De kerk in de hedendaagse wereld ter verdediging van de waardigheid van iedere mens

Heren kardinalen,
Zeer geliefde broeders!

Ik ben de kardinaal-deken zeer dankbaar voor zijn gelukwensen waarin ik zijn edele hart en dat van u allen die hier aanwezig zijt heb horen kloppen. Moge de Heer zoveel vriendelijkheid belonen. Bij deze zeer bijzondere gelegenheid die jaarlijks terugkeert voelen wij de betekenis en de rijkdom van het komende kerstfeest levendiger aan. Jezus komt, staat al voor de deur. De hemelse Vader schenkt hem ons, het geschenk bij uitstek, waarin wij alle gaven hebben gekregen, volgens de orde van de natuur en van de genade: Hij die 'eertijds vele malen en op velerlei wijzen... gesproken had ..., heeft nu, op het einde der tijden, tot ons gesproken door de Zoon, die Hij erfgenaam gemaakt heeft van al wat bestaat en door wie Hij het heelal heeft geschapen'. (vgl. Hebr. 1, 1 e.v. [[b:Hebr. 1, 1]] En Maria, zijn onbevlekte moeder, draagt Hem in haar schoot om Hem aan te bieden aan ons, vertegenwoordigd in de herders van Bethlehem, in de wijzen uit het Oosten; biedt Hem aan voor het heil van alle mensen.

Dit uur, onder ons beleefd in eensgezindheid van genegenheid en gebed, met de ziel gericht op de heilige grot, is vol vreugde en bemoediging, voor mij en voor u, mijn zeer geliefde medewerkers. En daarvoor dank ik u van ganser harte.

Maar met u voel ik hier de hele Kerk aanwezig: in haar herders, de eerbiedwaardige broeders in het bisschopsambt, in de priesters, in de mannelijke en vrouwelijke religieuzen, in alle gelovigen. Heel de Kerk bereidt zich voor op kerstmis en zal het die dag opnieuw beleven in het wonderbaarlijke en mysterievolle verband van de heilige mysteries. En tot de hele Kerk gaat vandaag mijn groet, naast een eerlijk gemeende 'dank' voor de wensen die mij van de vijf werelddelen worden toegezonden. Verleden jaar heb ik bij deze zelfde gelegenheid - het was mijn eerste kerstfeest met u op deze zetel van Petrus - verwezen naar de taak op goddelijk bevel opgenomen ten gunste van geheel de Kerk: 'een taak van toewijding en liefde' (AAS 71, 1979, blz. 50.. (AAS 71, 1979, blz. 50 (Archief van de Kerken 34 (1979), 203). En terwijl het jaar snel ten einde spoedt voel ik dat ik kan zeggen dat ik nederig, eenvoudig maar met alle krachten, en gebruik makend van iedere mij geboden mogelijkheid, geprobeerd heb trouw te zijn aan die taak omdat ik mij wel bewust ben van mijn verantwoordelijkheden tegenover God.

Mijn groet en mijn gelukwensen gaan vervolgens naar onze broeders van de christelijke gemeenschappen die nog niet in volle gemeenschap met u zijn. Zij gaan naar de leden van de niet-christelijke godsdiensten, vooral naar die welke de ene en almachtige God aanbidden. Mijn wensen gaan naar de staatshoofden van de hele wereld, naar die verantwoordelijk zijn voor het lot van de mensheid, naar de politici. Zij gaan naar iedere mens die leeft, werkt, zich verheugt of lijdt over de hele uitgestrektheid van de aardbol.

De wezenlijke boodschap van kerstmis is de menswording van de Zoon van God. Het Woord van de Vader wordt vlees en woont onder ons. (Joh. 1, 14) [[b:Joh. 1, 14]] Hij komt voor de mens. Voor iedere mens. 'Toen de volheid van de tijd gekomen was, heeft God zijn Zoon gezonden, geboren uit een vrouw, ...opdat wij de rang van zonen zouden verkrijgen' (Gal. 4, 4) [b:Gal. 4, 4]. Zoals de oude vaders en theologen vaak hebben opgemerkt, wordt God mens opdat de mens God wordt. Het komende kerstfeest is dat 'nu' waarin die 'wonderbare ruil' plaatsvindt. Een 'nu' dat nooit meer zal eindigen zolang er op aarde een mens zal worden geboren die in zijn persoon, over zijn broosheid welke het aardse schepsel vertrouwd is, het koninklijke beeld en gelijkenis van God zal dragen, de waardigheid van zoon van de Vader, van door Christus verloste. Daartoe wordt Jezus geboren, in dit 'nu' van het kerstfeest dat zo juist becommentarieerd wordt door een oosterse schrijver: 'Deze dag is de Heer geboren, leven en heil van de mensen. Vandaag heeft zich de verzoening voltrokken van de godheid met de mensheid en van de mensheid met de godheid... Vandaag heeft de dood van het duister plaatsgevonden en het leven van de mens. Vandaag heeft zich een weg geopend voor de mensen naar God en een weg van God naar de ziel... Eerst immers liet heel de schepping een kreet horen, meegesleept in het verderf door de val van Adam die koning was van deze werkelijkheden. Maar de Heer zelf is gekomen om in hem, zoals het betaamt, het ware beeld van God te vernieuwen en te herscheppen... Vandaag wordt de eenheid, de gemeenschap en de verzoening voltrokken tussen de aardse en de hemelse werkelijkheden: God en mens' Ps. Macario, Hom. 52, 1;.. Ps. Macario, Hom. 52, 1; Macarii Anecdota, ed. G. L. Marriott, Cambridge 1918, blz. 24v..

De 'Verlosser van de mens' wordt geboren. Met Hem wordt de mensheid geboren. En met Hem wordt de Kerk geboren, zoals de heilige Ambrosius goed heeft benadrukt in zijn commentaar op de geboorte van Christus: 'Ziet de oorsprong van de Kerk die ontstaat: Christus wordt geboren en de herders (dat wil zeggen de bisschoppen) beginnen te waken om de kudden van de volkeren bijeen te brengen in de voorhof van de Heer' 2, 50; PL 15, 1571 [[852]] Het komt door haar oorspronkelijke, geboren met de geboren Christus, en van Hem met plechtige opdracht ontvangen zending, de Kerk toe de waardigheid van de mens te verdedigen: 'van 'iedere mens' zoals ik in mijn eerste encycliek schreef 'daar iedereen door het verlossingsmysterie wordt omvat en Christus zich dank zij dit mysterie in elke tijd met Hem verenigt. Iedere mens die in de moederschoot wordt ontvangen en uit zijn moeder geboren in de wereld komt, wordt juist door het verlossingsmysterie aan de zorg van de Kerk toevertrouwd. Deze zorg gaat uit naar de gehele mens en is op een heel bijzondere wijze op hem gericht. Deze zorg betreft de mens in zijn werkelijke, unieke en onherhaalbare bestaan'. Redemptor Hominis [[237|13]]

Deze tegelijk theologische en existentiële visie is met de hulp van God de leidraad geweest van het eerste jaar van mijn pontificaat: het is een lijn welke, aangekondigd door de toespraak bij het plechtige begin van mijn pontificaat op 22 oktober 1978 Plechtige ambstaanvaarding [[92]], zich geconcretiseerd heeft in de aangehaalde encycliek [237] op een traject dat loopt via de in Drogheda, Ierland, gehouden homilie [1214] tenslotte in de toepassingen op het leven en de internationale problemen uitloopt op de toespraak tot de 34e vergadering van de Verenigde Naties te New York op 2 oktober 1979 [1942]. Zoals ik me inderdaad veroorloofd heb de doorluchtige vertegenwoordigers van de hele wereld eraan te herinneren, dat 'deze betrekking de reden verschaft tot alle politieke activiteiten, zowel nationaal als internationaal, want in laatste instantie gaat deze activiteit van de mens uit, wordt beoefend door de mens en voor de mens. En wanneer een politieke activiteit van deze fundamentele betrekking wordt afgesneden, wanneer zij op een of andere wijze haar eigen doel wordt, verliest zij veel van haar reden van bestaan. Sterker nog, hieruit kan ook een bepaalde vervreemding voortkomen; zij kan de mens vreemd worden; zij kan in strijd raken met de mensheid zelf. De waardigheid van de menselijke persoon als grondslag voor rechtvaardigheid en vrede [[1942|6]]

Ik roep dit alles weer op in de waakzame verwachting welke deze laatste periode van de advent kenmerkt, om nogmaals, samen met de heilszending van Christus welke aan de Kerk is toevertrouwd en door haar door de eeuwen voortgezet, te herinneren aan de intrinsieke waardigheid van de mens die ten volle moet worden gediend. En als ik me veroorloofd heb enkele zinnen aan te halen zowel uit de encycliek als uit de toespraak in New York tijdens deze ontmoeting die voornamelijk openstaat voor de problemen van de hele mensheid, waarbij de problemen van de Kerk 'ad intra' voor een andere gelegenheid bewaard worden, op de helft van het nieuwe jaar is dat omdat ik, en wij allen zien dat de heilige grootheid van de mens, van iedere mens als onze broeder niet altijd zo gerespecteerd wordt als zou moeten.

Tijdens mijn ontmoeting met de vertegenwoordigers van alle naties van de wereld te New York heb ik herinnerd aan de noodzaak dat dit grote forum de 'onvervreemdbare rechten' van de personen en van de gemeenschappen van de volkeren verkondigt en verdedigt. Er zijn problemen die ons in hun volle ernst vragen stellen; en de Kerk heeft het recht en de plicht tussenbeide te komen indien ze trouw wil blijven aan haar opdracht die, in de voor ons geboren Christus, gericht staat op het heil van de hele mens en van iedere mens. De Kerk vraagt niets anders dan te kunnen samenwerken met alle regimes en volkeren, van welke strekking en ideologie ook, met het oog op de voortdurende verheffing van de mensheid.

De verschillende reizen die de voorzienigheid van de Heer mij toegestaan heeft dit jaar te maken hebben inderdaad ook deze dimensie, deze oorspronkelijke roeping van de Kerk in de huidige wereld, duidelijk aangegeven. Het ging tenslotte niet alleen om contacten met het volk van God, met die prachtige werkelijkheid die het rijk der hemelen op aarde vormt en voortzet en de definitieve uitstraling ervan voorbereidt; maar die pelgrimstochten naar naties en volkeren die toch zo verschillend zijn in traditie, cultuur, intellectuele en sociale vorming, sociaal-politiek voorkomen, regeringsvorm, hebben me de gelegenheid geboden de doorluchtige vertegenwoordigers te begroeten van die talrijke staten tijdens ontmoetingen rijk aan warmte en menselijke en sociale betekenis. Dit is een absoluut positieve uiting geweest welke meer en beter dan enig woord heeft bijgedragen om een werkelijke, concrete toenadering, en zelfs van een universele broederschap tussen de volkeren te scheppen en ieder soort barrière welke de verschillende systemen onderling verdeeld houdt steeds verder te verwijderen.

In dit licht vinden zo de nauwe betrekkingen die de Heilige Stoel in de wereld onderhoudt zowel door bemiddeling van haar eigen pauselijke vertegenwoordigingen ten dienste van de plaatselijke kerken en de naties waarbij ze werken, als in de contacten van de paus met de staatshoofden en de gekwalificeerde vertegenwoordigers van de regeringen en van het politieke leven van de verschillende volkeren. Met vreugde denk ik aan de talrijke ambassadeurs bij de Heilige Stoel waarvan ik er vele de afgelopen dagen ontvangen heb voor het aanbieden van hun geloofsbrieven.

In dit zo ruime perspectief van doeltreffende mogelijkheden voor de Kerk om een opbouwende dialoog in te stellen met de machten die de wereld regeren, voelt ze het als haar plicht haar stem te verheffen voor de verdediging van de mensenrechten. Dat is beslist geen inmenging in binnenlandse aangelegenheden van de staten, noch een zich onjuist toe-eigenen van taken die de hare niet zijn en nog minder een loutere retorische uitspreken van woorden, maar niet van feiten.

De rechten van de mens zoals uiteengezet in die fundamentele ' Universele Verklaring van de Rechten van de Mens [1491]' van 1948, waaraan ik heb willen herinneren vanaf het spreekgestoelte van de Verenigde Naties stoten in de wereld helaas op verschillende gevaren die hen beperken en lamleggen wanneer ze al niet openlijk geschonden worden of zelfs opgeheven. Nog nooit heeft men de waardigheid en het recht van de mens op een leven op menselijke maat zo horen prijzen, maar ook nooit zijn deze verklaringen zo duidelijk getrotseerd.

Ik verwijs naar de helaas nog steeds bestaande internationale spanningen. Naar de oorlogen en omwentelingen die niet alleen zeer ernstige economische noden hebben voortgebracht maar vooral ook een uiterst bedroevende stoet van doden en van verwoestingen. Ik denk aan de binnenlandse strijd die sommige naties kwelt. Aan de schending van de onwrikbare beginselen van het internationale recht, met het zeer ernstige lijden veroorzaakt aan de betrokken personen en hun gezinnen.

Ik denk aan de duistere, verschrikkelijke samenzweringen van het terrorisme, die de samenleving van de ons zeer dierbare naties zoals het geliefde Italië bedreigen, en die, als ze al geen werkelijke en eigenlijke oorlog zijn er toch het onrechtvaardige en wrede surrogaat van vormen. Met afschuw denk ik terug aan de ontvoeringen, de afpersingen, de berovingen: ik denk aan de gijzelaars die onzegbaar lijden, soms maandenlang.

In dit verband kan ik niet anders dan de gevaarlijkste punten te vermelden in enkele delen van de wereld: de blijvende crisis in het Midden-Oosten; de situatie in Zuidelijk Afrika; de twisten op het indochinese schiereiland: en hierbij gaan mijn gedachten nogmaals uit naar de betreurenswaardige menselijke karavanen die op de wijde zee rondzwalken of op zoek zijn naar een toevluchtsoord, van politieke vluchtelingen, van bannelingen, van gevangenen wier situatie uiterst pijnlijk is en blijft door gebrek aan voedsel, kleding, huisvesting, werk en vooral enige zekerheid voor morgen: de vluchtelingen zijn de werkelijke armen van vandaag op internationaal vlak, tot wie de solidariteit van alle volkeren zich moet uitstrekken, want allen hebben een beter lot verdiend en tegenover hun tragedie kunnen we de ogen niet sluiten. Zoals ik bij de zetel van de Verenigde Naties reeds heb gezegd, blijft ook het probleem van de bewapening nog steeds van een indrukwekkende ernst, omdat 'klaar zijn voor een oorlog betekent in staat zijn hem te beginnen' De waardigheid van de menselijke persoon als grondslag voor rechtvaardigheid en vrede [[1942|10]]: het is een toenemende uitgave van sociaal onproductieve middelen, welke noodlottige psychologische gevolgen heeft in de verhoudingen tussen de staten en in het binnenlandse leven van de staten zelf. In een dergelijke samenleving moeten alle installaties van steeds meer geperfectioneerde wapens die, ook al zijn ze ontwikkeld als verdedigingsmiddelen bedoeld, een bron van verwoesting en ondergang kunnen worden, wel terecht bezorgdheid wekken.

In mijn recente boodschap voor vredesdag [1765] heb ik, geïnspireerd door het beginsel dat de waarheid een bron van vrede is, verwezen naar verschillende vormen van 'niet-waarheid' die de mens vernederen en de broederlijke eensgezindheid steeds moeilijker en problematischer maken. Ook alles wat ik zo juist gezegd heb heeft een plaats in dit kader van zoeken naar alles wat vandaag de universele vrede kan schaden juist omdat het zich verzet tegen het eerlijke zoeken naar het goede en ware ook in de betrekkingen tussen de volkeren. In deze kerstboodschap wens ik daarom de noodzaak te benadrukken 'diep genoeg te graven in onszelf om die gebieden te bereiken waarin wij over de geschillen heen welke wij in ons en onder ons constateren de overtuiging kunnen versterken dat de eigenlijke dynamismen van de mens, de erkenning van zijn ware natuur, hem tot de ontmoeting brengen, tot wederzijds respect, tot broederschap en tot vrede. Dit moeizame zoeken naar de objectieve en universele waarheid over de mens zal... mensen van vrede en dialoog vormen, die tegelijk sterk en nederig zijn door een waarheid, waarvan zij begrijpen dat zij haar moeten dienen, en zich niet mogen bedienen van partijdige belangen' De waarheid, de kracht van de vrede [[1765|(4)]]

De situaties waaraan ik zojuist herinnerde zijn situaties van nood, bronnen van pijn. Vandaag lijden de mensen. 0 hoeveel lijden is er in de wereld wanneer vergeten wordt dat de mens onze broeder is! Welnu, de Kerk kan wanneer ze het mysterie van de mensgeworden Zoon van God beschouwt ook Hij is door de onrechtvaardigheid van de mensen aan lijden en honger, aan armoede, aan verbanning blootgesteld de Kerk kan niet nalaten tussenbeide te komen, zich te verplichten, zich te betrekken om de mensen te helpen, de mensen lijden te besparen. Overal waar een mens lijdt, daar neemt Christus zijn plaats in. (Mt. 25, 31-46) [[b:Mt. 25, 31-46]] Overal waar een mens lijdt, daar moet de Kerk aan zijn zijde staan. Alles wat ik zojuist heb vermeld oorlogsdreiging en -situaties, terrorisme, het probleem van de vluchtelingen toont onze geest een verschrikkelijke slotsom van menselijke smarten.

Daarbij komt nog alles wat er in de wereld een bron van onevenwichtigheid en nood is, dat de intrinsieke waardigheid van de mens treft omdat hij vernederd en gewond wordt en om zichzelf en zijn dierbaren lijdt. Ik spreek over de schreeuwende sociale ongelijkheden die vandaag nog bestaan. Indien, zoals het Tweede Vaticaans Concilie heeft gezegd, 'de mens ... de ontwerper, het centrum en doel van het gehele sociaal-economische leven' is Gaudium et Spes [[575|63]], blijven de 'redenen tot ongerustheid' in al hun ernst bestaan die het concilie met absolute oprechtheid aanklaagde, zelfs sprekende over 'een teruggang van de maatschappelijke situatie van de zwakken en in verachting van de armen. Terwijl een geweldige massa het levensminimum nog ontbreekt zo gaat Gaudium et Spes [575] verder leven sommigen, ook in ontwikkelingslanden, overdadig, of verkwisten zij hun goederen.' Gaudium et Spes [[575|63]] En bijgevolg gaat men in sommige landen vandaag dood van de honger. Deze 'smetteloze' slachtoffers, deze onschuldige slachtoffers lopen ieder jaar in de miljoenen. Hoe kunnen we denken aan de komende vreugde van kerstmis bij een zo verschrikkelijk, zo onvoorstelbaar lijden? En een dergelijke gesel brengt, zoals we wel weten, een hele reeks kwalen met zich mee die de toekomstige ontwikkeling van hele bevolkingen ondermijnen: ondervoeding, inheemse ziekten, werkloosheid, ellende en wanhoop. Hoe zouden we geen ijverige samenwerking op internationaal vlak inroepen? Alle volkeren die dikwijls hun producten wegens onbegrijpelijke marktwetten vernietigen moeten zich, ook ten koste van offers, aaneensluiten om de broeders die honger lijden tegemoet te komen. Ik beroep me hier met hernieuwde kracht op hetgeen ik de gelegenheid heb gehad tot de FAO te zeggen, de organisatie van de Verenigde Naties die tot eerste doel heeft het onderzoeken en oplossen van de voedsel- en ontwikkelingsproblemen in de wereld zowel tijdens de audiëntie in juli 1979 ter gelegenheid van de conferentie over de landbouwhervorming. Tot de deelnemers aan de wereldconferentie over landhervorming en plattelandsontwikkeling [[8209]], als tijdens mijn bezoek op 11 november jongstleden (vertaling in dit nummer). Men kan niet ongevoelig blijven voor een actiegebied dat zo ernstig is, dat hele, zeer gróte gebieden van de aarde betreft.

En vervolgens kan ik op dit moment de werklozen, de onderbezetten, niet vergeten, degenen die met moeite de last van het leven verder dragen met alle problemen welke op een hachelijk economisch moment zoals het huidige toenemen: zoveel moeders en vaders voelen hun hart samentrekken bij dit naderkomende kerstfeest omdat hun kinderen de vreugde zal ontbreken, ik zeg niet van overtollige geschenken, maar van de materiële onbezorgdheid en misschien zelfs van het overleven.

En dan denk ik aan het lijden ondergaan door de anonieme massa's van de nederigen in elk land, veroorzaakt door de onvoorziene veranderingen in de handelsbetrekkingen op internationaal niveau, de schaarsheid van bepaalde goederen welke een steeds hogere prijs voor de meest elementaire levensbehoeften oproept zodat tenslotte zeer ernstige noden in het gezinsleven en het sociale leven worden veroorzaakt.

Maar er zijn ook bronnen van meer innerlijk Jijden dat niet door statistische onderzoeken aan het licht kan worden gebracht en welke de innerlijke grootheid en adel van de mens diep aantasten omdat ze hem verhinderen zijn hoogste en meest onvervreemdbare rechten uit te oefenen. De belangrijkste daarvan heb ik opgenoemd in de toespraak tot de Verenigde Naties, waaronder ik heb aangehaald 'het recht op leven, vrijheid en persoonlijke veiligheid; het recht op voedsel, kleding, behuizing, voldoende gezondheidszorg, rust en vrije tijd; het recht op vrijheid van meningsuiting, onderwijs en cultuur; het recht op vrijheid van denken, geweten en godsdienst, en het recht om zijn godsdienst zowel individueel als in gemeenschap, in het openbaar of privé te uiten' De waardigheid van de menselijke persoon als grondslag voor rechtvaardigheid en vrede [[1942|13]] Vandaag zou ik vooral juist dit recht op de godsdienstvrijheid en dat alle mensen heilig is, willen benadrukken, en waarop het Tweede Vaticaans Concilie zich plechtig heeft beroepen: 'Deze vrijheid - zo zegt de verklaring Dignitatis Humanae [702] - bestaat hierin, dat alle mensen vrij moeten zijn van dwang, of die nu door enkelingen, door sociale groepen, of door enige menselijke macht wordt uitgeoefend, en wel zo, dat in godsdienstige aangelegenheden niemand wordt gedwongen te handelen tegen zijn geweten in, noch wordt belemmerd om, binnen passende grenzen, ... volgens zijn geweten te handelen'. Dignitatis Humanae [[702|2]]

Ik moet zeggen dat dit helaas een werkelijke en ernstig probleem is voor het leven van verschillende volkeren in de wereld. In verschillende landen bestaan geen echte dimensies van godsdienstvrijheid; het valt bijvoorbeeld moeilijk te begrijpen dat het begrip wetenschappelijke en sociale ontwikkeling zich vandaag verbonden kan beschouwen met het opleggen van een atheïstisch programma: hetgeen in bepaalde landen in de wereld voortduurt en in feit, zoals ik nog benadrukt heb in de toespraak tot de Verenigde Naties, 'structuren van sociaal leven schept waarin de praktische uitoefening van deze vrijheden de mens in feite, zo niet formeel veroordeelt een tweede- of derderangs burger te worden' De waardigheid van de menselijke persoon als grondslag voor rechtvaardigheid en vrede [[1942|19]] Dit veroorzaakt diep lijden, onherstelbare wonden, onbedwingbaar gekreun in het geweten van miljoenen rechtschapen en rechtvaardige mensen, die zich gekortwiekt zien in de diepste verlangens van hun geestelijk wezen. Al deze broeders en zusters die lijden is de paus nabij met sympathie, genegenheid en gebed: hij zou hen nogmaals willen verzekeren, dat hij geen gelegenheid onbenut laat om over hun situatie te spreken met de verantwoordelijken die hij in zijn bediening ontmoet. En allen laat hij vandaag de rechtmatige eis horen dat de Kerk en de Heilige Stoel vreedzaam het recht zouden moeten genieten de gelovigen en de priesters in de hele wereld te helpen: en dit omdat ze alleen bezield wordt door de wil de mens te helpen, hem de levensweg te vergemakkelijken, zijn hele persoon te verheffen tot aan de horizonten van de menselijke en bovennatuurlijke waardigheid waartoe hij door God is geroepen, in de vrije en consequente uitoefening van zijn eigen overtuigingen. De Kerk zou in staat moeten zijn onder iedere hemel haar zending uit te oefenen, in het respect voor de wederzijdse vrijheden, maar ook in het vervullen van de eigen onverjaarbare rechten zoals deze door het evangelie zijn verkondigd. Op dit punt gaan mijn gedachten met bijzondere genegenheid uit naar het grote chinese volk dat ik zondag 19 augustus van dit jaar bij het bidden van het Angelus reeds heb vermeld: zo dicht bij het heilige kerstfeest zend ik mijn groet en mijn wensen aan de zonen van de katholieke Kerk evenals aan allen die deze grote natie vormen en herhaal de wens 'dat zij die positieve ontwikkelingen kunnen doormaken die voor onze broeders en zusters van het chinese continent de mogelijkheid betekenen volledige godsdienstvrijheid te genieten' (L'Osservatore Romano,.. (L'Osservatore Romano, 20-21 augustus 1979 (Archief van de Kerken 34 ( 1979), 1207)).

Het internationaal jaar van het kind loopt ten einde, dat de mens van morgen in het middelpunt van de universele belangstelling heeft geplaatst, de mens van het jaar tweeduizend, die vandaag het leven binnentreedt met al zijn nog in kiem aanwezige beloften en met al zijn verwachtingen die niet teleurgesteld mogen worden. Zo ongeveer overal zijn zeer mooie initiatieven opgebloeid en dat doet hopen dat dit probleem op alle niveaus ruimte zal krijgen in de programmeringen en zorgen van de politici, sociologen, psychologen en pedagogen, medici, onderwijzers en cultuurbeoefenaars, verantwoordelijken van de massa-media; velen zijn bevorderaars van geschikte initiatieven geworden. De paus kan ongetwijfeld het onvermoeibare, liefdevolle en verstandige werk niet vergeten van personen en liefdadigheidsinstellingen, dat zich binnen de Kerk ontwikkelt, dikwijls met onaangepaste middelen welke door het verlangen van de liefde tot Christus die ons geen rust laat (2 Kor. 5, 14) [[b:2 Kor. 5, 14]] wordt aangevuld: en mijn gedachten gaan vooral uit naar de werkzaamheden van de missionarissen wier evangelisatiewerk zich in zijn opvoedende en hulpverlenende aspecten juist wijdt aan de verheffing en de voorbereiding van de opkomende generaties. Ik prijs alles wat mannen en vrouwen van iedere belijdenis en iedere godsdienstige overtuiging in de wereld verrichten met edelmoedige inspanning en oprechte bedoeling voor de opvoeding en de steun aan de kinderen.

Maar hoe zouden we niet nogmaals plechtig verklaren dat het leven van het menselijke wezen heilig is, vanaf het moment dat het ontluikt onder het hart van de moeder, op het ogenblik van de ontvangenis? Hoe te vergeten dat juist in dit jaar gewijd aan het kind, het aantal in de moederschoot onderdrukte levens angstwekkende toppen heeft bereikt? Het is een geruisloze slachting die niet onverschillig kan laten, ik zeg niet ons, mensen van de kerk, ons christelijke mannen en vrouwen van de hele wereld, maar ook de verantwoordelijken voor de openbare zaken, de personen die aan de toekomst van de naties denken. In naam van Jezus, 'levend in Maria' (Olier), door haar in de onverschillige en vijandige wereld gebracht in Betlehem weigerden ze Hem te ontvangen en in het koninklijke paleis van Herodes werd zijn dood beraamd in naam van dat kind, God en mens, bezweer ik de mensen, die zich bewust zijn van de onuitwisbare waardigheid van deze nog ongeboren mensen, een menswaardig standpunt in te nemen, opdat deze donkere periode die het menselijke geweten in duisternis dreigt te hullen, eindelijk mag worden overwonnen.

Het internationale jaar van het kind omvat in zijn doelstellingen ook de menselijke verheffing van de kinderen en jongeren van beide geslachten, tot aan de drempel van de jeugd. Mijn gedachten gaan daarom op dit moment uit naar de levendige en vrolijke scharen van deze dierbare jongens en meisjes die in heel de wereld de meest vreugdevolle hoop van morgen vormen. En behalve hen, overgaand naar de opgroeiende generaties, omhels ik ook de onmetelijke menigte jongeren van de hele wereld, het bindweefsel van iedere soort samenleving en de energiereserve voor de opbouw van een rechtvaardiger en evenwichtiger morgen. Deze jeugd in zijn verschillende fasen vanaf de jeugd tot aan de drempel van het huwelijk is rechtschapen, edelmoedig, dorstend naar waarheid en gerechtigheid; ze vraagt de volwassenen hen te ontvangen met begrip en goede wil in de uitvoerende en leidinggevende sectoren; de jeugd richt zich met vernieuwde belangstelling tot de Kerk en met een diep verlangen naar een duidelijk antwoord op de fundamentele 'waaroms' van het leven. Vandaag kijkt Christus die jongeren nog met sympathie in de ogen, evenals de jongeling van het Evangelie. (Mc. 10, 21) [[b:Mc. 10, 21]]

In haar zoeken naar zekerheden kan en mag de jeugd niet teleurgesteld worden. Ik herhaal tegenover hen de kreet van het begin van mijn pontificaat: 'Opent wagenwijd de deuren voor Christus!' Plechtige ambstaanvaarding [[92|5]] Ik weet, dat ik gehoor vind! Dat bevestigen mij de zeer vrolijke en opwindende contacten met zoveel jongeren met wie ik dit jaar in Rome en op alle breedtegraden van de wereld heb gesproken, wier hand ik heb gedrukt, met wie ik een liefdevolle blik heb gewisseld. Tegenover hen herhaal ik: de Kerk zal jullie nooit in de steek laten, de Kerk zal jullie nooit teleurstellen, de Kerk zal jullie altijd respecteren in jullie integrale menselijke persoonlijkheid. Weest niet bang.

Maar ik denk ook aan de duistere werkelijkheden welke deze zeer rijke levensmogelijkheid welke de adolescentie en de jeugd van vandaag is, bedreigen en deze in een vormeloos materiaal of zelfs in vernietigingsmogelijkheid kunnen veranderen. Hoe zouden we kunnen vergeten dat zovele verzoeken om arbeid, culturele vorming, beroepsbezigheden ongehoord blijven, zodat zoveel jongeren die zich toch hebben ingespannen en hebben gestudeerd, en een voorbereiding achter de rug hebben welke waard is te worden gebruikt voor het algemeen welzijn van de samenleving, gedwongen werkeloos blijven? Hoe zouden we niet krachtig onze stem verheffen tegen degenen die, in het duister, laaghartig, met ontaarde doeleinden, proberen deze wondere rijkdom te bederven door vreselijke surrogaten van in de steek gelaten waarden, door dodelijke verleidingen die, in een bestaan ten prooi aan teleurstellingen en soms zonder idealen, gemakkelijk voedsel vinden? Hoe zouden wij de nu reeds talloze slachtoffers van de drugs vergeten, vanaf de eerste jeugdjaren aangeboden en welke vervolgens de ijzeren keten wordt van een schandelijke slavernij? Hoe de morele verwoestingen vergeten die een al even laaghartige industrie of een toegevende en hedonistische mentaliteit, waarvan een deel van de uitgeverswereld en de middelen van beeldcommunicatie is doordrongen, hebben veroorzaakt in de ziel van zovele jongeren door het ongeremde hedonisme voor te stellen als leefnorm? Hoe de manipulatie vergeten van de persoonlijkheid van de mens tijdens zijn vorming door middel van de massamedia, de ideologische indoctrinaties, de gedeeltelijke en vervormde voorstelling van de waarheid, de pornografie? Op al deze zorgwekkende symptomen van morele teruggang ent zich de factor van het geweld in al zijn stadia, dat slechts gehoorzaamt aan een logica van vernietiging en dood welke, God verhoede het, de normale aspiratie naar een geordende vooruitgang, naar opbouwende eensgezindheid, naar een actieve vrede zou kunnen lamleggen. Tot deze jongeren die vandaag niet bang zijn om andere jongeren, andere mensen, te vermoorden of te verwonden, richt ik, zoals mijn voorganger Paulus VI, op de knieën de kreet van hoop en de uitnodiging die ik in Drogheda heb laten weerklinken: 'Ik doe een beroep op jonge mensen die misschien verstrikt zijn in organisaties die bij geweld zijn betrokken. Ik zeg jullie, met alle liefde die ik voor jullie koester, met al het vertrouwen dat ik in jonge mensen heb: luistert niet naar stemmen die de taal van haat, wraak en vergelding spreken... De ware moed ligt in het werken voor de vrede. De ware kracht ligt in het zich overal verenigen met jonge mannen en vrouwen van jullie generatie om een rechtvaardige, menselijke en christelijke samenleving op te bouwen door middel van de vrede. Geweld is de vijand van rechtvaardigheid. Alleen vrede kan de weg naar rechtvaardigheid banen' Keer terug van de weg van het geweld [[1214|12]]

De vorming van de jeugd is onverbrekelijk verbonden met de juiste omstandigheden van het gezinsleven. Het gezin, 'de eerste, levenskrachtige cel van de maatschappij' zoals het concilie het verklaarde Apostolicam Actuositatem [[653|11]], is de reserve aan geluk of ongeluk van de samenleving van morgen: het heeft namelijk een voortdurende en doorslaggevende invloed op het leven van de jongeren, zowel in positieve als in negatieve zin. Het kan derhalve niet ontbreken in de reeks gedachten van deze kerstboodschap, temeer daar kerstmis het feest bij uitstek is van de christelijke gezinnen, verzameld rond de kribbe in de eenvoudige vreugde welke geboren wordt uit de ware en diepe samensmelting van de harten. De heilige Familie, welke op de zondag na kerstmis wordt gevierd, geeft de sleutel om alle waarden te begrijpen die aan de gezinnen van vandaag verkondigd moeten worden: liefde, toewijding, opoffering, kuisheid, eerbied voor het leven, arbeid, sereniteit, vreugde. Maar de bronnen van onevenwichtigheid waarover we spraken, maken van het gezin het eerste slachtoffer en slepen de jeugd met zich mee. Zovele morele ontsporingen en zoveel gewelddaden komen juist voort uit het opgeven van het gezin, dat helaas tot schietschijf is gemaakt van een verbond van ontbindende krachten die gebruik maken van alle hun ter beschikking staande middelen.

Indien ik tijdens de reizen die ik dit jaar heb gemaakt zoveel goeds om me heen heb kunnen zien, is dat ongetwijfeld omdat de aanwezigheid en het werk van de christelijke gezinnen als bindweefsel blijven bestaan, als geheel en dragende structuur van het burgerlijke en kerkelijke leven in de gehele wereld. Ik dank daarvoor de Heer, en met Hem zovele vaders en moeders op alle breedtegraden van de aardbol.

Ik heb ook geen gelegenheid laten voorbijgaan de persoonlijkheden die ik dit jaar heb kunnen ontmoeten, de hoogste verantwoordelijkheidsdragers voor het leven van de naties, hun diplomatieke vertegenwoordigers en de burgerlijke en politieke autoriteiten, te interesseren voor de verdediging van de gezinswaarden. En zonder ophouden heb ik wegens de verschillende en ingewikkelde problemen welke het stelt aan het geweten en aan de samenleving, in mijn toespraken en oproepen gesproken ten gunste van het gezin: in Mexico tijdens de homilie in Puebla de los Angeles [6153], in Polen op Jasna Góra, in het appèl en de toespraak tot de arbeiders en vervolgens in Nowy Targ (vgl. Archief van de Kerken.. (vgl. Archief van de Kerken 34 (1979), 951, 953), alsmede in Limerick, Ierland [1213], en in Capitol Mall, in de Verenigde Staten (Archief van de Kerken 35.. (Archief van de Kerken 35 (1980), 54-57). Evenmin heb ik nagelaten te wijzen op de catechetische actie, toevertrouwd aan het gezin, in de adhortatie ‘ Catechesi Tradendae [572|68]'; en ik veroorloof mij te herinneren aan de behandeling van dit onderwerp tijdens de algemene audiënties ter voorbereiding op de zitting van de bisschoppensynode van volgend jaar, welke gewijd zal zijn aan het gezin [d:122]. Dat zal een bevoorrechte gelegenheid zijn, door mij zozeer verwacht, waarbij de hele kerk, in de vertegenwoordigers van haar nationale episcopaten, even stil zal staan om de wonderlijke waardigheid van het gezin, de rijkdom van zijn waarden en het onvervangbare belang van zijn zending te overdenken en te verdiepen.

Vereerde broeders! Deze bijeenkomst in de afwachting van kerstmis heeft dit panorama mogelijk gemaakt van de meest dringende en actuele problemen. Ik weet dat het de blijvende taak is van de opperherder van de Kerk de te volgen wegen aan te geven. En deze weg is Christus. (Joh. 14, 6) [[b:Joh. 14, 6]] Hij alleen. Altijd Hij: 'Christus heri et hodie, ipse et in saecula' (Hebr. 13, 8) [b:Hebr. 13, 8].

In dit jaar van mijn pontificaat is 'de zorg voor al de gemeenten die mij drukt' (2 Kor. 11, 28) [b:2 Kor. 11, 28] alleen geweest de mens te ontmoeten om de mens in contact te brengen met Christus: de menigten die zich zonder ophouden op de audiënties van de woensdag verdrongen, de menigten ontmoet tijdens mijn pelgrimsreizen, de wekelijkse bezoeken aan de parochies van mijn bisdom Rome hebben het mij mogelijk gemaakt dit levende contact te leggen, _hetgeen een voortdurende catechese van het leergezag mogelijk maakte, waarvan ik de lijnen aangegeven heb in het recente document Catechesi Tradendae [572], dat de stemmen voortgekomen uit de bisschoppensynode samenvat. Het is een rechtstreeks contact met allen geweest: met levende mensen, niet met vormeloze massa's: met kinderen en jongeren; met politici; met de arbeiders van de verschillende sectoren die ik ook op hun arbeidsplaats bezocht heb; met de mensen van het platteland en uit de bergen; met vertegenwoordigers van de wetenschappelijke wereld natuurkundigen, juristen, leraren en universitairen; met leden van instellingen van culturele en toeristische aard; met zeelieden; met vliegeniers en de luchtvaartbemanningen die mij naar het luchtruim van verschillende continenten hebben gebracht; met de verschillende sectoren van het leger; enz. Het is werkelijk een rechtstreeks en persoonlijk contact geweest met de mens van ieder land.

En tegelijk was er de ontmoeting met de Kerk. Ze is immers ingesteld door Christus voor het heil van de mens, van iedere mens, in de concrete levenssituatie. De Kerk kent ieder werkelijk opwindend moment van vitaliteit, en is een centrum van oriëntatie en van belangstelling voor de hele wereld.

Voor mij is het een zeer rijke ervaring geweest dit jaar de episcopaten te ontmoeten van een groot deel van de verschillende continenten: en indien het charisma van Petrus en zijn opvolgers het 'confirmare fratres' (Lc. 22, 32) [[b:Lc. 22, 32]] is, dan is de vertroosting die ik ontvang door het geloof van deze broeders die komen 'videre Petrum' en met hem de vredeskus wisselen in de broederlijke omhelzing, in een voortdurend en strikt beoefenen van de bisschoppelijke collegialiteit welke mij zo ter harte gaat, zeker niet minder groot. Vooral de ontmoeting met de leden van het heilig college is vooral een uitdrukking geweest van die collegialiteit, een ontmoeting die allereerst bij u, vereerde broeders, zoveel vreugde, belangstelling en deelneming heeft gewekt, bij u die dit college vormt, gezien het bijzondere van deze gebeurtenis.

Een grote vreugde vervult mijn geest wanneer ik denk aan het feit dat dit jaar een bisschop van de Kerk van God, de vereerde mgr Tchidimbo, zijn volledige vrijheid terug heeft gekregen na een lange lijdensperiode.

Ook kan ik de ontmoetingen en concelebraties niet vergeten met mijn zeer geliefde broeders in het priesterschap die ik liefheb als mijn oogappel en werkelijk zie als 'mijn vreugde en mijn kroon' (Fil. 4, 1) [b:Fil. 4, 1] in hun vreugdevolle, totale, onherroepelijke aanhankelijkheid aan Christus, de hoogste en eeuwige hogepriester.

In mijn hart heb ik de ontmoetingen gegrift met de religieuzen van de verschillende congregaties en instellingen en daaronder de lekereligieuzen en ik verheug mij om hun bijzondere getuigenis van liefde voor Christus en de kerk.

Zo herinner ik mij ook de ontmoetingen met de vrouwelijke religieuzen en tegenover hen herhaal ik nogmaals het vertrouwen en de verwachtingen die de Kerk in hun stelt, in het uitoefenen van een geestelijk moederschap van offer en toewijding, waarvan de bron en inspiratie de allerheiligste maagd is, die geroepen werd tot de allerhoogste waardigheid van moeder van God en van de kerk, en wijze koningin van de apostelen, in de waakzame stilte van Nazaret, van Calvarië en het Cenakel.

Het ontbreekt ons aan tijd om de menigten gelovigen te vermelden, die ik het hele jaar door ontmoet heb tijdens mijn apostolische reizen en tijdens de audiënties en bezoeken in Rome en in Italië.

Ik wil tenminste een kort woord wijden aan de poging om de banden die de katholieke Kerk met de zusterkerken van het christelijke Oosten verbinden te versterken, in een streven naar begrip en saamhorigheid, gebaseerd op de liefde van Christus en de gemeenschappelijke verheerlijking van de goddelijke glorie. De instructies die het Tweede Vaticaans Concilie heeft gegeven op het gevoelige, moeilijke en veelbelovende gebied van het oecumenisme als een van de voornaamste doelstellingen met het oog op 'het herstel van de eenheid tussen alle christenen' Unitatis Redintegratio [[618|1]], blijven een van de voornaamste opdrachten van het pontificaat. In deze geest heeft de omarming onlangs gewisseld met de patriarch van Konstantinopel, Demetrios I, in wie ik alle herders en broeders van de christelijke kerken heb willen omhelzen, bijzondere betekenis gekregen.

De functie van het hoogste leergezag in de Kerk is op dit moment van grote spanningen maar van nog grotere verwachtingen, de mens een dienst van liefde en waarheid te bewijzen. In die geest heb ik mijn reizen ondernomen; en dat zal ook de geest zijn waarin ik, met Gods hulp, het volgende jaar de reizen zal ondernemen waarvoor ik uitnodigingen heb gekregen van de bisschoppenconferenties en de burgerlijke autoriteiten van talrijke landen. Dankend voor zoveel vriendelijkheid verzeker ik hen dat ik daaraan zoveel mogelijk tegemoet zal komen.

Ik vraag de Heer mij de kracht en de hulp te geven om voort te gaan op de weg aangegeven door mijn onvergetelijke voorgangers: van de onoverwinnelijke en onoverwonnen hoop van Johannes XXIII tot aan het geduld en de heldhaftige en vooruitziende standvastigheid van Paulus VI die altijd zal blijven stralen om hetgeen hij verricht heeft ten gunste van de Kerk in de toepassing van het Tweede Vaticaans Concilie; en tot de glimlach van Joannes Paulus I die in zijn kortstondig voorbijgaan een zeer diep spoor heeft nagelaten, dat ons er nog steeds aan herinnert dat 'de wegen van God niet de onze zijn'. (Jes. 55, 8) [[b:Jes. 55, 8]]

Volgens deze lijn gaat de weg van de Kerk voort, nu, voor het jaar dat gaat beginnen en voor de toekomst. Christus is met ons, wij zijn niet bevreesd, wij aarzelen niet: 'Ziet, Ik ben met u alle dagen tot aan de voleinding der wereld' (Mt. 28, 20) [b:Mt. 28, 20].

Dit alles per Mariam. Aan haar heb ik het begin van mijn pontificaat toevertrouwd en haar heb ik dit jaar de uitdrukking van mijn kinderlijke vroomheid aangeboden, die ik van mijn ouders heb geleerd. Maria is de ster op mijn weg geweest, in haar meest beroemde of stillere heiligdommen: Mentorella en Santa Maria Maggiore, Guadalupe en Jasna Góra, Knock en het nationale heiligdom van de onbevlekte ontvangenis in Washington, Loreto, Pompeï en Efeze. Aan haar vertrouw ik mezelf toe. Aan Haar vertrouw ik de hele Kerk toe, bij de zonsondergang van een jaar dat eindigt en de dageraad van het nieuwe jaar. Met Maria gaan we samen de weg op naar Bethlehem.

Wanneer we naar de toekomst kijken zijn, al ontbreken de redenen tot bezorgdheid niet, de redenen tot vertrouwen en hoop toch sterker en meer in het oogspringend. De Kerk gaat gesteund door deze hoop voort met haar werk. Ze blijft trouw aan Christus, aan zijn evangelie, aan zijn oproep tot inkeer want 'het rijk Gods is nabij' (Mc. 1, 15) [b:Mc. 1, 15]. Ze zal nooit moe worden bij God de voorspreekster te zijn voor de mensheid, noch tussenbeide te komen en zelf de prijs te betalen voor de verdediging en de verheffing van de mens. Van de gehele mens, ziel en lichaam. Van iedere mens, vanaf de toekomstige mens, omdat iedere mens de kroon is van het geschapene (vgl. Gen. 1, 27 vv.) [[b:Gen. 1, 27]], iedere mens de levende glorie is van God (Ef 1, 12.14) [[b:Ef 1, 12.14]] vgl: IV, 20, 7 [[[848]]] De Kerk blijft de wereld deze buitengewone werkelijkheid verkondigen: en zonder moe te worden, zonder de moed te verliezen, verzamelt ze haar krachten, gaat voort in de wereld, terwijl zij de heiligheid, de eer, de rechten van God en de grootheid van de mens verkondigt. Zij wandelt in het licht van God, in de vreugde van God. Allen zijn wij betrokken bij dit pelgrimeren. Laten we voortgaan, lopen en zingen, zoals de heilige Augustinus ons zegt: 'Niet om de rust te bevredigen, maar om ons te bemoedigen bij de inspanning. Laten we doen zoals de wandelaars die gewoon zijn te zingen: zing, maar loop door; geef de inspanning vreugde met zingen en stel je niet tevreden met nietsdoen; zing en loop door ... Ga vooruit in het goede, ga vooruit in het rechte geloof, ga vooruit in het goede leven; canta et ambula' 256, 3; PL 38, 1193 [[880]].

Mogen wij bij dit gaan altijd geleid worden door de ster van kerstmis, die naar Jezus, de Zoon van God en de Zoon van Maria brengt; naar Jezus, de Verlosser van de mens.

Met mijn overvloedigste zegen.