8e Preek over de veertigdaagse Vasten

I.
Wij weten wel, zeer geliefden, dat de vurigheid van uw godsvrucht van dien aard is, dat velen in de vasten, die aan het Pasen des Heren voorafgaat, onze aansporingen reeds voorkómen. Maar omdat de zelfbeheersing niet alleen haar belang heeft voor de versterving van het vlees, maar ook onontbeerlijk is voor de reiniging van den geest, wensen wij, dat uw levenswijze zo volmaakt zij, dat gij op dezelfde wijze, waarop gij in de verlangens van uw lichaam alle wellust uitroeit, ook de dwalingen uitsluit uit de gedachten van uw ziel. Want op het Paasfeest, waarin alle mysteries van onzen godsdienst zich verenigen, bereidt alleen hij zich door een werkelijke en geestelijke reiniging voor, wiens hart door geen ongeloof bezoedeld wordt. Daar de Apostel immers zegt: "Alles wat niet uit het geloof is, is zonde", (Rom. 14, 23) [b:Rom. 14, 23] zal er nutteloos en zonder vrucht gevast worden door hen, die de vader der leugen (Joh. 8, 44) [[b:Joh. 8, 44]] door zijn bedrog misleidt en het ware lichaam van Christus niet voedt. Zoals men zich dus aan de goddelijke geboden en aan de gezonde leer van ganser harte onderwerpen moet, zo moet men zich ook met álle voorzichtigheid van goddeloze denkbeelden onthouden. Dan immers zal de geest een heilige en geestelijke vasten volbrengen, als hij de spijzen der dwaling en het vergif der onwaarheid van zich afwerpt, welke de bedriegelijke en listige vijand ons juist nu met meer sluwheid toedient, nu de gehele Kerk door den terugkeer van het eer biedwaardige feest in al haar leden wordt aangespoord om zich te verdiepen in de mysteries van haar verlossing. Want een waar belijder en vereerder van Christus' verrijzenis is hij, die zich niet schaamt over Diens lijden, noch met betrekking tot Zijn lichamelijke geboorte onjuiste denkbeelden aanhangt. Sommigen immers, die zich schamen voor het Evangelie van Christus' kruis, hebben de natuur zelf van het ware vlees in den Heer geloochend, om zo met meer durf die doodstraf te kunnen wegvagen, welke Hij voor de verlossing der wereld heeft op zich genomen. Want zij hebben niet ingezien, dat de onlijdelijke en onveranderlijke Godheid van het Woord Gods zich zo heeft neergebogen om den mens te redden, dat Zij in Haar macht het eigene niet heeft prijsgegeven, en tevens in Haar barmhartigheid het onze heeft aangenomen. De tweevoudige gestalte in Christus maakt dan ook slechts één persoon uit, en de Zoon Gods, Die tevens mensenzoon is, is één Heer, Die den staat van dienaar door een raadsbesluit van Zijn liefde aanneemt en daartoe niet door de wet der noodzaak gedwongen wordt, daar Hij krachtens Zijn macht nederig, krachtens Zijn macht lijdelijk, krachtens Zijn macht sterfelijk geworden is. Want om de heerschappij van zonde en dood te vernietigen (Rom. 5, 12) [[b:Rom. 5, 12]] moest de substantie van Zijn zwakheid in staat zijn een straf te ondergaan, en mocht tegelijkertijd de natuur Zijner kracht niets van haar heerlijkheid verliezen. N.v.d.v.: S. Leo gebruikt,.. N.v.d.v.: S. Leo gebruikt, als hij over de twee naturen van Christus spreekt, zonder betekenisnuance drie termen als synoniemen door elkaar: natura: natuur, forma: gestalte, en substantia: substantie of zelfstandigheid. Alleen als zij in de tekst als differentiërend stijlmiddel naast elkaar gezet worden, hebben wij ook in de vertaling dit verschil aangehouden.

II.
Wanneer gij nu, zeer geliefden, bij het lezen of horen van het Evangelie bemerkt, dat er in onzen Heer Jesus Christus iets is, dat aan verguizing is prijsgegeven, en iets anders, dat door wonderen schittert, zodat in Dezelfde nu eens het menselijke zich openbaart, dan weer het goddelijke naar buiten straalt, moogt gij toch niets hiervan aan bedriegelijke schijn toeschrijven, alsof in Christus alleen de mensheid of alleen de Godheid zou bestaan. In beide naturen moet gij daarentegen met overtuiging geloven, beiden met nederigheid aanbidden: opdat er in de eenheid van het Woord en het vlees volstrekt geen verdeeldheid voor u zij, en men de bewijzen voor Zijn lichamelijkheid niet als vals beschouwe, wanneer zich in Jesus duidelijk tekenen van zijn Godheid vertoond hebben. Waarachtig en veelvuldig zijn in Hem de bewijzen voor beide naturen, die door een ondoorgrondelijk goddelijk raadsbesluit allen hierop gericht zijn, dat men begrijpen zou, dat het onschendbare Woord niet gescheiden is van het lijdelijke vlees, en dat zowel de Godheid in alles deelachtig is aan het vlees, als het vlees aan de Godheid. Gij dan christen, die de leugen schuwt en een leerling zijt der waarheid, maak een gelovig gebruik van het Evangelieverhaal en beschouw, alsof gijzelf u bij de Apostelen had aangesloten, datgene wat de Heer op zichtbare wijze gedaan heeft, nu eens met uw geestelijk inzicht, dan weer met uw lichamelijke ogen. Schrijft aan den mens toe, dat Hij als kind uit een vrouw geboren wordt; schrijf aan God toe, dat de maagdelijkheid van Zijn Moeder noch door de ontvangenis, noch door het baren geschonden wordt. Erken de gestalte van een slaaf, als Hij in doeken gewikkeld in de kribbe ligt; maar belijd de gestalte van den Heer, als Hij wordt aangekondigd door de Engelen, bekend gemaakt door de elementen, aanbeden door de Wijzen. Begrijp, dat het een werk van Zijn mensheid is, dat Hij het bruiloftsmaal niet van de hand gewezen heeft; erken, dat het een daad van Zijn Godheid is, dat Hij water in wijn veranderd heeft. Onze genegenheid moet gij herkennen, wanneer Hij tranen stort over Zijn gestorven vriend: Zijn goddelijke macht moet gij ervaren, als diezelfde vriend reeds riekend, na vier dagen begraven te zijn, door een enkel bevel van Zijn stem weer levend wordt opgericht. Dat er slijk ontstond uit speeksel en aarde, was het gevolg van een lichamelijk werk; maar dat de ogen van den blinde, die ermee bestreken werden, het licht ontvingen, moet zonder twijfel worden toegeschreven aan die macht, welke datgene, wat zij niet gegeven heeft aan de natuurlijke oorzaken, had voorbehouden aan de openbaring van haar eigen glorie. Het is eigen aan een waarachtigen mens om na lichamelijke vermoeienis weer op krachten te komen door de rust van den slaap; maar het is eigen aan den waarachtigen God om het geweld van een woedenden storm te bedaren door een krachtig bevel. (Mc. 4, 38) [[b:Mc. 4, 38]] Hongerigen spijzen voorzetten is een werk van menselijke weldadigheid en gemeenschapszin; maar met vijf broden en twee vissen vijfduizend mannen verzadigen- vrouwen en kinderen niet meegerekend- wie zou durven ontkennen, dat dit een werk der Godheid is, Die door haar samenwerking met de verrichtingen van het waarachtige vlees aantoonde, dat Zij in den mens en de mens in Haar is. Want de wonden van den ouden staat (vgl. Aantekening IV) [n:5291] waarin wij geboren worden, konden slechts dan in de menselijke natuur genezen worden, als het Woord Gods het vlees aannam uit den schoot van een Maagd en in één en dezelfde Persoon tegelijkertijd zowel het vlees als het Woord geboren werd.

III.
Terwijl gij dan, zeer geliefden, dit geloof in de menswording des Heren, waardoor geheel de Kerk het lichaam van Christus is, met een ongeschokt hart bewaart, moet gij u van alle leugens der ketters onthouden, N.v.d.v.: Ab omnibus.. N.v.d.v.: Ab omnibus haereticorum jejunate mendaciis. en geloven, dat alleen dan uw werken van barmhartigheid u ten goede zullen komen, dat gij alleen dan op vruchtbare wijze de reinheid der zelfbeheersing verkrijgen zult, als uw zielen door geen besmetting van verwerpelijke leerstellingen besmeurd zijn. Verwerpt de betogen der wereldse wijsheid, die een gruwel zijn voor den Heer en door welke niemand tot de kennis der waarheid heeft kunnen geraken, en houdt in uw gedachten gevestigd wat gij uitspreekt in de geloofsbelijdenis. Gelooft, dat met den Vader de Zoon Gods mede-eeuwig is, door Wien alles geworden is en zonder Wien niets geworden is (Joh. 1, 3) [b:Joh. 1, 3] en Die op het einde der tijden ook naar het vlees is voortgebracht. Gelooft, dat Hij lichamelijk gekruizigd, gestorven, verrezen en boven de hoogsten der hemelse heerschappijen verheven is, dat Hij Zich aan de rechterhand des Vaders bevindt en in hetzelfde vlees, waarin Hij opgestegen is, komen zal om de levenden en de doden te oordelen. Dit immers verkondigt de Apostel aan alle gelovigen, wanneer hij zegt: “Als gij verrezen zijt met Christus, zoekt dan wat hierboven is, waar Christus is, zetelend aan Gods rechterhand ; hebt smaak in hetgeen hierboven is, niet in het aardse, Gij zijt immers gestorven en uw leven is met Christus verborgen in God. Als Christus, uw Leven, nu verschijnen zal, dan zult ook gij met Hem verschijnen in heerlijkheid". (Kol. 3, 1 e.v.) [b:Kol. 3, 1]

IV.
Nu gij dan vertrouwen kunt, zeer geliefden, op zo'n grote belofte, moet gij niet enkel door uw hoop, maar ook door uw levenswandel hemels zijn. En hoewel men zich te allen tijde, op de heiliging van ziel en lichaam moet toeleggen, moet gij u nu in deze veertigdaagse vasten toch met nog meer zorg vervolmaken N.v.d.v.: letterlijk:.. N.v.d.v.: letterlijk: polijsten door de werken van naastenliefde, niet enkel door het uitdelen van aalmoezen, die een grote zuiverende kracht bezitten, maar ook door beledigingen te vergeven en de schulden van hén kwijt te schelden, die tegen u misdaan hebben, opdat de voorwaarde, die God tussen Zichzelf en den mens gesteld heeft, geen hinderpaal vorme voor de verhoring van hen, die bidden. Want als wij overeenkomstig de leer des Heren zeggen: "Vergeef ons onze schulden, zoals ook wij vergeven aan onze schuldenaren", (Mt. 6, 12) [b:Mt. 6, 12] dan moeten wij van ganser harte vervullen wat wij zeggen. Dan immers zal ook ten volle geschieden, wat wij in de volgende beden vragen, dat wij namelijk niet in bekoring geleid en van alle kwaad verlost mogen worden, door onzen Heer Jesus Christus, Die met den Vader en den Heiligen Geest leeft en heerst in de eeuwen der eeuwen. Amen.