Ik ben op pelgrimstocht gegaan naar het levende heiligdom van het Volk van God

'De bisschop die de gemeenschappen van zijn kerk bezoekt is de authentieke pelgrim die telkens in dat bijzondere heiligdom van de goede Herder komt, dat het volk van God is, dat deelheeft aan het koninklijk priesterschap van Christus. Dat heiligdom is ook iedere mens waarvan het 'mysterie' alleen wordt verklaard en oplicht in het mysterie van het mens geworden Woord'. Gaudium et Spes [[575|22]] vgl. Segno di contraddizione,.. vgl. Segno di contraddizione, blz. 160

De gelegenheid om deze woorden uit te spreken werd me gegeven in de Matilde-kapel toen paus Paulus VI me had uitgenodigd de geestelijke oefeningen in het Vaticaan te preken.

Deze woorden komen me vandaag opnieuw voor de geest, omdat zij de meest wezenlijke inhoud lijken uit te drukken van mijn reis naar Ierland en de Verenigde Staten [d:16], een reis waartoe de uitnodiging van de secretaris-generaal van de Verenigde Naties de gelegenheid is geweest.

Deze reis is in beide etappen juist een authentieke pelgrimstocht naar het levende heiligdom van het volk van God geweest.

Indien de leer van het Tweede Vaticaans Concilie ons toestaat zo ieder bezoek van de bisschop aan een parochie te beschouwen, kan hetzelfde ook gezegd worden van dit bezoek van de paus. Ik houd het ervoor een bijzondere plicht te hebben me over dit thema uit te spreken. Ik verlang ook zeer, dat degenen die me met zoveel gastvrijheid hebben ontvangen, weten dat ik heb getracht innig verbonden te zijn met het mysterie dat Christus, de goede Herder, in hun zielen vorm heeft gegeven en vorm blijft geven in hun geschiedenis en in hun gemeenschappen. Om dat te benadrukken heb ik besloten deze woensdag de reeks overdenkingen met betrekking tot de woorden van Christus over het thema van het huwelijk [d:122] te onderbreken. We zullen het volgende week hernemen.

Ik wil voor alles getuigen van de ontmoeting met het mysterie van de kerk op ierse bodem. Ik zal nooit de plek vergeten waar we ons op het morgenuur van zondag 30 september kort hebben opgehouden: Clonmacnois. De ruïnen van de abdij en de kerk spreken van het leven dat daar eens klopte. Het gaat om een van die kloosters waar de ierse monniken niet alleen het christendom op het groene eiland hebben geënt, maar van waaruit zij het ook naar andere landen van Europa hebben gebracht. Het is moeilijk dit geheel van ruïnen louter als een monument van het verleden te beschouwen; hele generaties in Europa zijn hen het licht van het evangelie verschuldigd en de dragende structuur van hun cultuur. Dergelijke ruïnen zijn altijd beladen met een grote zending. Zij vormen altijd een uitdaging. Zij spreken altijd van die volheid van leven waartoe Christus ons heeft geroepen. Het is moeilijk als pelgrim op dergelijke plaatsen te komen zonder dat zulke sporen van een schijnbaar dood verleden een blijvende en een onvergankelijke dimensie van het leven openbaren. Ziedaar Ierland: in het hart van de eeuwige zending van de kerk waarmee de heilige Patrick een begin heeft gemaakt.

In zijn sporen pelgrimerend gingen wij in de richting van de primaatszetel van Armagh en onderweg hebben wij ons opgehouden in Drogheda waar voor deze gelegenheid de relikwieën van de heilige Olivier Plunkett, bisschop en martelaar, plechtig waren uitgestald. Alleen knielend voor deze relikwieën kan men heel de waarheid over het historische en hedendaagse Ierland tot uitdrukking brengen en kunnen ook zijn wonden worden verbonden in het vertrouwen dat zij zullen helen en niet heel het organisme verhinderen vol leven te kloppen. Wij hebben dus ook de pijnlijke actuele problemen aangeroerd, maar helden niet öp door dit schitterende heiligdom van het volk van God te pelgrimeren dat zich op zoveel plaatsen voor ons opende, in zovele bewonderenswaardige liturgische bijeenkomsten tijdens de vieringen van de eucharistie in Dublin [1000], in Galway [986], in het mariale heiligdom van Knock, in Maynooth [987] en in Limerick [1213]. En vooral heb ik en zal ik ook altijd in gedachte hebben de ontmoeting met de president van Ierland, Patrick J. Hillery en met de doorluchtige gezagsdragers van deze natie. Mogen allen die ik ontmoet heb de priesters, missionarissen, de religieuze broeders en zusters, de seminaristen, de leken, de gehuwden en de ouders, de ierse jongeren, de zieken, allen, vooral de geliefde broeders in het episcopaat, zich herinneren dat ik temidden van hen aanwezig ben geweest als een pelgrim die het heiligdom bezoekt van de goede Herder die in heel het volk van God woont; dat ik met het hoofd gebogen en met dankbaar hart door deze prachtige bedding van de heilsgeschiedenis ben gegaan, welke het groene eiland sinds de tijd van de heilige Patrick is geworden samen met hen de wegen zoekend die naar de toekomst leiden.

Hetzelfde wil ik ook zeggen tot mijn broeders en zusters aan gene zijde van de Oceaan. Hun kerk is nog jong, omdat hun grote samenleving jong is: op de politieke kaart van de aardbol zijn slechts twee eeuwen van haar geschiedenis verstreken. Ik wil allen danken voor de ontvangst die zij mij hebben voorbehouden; voor het antwoord dat zij op dit bezoek hebben gegeven, op deze noodzakelijk korte aanwezigheid. Ik beken dat ik verrast ben geweest door zo'n ontvangst en zo'n antwoord. De eerste avond in Boston hebben we volgehouden onder de hevige regen gedurende de mis voor de jongeren [993]. De regen heeft ons vergezeld in de straten van deze stad, zoals later ook in de straten van New York, tussen de wolkenkrabbers. Deze regen heeft zovele mensen van goede wil niet belet te volharden in het gebed en op het ogenblik van mijn komst, mijn woorden en mijn zegen te wachten. Voor mij zullen onvergetelijk blijven de wijken van Harlem met hun in meerderheid zwarte bevolking; die van South Bronx met de nieuwkomers uit de landen van Latijns Amerika; de ontmoeting met de jongeren in Madison Square Garden en in Battery Park onder de stortregen en de razende storm, en in het stadion van Brooklyn waar eindelijk de zon zich vertoonde. En de voorafgaande dag het grote overvolle Yankee Stadion voor de deelneming aan de eucharistische liturgie. En vervolgens: het beroemde Philadelphia, de eerste hoofdstad van de onafhankelijke staten met haar vrijheidsklok, en misschien bijna twee miljoen mensen die deelnamen aan de heilige mis in de namiddag in het centrum van de stad. En de ontmoeting met het landelijke Amerika in Des Moines. En vervolgens Chicago waar op een meer aangepaste wijze de analogie over het thema 'e pluribus unum' ontwikkeld is kunnen worden. En tenslotte de stad Washington, hoofdstad van de Verenigde Staten, met heel het overladen programma tot de laatste mis tegen de achtergrond van het kapitool.

De bisschop van Rome is als pelgrim in de voetsporen van de goede Herder diens heiligdom van het nieuwe continent binnengetreden en hij heeft met u getracht de werkelijkheid van de kerk te beleven welke naar voren komt uit de leer van het Tweede Vaticaans Concilie met al de diepte en de strengheid welke deze leer met zich meebrengt. Het blijkt namelijk, dat dat alles vooral vergezeld is gegaan van een grote vreugde om het feit dat wij deze kerk zijn; dat wij het volk zijn waaraan de Vader in zijn Zoon en in de Heilige Geest verlossing en heil aanbiedt. De vreugde om het feit dat er temidden van alle spanningen van de hedendaagse beschaving, van de economie en de politiek juist deze dimensie van het menselijk leven op aarde is; en dat wij er deel aan hebben. En hoewel onze aandacht ook op deze spanningen is gericht welke wij op menselijke en waardige wijze willen oplossen, is de goddelijke vreugde van het volk dat zich bewust is het volk van God te zijn en in deze eigenschap zijn eenheid zoekt, evenwel groter en voller aan hoop.

In dit verband zijn ook de woorden uitgesproken voor de Organisatie van de Verenigde Naties [1942] een bijzondere vrucht geworden van mijn pelgrimstocht op deze belangrijke etappen van de geschiedenis van heel de kerk en het christendom. Wat zou ik voor dat hoogste 'forum' van politieke aard anders hebben kunnen zeggen dan wat het merg vormt van de evangelische boodschap? De woorden van een grote liefde voor de mens welke leeft in de gemeenschappen van zoveel volkeren en naties, tussen de grenzen van zoveel staten en politieke systemen. Indien de politieke activiteit op het niveau van de afzonderlijke staten en op de internationale niveaus een werkelijke voorrang moet verzekeren aan de mens op aarde en zijn echte waardigheid moet dienen, is het getuigenis van de geest en van de waarheid, dat door het christendom en door de kerk wordt gegeven, noodzakelijk. En daarom ben ik in naam van het christendom en van de kerk allen dankbaar die op 2 oktober 1979 naar mijn woorden op de zetel van de Verenigde Naties in New York hebben willen luisteren. Eveneens ben ik ook diep erkentelijk voor de ontvangst welke mij op 6 oktober werd voorbehouden door de president van de Verenigde Staten, Jimmy Carter, tijdens de historische ontmoeting met hem en zijn dierbaar gezin op het Witte Huis, alsook met alle hoge gezagsdragers die daar waren bijeengekomen.

'Wij zijn onnutte knechten; wij hebben alleen maar onze plicht gedaan' (Lc. 17, 10) [b:Lc. 17, 10]. Dit hield Christus zijn leerlingen voor. Met deze woorden die mijn diepste overtuiging uitdrukken, eindig ook ik vandaag mijn toespraak waarvan de noodzaak me is ingegeven door het belang van mijn laatste reis. Op deze wijze kwijt ik me tenminste van de grote verplichting welke ik ben aangegaan tegenover de goede Herder en hen die de wegen tot mijn pelgrimstocht hebben geopend.