk de vorm had van een nogal hoge en spitse kegel met een vergulde band rondom de benedenrand. Deze rand heeft al in de 13e eeuw de vorm van een getande kroon (regnum). Onder Bonifatius VI (1294- 1303) ziet men hogerop een tweede gelijkvormige band verschijnen en onder Clemens V (1305-1314) nog hoger een derde band; vandaar de naam triregnum. Het kruis op de spits verscheen eerst in de 16e eeuw. De tiara is niet een echt liturgisch waardigheidsteken, want zij wordt door de Paus alleen gedragen bij de ceremonie van de kroning en als hij plechtig de Sint Pieter binnenkomt of verlaat. De kroning van de Paus met de tiara geschiedt pas na de 13e eeuwen wel buiten de Sint Pieter, ad portam vel ad gradus ecclesiae terwijl de gelovigen op het plein staan: de kardinaal aartsdiaken nam de mijter van het hoofd van de Paus en zette hem de tiara of het triregnum op, terwijl het volk applaudisseerde en telkens uitriep: Kyrie eleison: Vanaf 1878 tot 1922 had de plechtigheid in de Sint Pieter plaats. De rite is als volgt: de eerste kardinaal-diaken plaatst, na met het Onze Vader en een oratie de hulp van God afgeroepen te hebben, de tiara of het triregnum op het hoofd van de nieuwe Paus met de woorden:
"Accipe tiaram tribus coronis ornatam, et scias te esse Patrem principum et regum, rectorem orbis, et in terra vicarium Salvatoris nostri Jesu Christi, cui est honor et gloria in saecula saeculorum. Amen".
Met verloop van tijd werd dus aan de tiara met zijn drie banden of kronen de betekenis gehecht, dat de Paus vader der vorsten en koningen is, bestuurder van de wereld en op aarde de plaatsbekleder van Christus. Daarom geeft hij na de ceremonie de eerste plechtige apostolische zegen Urbi et Orbi[d:22].
Betekenis wegschenken tiara
Wat bedoelde de Paus met het wegschenken van zijn 'persoonlijke' tiara, een geschenk van de Milanezen bij zijn keuze? De algemene secretaris heeft het duidelijk gezegd: een getuigenis afleggen van zijn bezorgdheid voor de armen. Bekend is, dat Paulus VI een bijzondere bezorgdheid heeft voor de armoede en honger in de wereld; bij zijn bezoek aan Bombay[d:9] zal hij er heel uitdrukkelijk over spreken en ernaar handelen.
Maar waarom werd de tiara als symbool genomen? Het antwoord is niet duidelijk gegeven en daarom rezen nieuwe vragen: zal de Paus van nu af nog een tiara gebruiken (er zijn er genoeg in de schatkamers van het Vaticaan)? Is hiermee de Pauskroning afgeschaft (dat zal meer van zijn opvolger afhangen)?
Opvallend was, dat deze geste van Paulus VI vooral diepe indruk heeft gemaakt op de waarnemers niet alleen uit het oosten maar ook van het westen. Zij zagen er een symbool in, dat de Paus een einde wilde maken aan het machtsvertoon van Rome en aan het byzantinisme van het Pauselijk hof.
Merkwaardig is, dat in de pers niet of onvoldoende gewezen is op het verband van deze geste met een andere gebeurtenis van groot kerkelijk belang. Op het eiland Rhodos had de derde panorthodoxe conferentie plaats, 1-15 november. Veel werd ervan verwacht voor een min of meer officieel gesprek met de Roomse Kerk. Een zeer hartelijke brief had de Paus gezonden aan de conferentie en hij ontving een even vriendelijk antwoord. De plechtige Liturgie van vandaag was een symbolische geste van toenadering van Rome tot het oosten. Als celebrant trad op patriarch Maximes, de grote voorvechter van de rechten van het oosten en de gezaghebbende verbindingsman tussen Rome en Constantinopel. In dit verband had het wegschenken van de tiara zijn bijzondere betekenis: Rome verzaakt aan het machtsvertoon, dat het oosten een doorn in het oog is. Dit teken wordt evenwel verduisterd door de verbinding, die door Mgr. Felici officieel gelegd is met de armoede in de tegenwoordige wereld. Waarom is dit geschied? Om het teken t.o.v. het oosten niet al te uitdrukkelijk of opdringerig te laten spreken? Of om het teken t.o.v. het oosten sterk af te zwakken of zelfs geheel weg te nemen, nadat bekend was geworden, dat de uitslag van de conferentie toch niet zo gunstig voor Rome was? Op deze vragen kan geen antwoord gegeven worden, zodat de geste duister blijft.
Niet allerwegen is deze daad van de Paus gunstig opgevat. Toen tegelijkertijd gepubliceerd werd, dat de Paus een gloednieuwe witte Lincoln Continental (een geschenk uit Amerika) had laten inschepen voor zijn bezoek aan Bombay, werd de geste van armoede wel erg vertroebeld, al had men veilig mogen veronderstellen, dat de wagen na gebruik door de Paus te Bombay[d:9] achtergelaten zou worden als geschenk (hetgeen inderdaad ook gebeurd is). Maandag 16 november, in de 123e algemene congregatie[d:4], deed de algemene secretaris, Mgr. Felici, de volgende mededeling:
Antwoord gevend aan vele Vaders, die gevraagd hebben, welke de beste manier is om de hoge geste van Paulus VI na te volgen, die zijn eigen tiara aan de armen heeft aangeboden, zeide hij, dat zij aan de H. Vader een som gelds konden aanbieden, opdat hij deze kan besteden om te voorzien in de behoefte van de gebreklijdenden. Het H. College der kardinalen en de Vaders, die deel uitmaken van het algemeen secretariaat, hebben reeds in deze zin gehandeld. Alle andere Vaders, die dit voorbeeld willen volgen, kunnen een eigen bijdrage zenden aan het Staatssecretariaat (hierdoor werd dus een krachtige symbolische geste van geheel het Concilie als Concilie de pas afgesneden). Tenslotte kwam nog een publicatie in de Osservatore Romano van 2 december, die de reeds in de wereldpers verschenen berichten bevestigde, waarschijnlijk omdat ze maar moeilijk geloofd konden worden. "De tiara, die de H. Vader Paulus VI voor de armen bestemde aan het slot van de H. Liturgie in de oosterse ritus ter ere van de H. Johannes Chrysostomus, 13 november, in tegenwoordigheid van alle Concilievaders, is naar de Verenigde Staten meegenomen door kardinaal F. Spellman, aartsbisschop van New York. Deze heeft zelf in een bijeenkomst van zijn clerus verklaard, dat de tiara overgedragen is aan de Verenigde Staten als teken van dankbaarheid voor alles, wat de katholieke Amerikanen aan de arme landen hebben gegeven. (In de laatste 20 jaren - aldus een spreekbuis van de kardinaal - hebben de Pauselijke instellingen van hulpverlening in de Verenigde Staten één miljard 300 miljoen dollars aan levensmiddelen, kleding en geneesmiddelen verzameld). Verder heeft kardinaal Spellman aangekondigd, dat de tiara uitgestald zal worden in de kathedraal van Sint Patrick te New York, daarna in het Vaticaans paviljoen van de wereldtentoonstelling en vervolgens, na rondgedragen te zijn in de voornaamste centra van de Verenigde Staten, zal zij permanent tentoongesteld worden in het nationale heiligdom van de Onbevlekte Ontvangenis te Washington. Erkentelijk voor dit privilegie zullen de Amerikaanse katholieken doorgaan met hun edelmoedig werk van hulp aan de ontelbare menselijke wezens, die in gebrek verkeren'.
Om RK Documenten te kunnen verbeteren is uw reactie zeer waardevol. Heeft u aanmerkingen of suggesties voor verbeteringen of bent u een fout tegen gekomen? Laat het ons weten.
Naar de oude site