Inluiding van de voorbereidende fase van het Concilie

,i>Eerbiedwaardige Broeders, Geliefde Zonen,

De schoonheid en de harmonie van de plechtigheid in de Byzantijns-Slavische Ritus, die Wij hier zo juist gevierd hebben en waarbij Wij op zo ontroerende wijze en met zulk een liefdevolle godsvrucht de grote waarheden van de Openbaring hebben beleefd, zouden eigenlijk Onze gebruikelijke toespraak overbodig maken. Toch wordt Ons hart er toe gedrongen om Onze vaderlijke vreugde uit te spreken over de hemelse visioenen die Onze geest hebben beroerd en over Onze ontroering om dit vreedzaam en broederlijk samentreffen hier van alle verschillende Riten van de Katholieke Kerk rondom de Bisschop van Rome.

De nederige opvolger van St. Petrus die hier tot U spreekt, heeft met geheel zijn persoon, zijn hart en geest, zijn ogen en zijn gebed deelgenomen aan deze heilige plechtigheid. Met de klanken van de smeekbeden en de geurende wierook kwamen uit het verre verleden de beelden in zijn herinnering terug van het dierbare volk van Bulgarije, van Constantinopel en van Griekenland, in wier midden Hij in de eerste jaren van Zijn bisschoppelijk ambt met zoveel diepe vreugde het melodieuse en indringende smeekgebed Góspodi pomilui met het Kyrie Eleison aaneen vlocht. De ontroering die zich bij deze dierbare herinnering uit het verre verleden van Ons meester maakt, kunnen Wij moeilijk onder woorden brengen.

Brevis Sermo, dus, mijne eerbiedwaardige broeders en geliefde zonen; Wij zullen het kort maken, morgen hopen Wij in een langere toespraak [7173] Onze gedachten, plannen en verwachtingen aan U te ontvouwen.

De plechtigheid van vandaag betekent het begin van de werkelijke en wezenlijke voorbereiding van het IIe Vaticaanse Oecumenische Concilie. Het is vanzelfsprekend dat deze belangrijke aangelegenheid zijn aanvang neemt op het altaar des Heren met een godvruchtig smeekgebed om de goede gesteltenis en een gelukkig resultaat voor de grote taak waartoe Wij geroepen zijn. Beminde zonen, wat komt het er op aan of Wij met deze ogen het verloop en het besluit van deze grote gebeurtenis nog zullen zien? Voor de vertrouwvolle rust van Ons hart is het voldoende dat Wij beantwoord hebben aan de gelukkige gedachte die Ons is ingegeven en dat Wij bereid zijn om alles te doen en in te zetten voor het welslagen ervan.

Ook bij andere gelegenheden in de loop der jaren heeft de oosterse liturgie met haar kleurige schoonheid en schittering luister bijgezet aan de plechtige opening van gebedsacties of wetenschappelijke bijeenkomsten, hier in deze Vaticaanse Basiliek, waar het samentreffen van priesters en leken uit alle hoeken der aarde waardigheid, vreugde en luister verleent aan allerlei plechtigheden.

Hebben Wij vanmorgen deze rijkdom aan licht, gezang en schone vormen die zich voor Onze ogen en oren ontvouwde niet ervaren als een uitdrukking van de majesteit en grootsheid van de Kerk van Christus, de universele Moeder, die haar beschermende armen uitstrekt over de gehele wereld, daarmede omvattend al de gevaarlijke perioden, die zij vanaf haar aanvang heeft doorstaan?

Het werk van het nieuwe Oecumenische Concilie beoogt waarlijk om weer opnieuw de schittering te herstellen van het aanschijn van de Kerk van Jesus Christus, van de eenvoudige en zuivere regels die zij bij haar geboorte heeft ontvangen en haar weer zódanig te hervormen als de Goddelijke Stichter haar heeft ingesteld: sine macula et sine ruga. Op haar lange reis door de eeuwen is zij nog ver verwijderd van het ogenblik van de glorierijke gedaanteverandering in de eeuwige heerlijkheid.

Daarom, de edele bedoeling van dit Oecumenisch Concilie, waarvan de voorbereiding heden een aanvang neemt en voor welks succes de gehele wereld haar smeekgebeden ten hemel zendt, zal zijn: met een liefdevolle ijver te speuren naar de gedaante van de Kerk in haar jeugdige en bloeiende perioden, haar wederom zódanig gestalte te geven, dat zich in haar de krachten openbaren die de geest van de moderne mens, die voortdurend bloot staat aan en verlokt wordt door de valse theorieën van de vorst dezer wereld, de openlijke of verborgen tegenstander van de Zoon van God, Onze Verlosser en Zaligmaker, kunnen terugwinnen.

De plechtigheid, die Wij met zoveel vreugde hebben meegevierd toont Ons de voornaamste trekken van Onze Moeder de H. Kerk, voor Wie Wij dagelijks van Ons geloof getuigen in de Geloofsbelijdenis der Apostelen, waarin zij één, heilig, katholiek en apostolisch genoemd wordt.

De overeenstemming, die ondanks de verschillen in gebruiken, taal en historische achtergrond, in de aanbidding van de Allerheiligste Drie-eenheid tot uiting komt, is een grote en plechtige getuigenis van de Eenheid van de door God gestichte Kerk. Géén schoonheid is te vergelijken met de rijkdom aan gebruiken, taal, voorstellingen en symbolen die behoren tot de schat der liturgie en die allen op hun verschillende wijze uitdrukking geven aan de innige eenheid die gevormd wordt door de gelovigen die deel uit maken van het Mystieke Lichaam van Christus. Zij bevestigen die diepe en hechte eenheid van het menselijk geslacht, dat in zijn geheel geroepen is om eer en glorie te brengen aan Christus en door Hem aan de Allerheiligste Drie-eenheid.

Onderpand van deze eenheid is de Paus, die als opvolger van St. Petrus aan het hoofd staat van het heilig stelsel dat gevormd wordt door de hiërarchie, de leer, de eredienst en de sacramenten. Ja, unus Dominus, una fides, unum baptisma! Hoe dikwijls herhalen Wij in Ons gebed niet de lofzang op het 'sacramentum unitatis', dat in een wijdse omarming alle volkeren, alle talen en eenieders verscheidenheid in zich samenvat. De laatste aanroeping, de laatste smeekbede van Jesus aan Zijn hemelse Vader in het dramatische uur van zijn offerdood: Pater sancte, serva eos in nomine tuo, quos dedisti mihi, ut sint unum sicut et nos" (Jes. 17, 11) [b:Jes. 17, 11], is hiervan de bezegeling.

De Latijnse liturgie bezit een grote schoonheid en waardigheid en zij wordt door het grootste aantal gelovigen beleefd, maar waarlijk vol macht, bewonderenswaardig en schitterend komt de ware eenheid tot uitdrukking wanneer ook de oosterse liturgie zich ontvouwt en zij tesamen een luisterrijke lofzang aanheffen rondom hetzelfde altaar.

De plechtigheid van vandaag zal voor eenieder die eraan deelgenomen heeft een blijvende aansporing zijn tot heiligheid.

Wanneer wij Christus, de Stichter der Kerk, loven en prijzen als: tu solus Dominus, tu solus sanctus, tu solus altissimus, en onze eigen gesteltenis is niet in overeenstemming met de goddelijke genade die de bron van alle heiligheid is, dan loopt men het gevaar dat deze getuigenis ontluisterd wordt tot een lege vorm zonder geestelijke inhoud en nauwelijks vergelijkbaar met een of andere menselijke uiting die slechts op. materiële zaken zonder enig verband met de eeuwigheid gericht is.

Vandaar deze belijdenis, die voor Ons de heilige plicht inhoudt om als uitgangspunt voor iedere poging tot verheerlijking en verdere ontwikkeling van de Kerk, de heiligheid van geestelijken en leken te plaatsen en die Ons moet aansporen deze heiligheid met grote ijver na te streven volgens de leer van Onze Goddelijke Meester en het voorbeeld der heiligen.

Mijn geliefde Zonen! Wij aarzelen niet te beweren dat Onze bemoeienissen en Onze ijver om het Concilie te doen slagen slechts ijdele pogingen zullen blijven wanneer Wij niet eensgezind en vastbesloten deze heiligheid nastreven. Niets is zo belangrijk voor dit welslagen dan deze heiligheid. Gebeden, persoonlijke deugdbeoefening en de juiste innerlijke geestesgesteldheid moeten samenwerken om dit oneindig grote goed te bereiken. Vier grote figuren uit de geschiedenis, vier Kerkvaders staan hier voor Ons als schitterende vertegenwoordigers van het Oosten en het Westen; op deze vier steunpilaren rust de Apostolische Stoel; zij staan daar als om te getuigen tegenover de wereld en de eeuwen van datgene wat de ware grootheid van de Kerk, van de Heilige Kerk, uitmaakt: de heiligheid van haar leraren, haar bisschoppen, haar pausen.

De roemrijke namen van deze reuzen van heiligheid en kerkelijke grootmeesters?: Athanasius en Johannes Crysosthomus, Ambrosius en Augustinus. Rondom hen vormen de afbeeldingen van andere pausen en leraren uit alle tijden en van verschillende afstamming, wier heilige relikwieën de kostbare schat vormen van deze basiliek en van andere kerken in Rome, een luisterrijke kroon.

Met bijzondere vreugde en godvruchtige liefde memoreren Wij de H. Josaphat, bisschop en martelaar, die vandaag, tesamen met de H. Chrysostomus, in de oosterse liturgie wordt herdacht en wiens heiligverklaring een storm van heilige vreugde ontketende tijdens het pontificaat van Paus Pius IX, kort vóór de opening van het eerste Vaticaanse Concilie.

Een krachtdadige samenwerking is noodzakelijk voor het welslagen van het IIe Vaticaanse Concilie [d:4] en deze samenwerking kan niet beter tot uitdrukking komen dan in een gezamenlijke poging tot heiliging van bisschoppen, priesters en gelovigen.

Gedurende dit jaar en van vandaag af nemen de Paus en de Vaders van het Concilie tesamen met hun medewerkers zich voor ononderbroken op hun post te zijn wat betreft deze persoonlijke heiliging en daarnaast wat betreft hun studie en hun wetenschappelijke arbeid. De goedwillende gelovigen op hun beurt moeten op hun post zijn door mede te werken met gebed, onophoudelijk gebed en oprechte getuigenis van christelijk leven, ieder op zijn eigen specifieke terrein.

Dit is de karakteristieke onderscheiding van de Kerk des Heren, die Hij heeft toevertrouwd aan Petrus en Zijn opvolgers. Dit is als het ware de diepe wortel, die zich nu heeft uitgebreid en is doorgedrongen tot in alle hoeken der aarde, tot aan de verste uiteinden, ver buiten de grenzen van Palestina waar het gebod van het Euntes werd verkondigd en nog verder, buiten Rome en Griekenland die de Voorzienigheid te hulp kwamen door zich onmiddellijk tot de boodschap van het Evangelie te bekeren, zij het ook ten koste van het offer van talloze martelaren.

Door Gods genade bleef de katholiciteit ongeschonden behouden in de loop der eeuwen, gelijk Jesus dit had voorspeld en beloofd, niettegenstaande verschillen in liturgie en liturgische gebruiken. De erfenis van Christus moet daarom niet beschouwd worden volgens de maatstaven van de behoeften van een of ander land en volgens de verschillende vormen waarin zij zich in de loop der geschiedenis heeft voorgedaan, maar men moet haar aanvaarden met een onveranderlijk en rotsvast vertrouwen in de beloften van Jesus Christus die Ons de verzekering heeft gegeven van zijn eeuwigdurende bijstand.

Door dit alles in zich op te nemen en haar arbeidsterrein zo ver mogelijk uit te breiden doet de Kerk de Katholiciteit niet te kort, neen, integendeel, dit draagt er toe bij haar te consolideren en te verrijken. Het is juist een van haar grondbeginselen en in overeenstemming met de leer van Christus dat zij in haar Katholiciteit al deze andere verschijningsvormen omvat: "quod unitatis simul, sanctitatis et apostolicae successionis praerogativa debeat effulgere" Brief aan de Bisschoppen van Engeland [[3239]].

De Apostoliciteit van de Kerk is de levende vlam door middel waarvan Christus, de koning der volkeren en der eeuwen alles in Zich samenvat en herenigt, zoals St. Paulus het zo duidelijk heeft gezegd in de getuigenis die onze Paus Pius X tot de zijne gemaakt heeft: "instaurare omnia in Christo!"

Wanneer men zegt, dat het koninkrijk van Christus zich uitstrekt over alles en over allen, dan denken Wij in de geest van het Bijbelse beeld: Filii tui de latere surgent, uit de geopende zijde van de Goddelijke Zaligmaker vloeit de kracht tot moed en deugdzaamheid. Sint Paulus mocht zich zelf beschouwen als de minimus apostolorum, maar hij was niettemin apostel en zich daarom bewust van zijn roeping en de genade, die hem geschonken werd om zijn ambt te kunnen uitoefenen.

De katholieke Kerk is geen oudheidkundig museum. Zij is de aloude bron, midden in het dorp, die haar helder water schenkt aan het geslacht van heden, gelijk zij dit sedert eeuwen schonk aan de generaties van het verleden.

Dierbare jeugd, gij die door middel van de bezielende schoonheid van de liturgische gebruiken en het gezang van de plechtigheid van vandaag, de Kerk hebt geloofd en geprezen in haar eenheid, heiligheid, katholiciteit en apostoliciteit, gij, die zonen zijt van een zo grote en schone traditie, blijft voortgaan haar te vereren en te prijzen geheel uw leven.

Eerbiedwaardige Broeder, Aartsbisschop, gij hebt deze H. Mis gecelebreerd, sta Ons toe het gebed te herhalen waarmede gij Onze zielen hebt omhoog gevoerd in een laatste hemelse smeekbede:

"Jesus Christus, die uit de dood zijt opgestaan, Onze ware God, door de voorspraak van Uw heilige en onbevlekte Moeder, van de roemrijke Apostelen, Petrus en Paulus, van Onze H. Vader Johannes Chrysosthomos, aartsbisschop van Constantinopel, van de H.H. Joachim en Anna, van de H. Josaphat, aartsbisschop en martelaar en van alle Heiligen, erbarm U over Ons, red Ons door Uw goedheid en Uw liefde."

Hieraan zouden Wij nog willen toevoegen het gebed dat gij gestort hebt voor de Icoon van de Zaligmaker:

“O Heer, Gij, Die zegent degenen die U prijzen, en heiligt degenen die op U vertrouwen, red Uw volk, en zegen Uw erfdeel. Bewaar Uw Kerk, heilig hen wie de luister van Uw Huis ter harte gaat, schenk hun als beloning de hulp van Uw goddelijke kracht en verlaat Ons niet die op U hopen. Geef de vrede aan de wereld die U toebehoort, aan Uw Kerk, Uw priesters, degenen die Ons besturen en aan alle mensen; immers, alle genade en zegen komt van U, Vader des lichts, U brengen Wij glorie, dank en eer, U, Vader, Zoon en H. Geest, nu en altijd in de eeuwen der eeuwen.”