Alweer die duivelse ambiguïteit

Met de Verklaring " Fiducia supplicans [9111]" van het Dicasterie voor de Geloofsleer [d:486], goedgekeurd door paus Franciscus, wordt het mogelijk om koppels van hetzelfde geslacht te zegenen”. Zo luidt de kop boven een artikel op de website van het Vaticaan zelf. Weliswaar dient zo’n zegening verricht te worden zonder enige vorm van ritualisering en dient ook niet de indruk van een huwelijk gewekt te worden. “De doctrine met betrekking tot het huwelijk verandert niet en de zegen betekent geen goedkeuring van de verbintenis”, aldus nog steeds de officiële Vaticaanse website.

De kwestie is niet het zegenen van zondaars. Dat is logischerwijs altijd al mogelijk geweest. De Kerk heeft altijd de mensen uitgenodigd om Gods zegen te ontvangen. De verklaring [9111] herhaalt dit nog maar eens. Dat van een sacramenteel huwelijk geen sprake kan zijn, daar is de verklaring [9111] ook helder in. Een kerkelijke huwelijkssluiting van koppels van hetzelfde geslacht is en blijft onmogelijk. Dit blijft voorbehouden aan een man/vrouw relatie. Ook van enige formele vorm van ritualisering (zoals we aantreffen in het Benedictionale [1827]) kan geen sprake zijn. Deze aantekening kan beschouwd worden als een reactie op formele zegening van homo-koppels in Duitsland, alwaar de bisschoppenconferentie dit soort zegeningen geformaliseerd heeft. Dan is er nog een derde soort zegening, de zogeheten spontane zegeningen. Hierbij kun je denken aan een pelgrim die in een bedevaartplaats de zegen van een aanwezige priester vraagt. Of de zegen die gevraagd wordt door een kerkganger aan een priester bij het uitreiken van de communie omdat hij (nog) niet gedoopt is, of een gedoopte die zich onwaardig acht te communiceren en voornemens is het sacrament van de biecht te ontvangen. Wie kan deze zegen ontvangen? Iedereen. Tot zover niets nieuws.

Maar dan komen de verwarrende passages in de verklaring [9111]. Waarom vraagt men om een zegen? Om de gebrokenheid in je levenssituatie op te heffen. Het gaat tenslotte om Gods zegen die gevraagd wordt. De eerste vraag die je je moet stellen is: zou God zijn zegen hierover willen geven? God die niets liever heeft dan dat mensen tot inkeer komen om te delen in Gods liefde. Kan God zijn zegen schenken aan een zondaar? Zoals gezegd, ja, uiteraard. Rouwmoedige zondaars die tot inkeer komen wordt van harte vergiffenis geschonken. Een heel andere vraag is: kan God zijn zegen geven over de zonde? Uiteraard niet! We houden van de zondaar, maar haten de zonde. Bij alle drie de vormen van zegeningen (sacramenteel, formeel, informeel) geldt precies hetzelfde principe. En hier gaat het mis in Fiducia Supplicans [9111]: de zonde en de zondaar worden vereenzelvigd. Een homo-christen kan men individueel zegenen. Maar een homo-relatie kan men niet zegenen, omdat de Kerk dit aanmerkt als ongeordend, oftewel zondig. Dit ongeordende karakter wordt bevestigd, maar desalniettemin zegt de verklaring dat de zegening van dergelijke relaties tot de mogelijkheden behoort. Anders gezegd, het zegenen van een zondige relatie is mogelijk. God die zijn zegen uitspreekt over een zonde, het is een gotspe!

Waar is dit op gebaseerd? Er is geen enkele referentie aan Kerkvaders, aan documenten van pausen, aan geschriften van theologen, maar bijna uitsluitend aan eerdere documenten van paus Franciscus zelf. Fiducia Supplicans [9111] wil een pastorale handreiking zijn, maar wat de verklaring onder zegening verstaat is totaal diffuus. Onduidelijk is waarom iemand om de zegen van een priester zou vragen en waarom een priester zijn zegen zou willen geven. Normaal gesproken is dat om je leven meer in overeenstemming te brengen met Gods wil. Het is een oproep tot heiligheid. Maar in de verklaring wordt nergens gerept van een oproep tot bekering, tot berouw, er is geen enkele referentie naar waarheid. Het bevat geen oproep aan LGTBQ-stellen om in onthouding te leven in overeenstemming met Gods plan waarin seksualiteit is voorbehouden aan een man/vrouw-relatie.

Het is een herhalend refrein in dit pontificaat: het ontbreken van helderheid, het zaaien van verwarring. De paus die zegt de doctrine van de Kerk niet te veranderen, maar tegelijk voor de praktijk mogelijkheden creëert voor het tegendeel. Je kunt niet de leer handhaven en voor het leven andere criteria aanreiken.

Onderliggend probleem is dat bij homo-relaties men zonde en zondaar gaat vereenzelvigen. Men identificeert zich als homo-christen. Zoiets bestaat niet. Net zomin als zoiets als een alcoholverslaafd-christen. Nee, je bent een christen met een alcoholprobleem, je bent een christen met een homoseksuele gevoelens. Als je van zonde je identiteit maakt is er geen uitweg meer mogelijk. We doen alsof LGTBQ-mensen een uniek soort zondaars zijn die we apart moeten behandelen. Maar voor hen geldt hetzelfde als voor iedere andere zondaar.

Homo’s voelen zich uitgesloten uit de Kerkgemeenschap. Maar de Kerk sluit niemand uit. Niemand is slecht genoeg om niet binnen te mogen komen. En niemand is goed genoeg om buiten te kunnen blijven. Op één uitzondering na (degenen die menen in niets tekort te schieten, zij mogen thuisblijven) is iedereen welkom. Maar er wordt wel iets van je gevraagd: berouw, de oproep tot bekering. En dit is nu juist de ambiguïteit van Fiducia Supplicans [9111]: men wil het zondige karakter niet benoemen. En dat is ook hetgeen de LGTBQ-gemeenschap niet wil. Men eist dat niet zij, maar dat de Kerk moet veranderen.

Elke zegen is bedoeld voor zondaars. Maar niet voor hen die menen dat daar bij hen geen sprake van is. Maar waarom zou je dan überhaupt om zegen vragen. Zegen is per definitie voor zondaars die hun tekorten inzien en Gods hulp nodig hebben om tot verbetering te komen. De Verklaring [9111] biedt de mogelijkheid tot het ontvangen van zegen, maar spreekt met geen woord over een correctief en de priester wordt gevraagd zijn zegen te geven over een ongeordende staat die blijft voortduren. Dit is niet pastoraal, dat is ook niet barmhartig, maar veeleer van liefdeloos. Het is de taak van de priester om te wijzen op hun situatie, het is zijn taak om mensen dichter bij God te brengen, en niet om ze verder richting afgrond te begeleiden. Want dat is wat je doet. Ik zal mijn zegen geven aan iedereen die daar om vraagt. Maar ik zal in geen geval mijn zegen geven aan een zondige situatie. En dat heeft niets met discriminatie te maken. Hetzelfde geldt voor een m/v-relatie waarbij overspel in het spel is.

Heilige Vader, alstublieft, wees eens duidelijk! Hier helpt u niemand mee! helemaal niemand!

+Rob Mutsaerts hulp-bisschop Bisdom ‘s-Hertogenbosch
21 december 2023