Er bestaan geen niet-liturgische zegeningen

De website Vatican News van 27 februari 2024 publiceerde het artikel: “Fiducia supplicans, niet-liturgische zegeningen en het onderscheid van Ratzinger”. De titel plaatst de recente Verklaring naast enkele passages uit de Instructie Ardens felicitatis [1264] van 14 september 2000, afgekondigd door de Congregatie voor de Geloofsleer [d:106], met als prefect kardinaal Ratzinger, en als onderwerp de gebeden om genezing van God te verkrijgen. Dat document kwam voort uit de behoefte om orde te scheppen in de verwarring van die jaren over gebedsbijeenkomsten en het charisma van genezing.

Het verband dat het artikel van Vatican News maakt tussen de gebeden die genoemd worden in de Instructie Ardens felicitatis [1264] en de zegeningen van Fiducia Supplicans [9111] is helemaal verkeerd. Bidden is een indringend verzoek, zoals het woord zelf al aangeeft, zegenen is een formule van goedkeuring - bene dicere - van boven, d.w.z. van God. De goede herder, op wie het artikel van Vatican News zinspeelt, die niet rust voordat hij het verloren schaap gevonden heeft, gaat het schaap niet zegenen omdat het verdwaald is, maar neemt het op zijn schouders om het terug te brengen naar de kudde, niet zonder het te laten weten dat het verdwaald is.

Maar laten we terugkeren naar de Instructie [1264]. Meteen al in de titel: Instructio de orationibus ad obtinendam a Deo sanationem (Over gebeden om van God genezing te verkrijgen) [1264], wordt het doel uitgelegd: bevrijding oproepen van lichamelijk en geestelijk kwaad. Er kan geen gebed tot God worden gericht om de toestand van zonde te bevestigen waarin iemand is gevallen. In feite is het verlangen naar geluk, dat inherent is aan het menselijk hart, altijd verenigd met het verlangen om bevrijding van ziekte te verkrijgen en de betekenis ervan te begrijpen wanneer men deze ervaart.

De Instructie Ardens felicitatis [1264] kwam ook tussenbeide om de groeiende nieuwigheid van gebedsbijeenkomsten te reguleren, die gecombineerd worden met liturgische vieringen gericht op het afsmeken van genezing bij God. In niet geheel zeldzame gevallen verspreidt het nieuws zich over genezingen die hebben plaatsgevonden; zo groeit de verwachting hiervan en de belangstelling voor dergelijke bijeenkomsten. In deze context wordt een beroep gedaan op een twijfelachtig charisma van genezing. Dit soort bijeenkomsten, bijeengeroepen om genezing te verkrijgen, roept vragen op over hoe de kerkelijke autoriteit ze beoordeelt, vooral met betrekking tot het liturgische aspect waarover ze moet waken en waarvoor ze normen moet geven, zodat ze op de juiste manier wordt gedisciplineerd. Daartoe introduceert de Instructie het leerstellige gedeelte over de genaden van genezing en de gebeden om ze te verkrijgen. Allereerst de betekenis van ziekte en genezing in de heilseconomie. In het Oude Testament erkent de zieke die God om genezing smeekt dat hij omwille van zijn zonden getroffen is door terechte straffen. Maar ziekte treft ook de rechtvaardige en de man vraagt God om de reden hiervoor: het geval van Job is beroemd. Dit is een voorafbeelding van Jezus Christus, in wiens lijden, volgens de apostel, de mens deelgenoot kan zijn met zijn pijn en zich zelfs kan verheugen (Kol. 1, 24) [b:Kol. 1, 24]: in die mate verheft het Nieuwe Testament het lijden.

Ten tweede presenteert de Instructie [1264] het verlangen naar genezing en het gebed om deze te verkrijgen. Nadat de zieke Gods wil heeft aanvaard, is zijn verlangen om weer gezond te worden volledig menselijk; hij moet niet wanhopen maar bidden en de Heer zal hem genezen. Het document beperkt zich niet tot het gebed om genezing door elke individuele gelovige voor zichzelf en anderen, maar herinnert eraan dat de Kerk dit gebed oproept, vooral door de Ziekenzalving, die lichamelijke en psychische ziekten verlicht en zelfs kan genezen, vanwege de werkzaamheid van het sacrament, dat een verkondiging van de verrijzenis is. De Brief van Jacobus laat in feite zien hoe het gebed van de zalving niet simpelweg 'voor' maar 'over de zieke' is, dat wil zeggen dat het een daadkrachtige handeling is, zoals het Concilie van Trente [696|3] het definieerde.

Het document presenteert drie andere aspecten: Jezus zelf oefende het charisma van genezing uit, een gave van de Geest die ook aan sommige gelovigen wordt gegeven; de genezingsgebeden in de traditie; en het charisma van genezing in de huidige context.

Het tweede deel van de Instructie [1264] presenteert de disciplinaire bepalingen. Artikel 2 [1264|7]: “Gebeden om genezing”, zo wordt benadrukt, “worden als liturgisch beschouwd als ze zijn opgenomen in de door het bevoegde gezag van de Kerk goedgekeurde liturgische boeken; anders gaat het om niet-liturgische gebeden” (wat deze betreft moeten ze onderscheiden blijven van de liturgische en mogen ze daar niet mee verward worden: zie ook art.5, §1 en 2 [1264|10]). Daarom zijn het geen zegeningen en hebben ze geen werkzaamheid, vooral als de gelovigen de staat van zonde niet willen verlaten. Ook de verwijzing naar de Ordo benedictionis infirmorum [4167], aanwezig in het Rituale Romanum [4211], in punt 2 van de Instructie, betreft “de euchologische teksten”, dat wil zeggen, de gebeden van genezing die daarin staan, niet de formules van zegening die in plaats daarvan het eigenlijke sacramentale vormen; let op de bepaling van art. 8, §2 [1264|13], over de noodzaak om de gebeden van exorcisme gescheiden te houden van de vieringen om genezing te verkrijgen, liturgische en niet-liturgische gebedsvieringen voor genezing. Het artikel in Vatican News maakt dus een opvallende fout door Ratzinger in twijfel te trekken.

Nergens in de Instructie [1264] wordt gesproken over zegeningen. Het onderscheid tussen gebeden ‘om te verkrijgen’ en zegeningen ‘die verkrijgen’ is analoog aan het onderscheid dat de oosterse liturgie maakt tussen afkeurende en verklarende formules. Het is dus goed om te verduidelijken dat ‘liturgisch’ (van het Grieks: actie van het heilige volk) de openbare eredienst van de Kerk is, het volk van God dat verzameld is in de Naam van de Drie-eenheid; 'niet-liturgisch' daarentegen is de vroomheidsoefening die de individuele gelovigen alleen of met anderen doen, maar waarbij de Kerk niet betrokken is en die haar waakzaamheid vereist om niet te vervallen in hysterie, kunstgrepen of spektakel. vgl: § 3 [[[1264|10]]] Liturgie en particuliere vroomheid zijn op elkaar gericht, maar mogen niet verward worden.

Tot slot is het goed om te vermelden dat de zegen, in het Hebreeuws berakah, als spirituele en heilige handeling de aanwezigheid van God gedenkt, prijst en bemiddelt, zodat Zijn kracht neerdaalt op de persoon of het voorwerp en hen heiligt; aanwezigheid en neerdaling zijn terug te voeren op respectievelijk Christus en de Heilige Geest: zoals in de sacramenten de anamnese en epiclesis. De zegening voedt en drukt het geloof uit, door het kruisteken en de besprenkeling met wijwater. De zegen is een sacramentale, d.w.z. een uitbreiding van de genade van het sacrament, die om ontvangen te worden de goede instelling vereist om het belangrijkste effect te ontvangen van het sacrament waarmee het verbonden is. vgl: Catechismus van de Katholieke Kerk [[[1|1667]]]

Gegeven het feit dat een zegening niet verenigbaar is met een toestand van zonde - men kan niet zegenen wat ontwricht, verteert, vernietigt – met welk sacrament is de zegening van een onregelmatig paar dan verbonden? Het is niet waar dat de zegen niets bevordert of rechtvaardigt, want het bevordert impliciet “ongeordende handelingen” en pseudo-vereniging. In de tekst van Fiducia Supplicans [9111] komt de uitdrukking “zegeningen van koppels van hetzelfde geslacht” zeven keer expliciet terug: maar van hetzelfde geslacht bestaat er niet zoiets als een ‘koppel’, want ze zijn gelijk, en gelijken maken een ‘paar’, geen koppel.

Daarom bestaat er niet zoiets als een zegen die niet- liturgisch is, wanneer deze wordt uitgesproken door een gewijde bedienaar, die de munus sanctificandi uitoefent met en in de heilige liturgie, in naam van de Kerk. Het artikel in Vatican News is daarom misleidend en een schaamteloze vervalsing, misschien met de bedoeling om het hof te behagen.