Hartstocht voor de evangelisatie 24. - De heiligen Cyrillus en Methodius, apostelen van de Slaven

Geliefde broeders en zusters, goedendag!

Vandaag wil ik het met jullie hebben over twee heel bekende broers uit het Oosten die genoemd worden “de apostelen van de Slaven” met name de heiligen Cyrillus en Methodius. Ze werden in de IXde eeuw in Griekenland geboren uit een aristocratische familie. Ze zagen af van een politieke loopbaan om zich aan het monastieke leven te wijden. Maar hun droom van een teruggetrokken leven was slechts van korte duur. Ze werden als missionarissen gezonden naar Groot-Moravië dat in die tijd verschillende volkeren omvatte die reeds deels geëvangeliseerd waren maar waarbij nog vele heidense gebruiken en tradities verder leefden. Hun bestuurder zocht een meester die het christelijk geloof in hun taal kon uitleggen.

De eerste inzet van Cyrillus en Methodius bestond er dus in grondig de cultuur van die volkeren te bestuderen. Volgens het bekende refrein: het geloof moet geïncultureerd worden en de cultuur moet geëvangeliseerd worden, altijd. Cyrillus vraagt of zij een alfabet hebben. Het antwoord is: neen. En hij reageert: ”Wie kan een toespraak op water schrijven?”. Inderdaad, om het Evangelie te verkondigen en om te bidden is een aangepast middel nodig, aangepast en eigen. Zo vindt hij het glagolitisch alfabet uit. Hij vertaalt de Bijbel en de liturgische teksten. De mensen ervaren zo dat dit christelijk geloof niet “vreemd” meer is, maar hun geloof wordt, uitgedrukt in hun moedertaal. Stel je voor: twee Griekse monniken geven aan de Slaven een alfabet. Het is deze openheid van geest die het Evangelie bij hen gegrondvest heeft. Die twee waren niet bang, maar moedig.

Vrij vlug kwam er echter tegenstand van enkele Latijnen die ervaarden dat het monopolie van de predicatie bij de Slaven hen ontnomen werd. Die strijd binnen de Kerk is er altijd. Hun opwerping is godsdienstig, maar alleen schijnbaar. God kan slechts vereerd worden – zo zeggen zij – in de drie talen die op het kruis geschreven staan, het Hebreeuws, het Grieks en het Latijn. Zij hadden een gesloten geest om hun eigen autonomie te verdedigen. Maar Cyrillus antwoordt met kracht: God wil dat elk volk in zijn taal Hem vereert. Samen met zijn broer Methodius doet hij beroep op de Paus en die keurt hun liturgische teksten in het Slavisch goed en doet ze aanbrengen op het altaar van de kerk van de Heilige Maria Maggiore en samen met hen zingt hij uit die boeken Gods lof. Cyrillus sterft na enkele dagen, zijn stoffelijke resten worden nog steeds in Rome vereerd, in de basiliek van San Clemente. Methodius daarentegen wordt bisschop gewijd en terug gezonden naar het gebied van de Slaven. Daar zal hij veel moeten lijden en gevangen worden gezet. Maar, broeders en zusters, wij weten dat Gods woord niet kan gekluisterd worden en dat het zich onder de volkeren verspreidt.

Als we naar het getuigenis van deze twee evangelisatoren kijken, die door de Heilige Johannes Paulus II gezamenlijk tot patronen van Europa werden benoemd en waarover hij de Encycliek Slavorum Apostoli [1184] heeft geschreven, dan zien we drie belangrijke kenmerken.

Vooreerst, de eenheid: de Grieken, de Paus, de Slaven. In die tijd bestond in Europa een onverdeelde christenheid die samenwerkte voor evangelisering.

Een tweede belangrijk aspect is de inculturatie waarover ik hiervoor reeds iets heb gezegd. De cultuur evangeliseren en de inculturalisatie doet zien dat evangelisering en cultuur zeer nauw verbonden zijn. Men kan het Evangelie niet abstract verkondigen, afgezonderd, neen. Het Evangelie moet geïncultureerd worden en is ook uitdrukking van de cultuur.

Een laatste aspect is de vrijheid. Bij de prediking moet er steeds vrijheid zijn. En de vrijheid heeft steeds nood aan moed. Een persoon is vrij in de mate dat men moedig is en zich niet in boeien laat slaan door de vele dingen die van de vrijheid beroven.

Broeders en zusters, laten we aan de Heiligen Cyrillus en Methodius, apostelen van de Slaven, vragen voor de anderen instrumenten van “vrijheid in liefde” te zijn. Dat we creatief zijn, standvastig en nederig, in het gebed en in de dienstbaarheid.