Tot de deelnemers aan het Elfde Internationale Thomistische Congres

Spontane overwegingen
Ik hou van deze bijeenkomst na zoveel jaren omdat het gaat over het nadenken van een meester. Soms, als je reflecteert over een persoon die een schepper was van scholen, filosofisch of theologisch, bestaat het risico dat je de meester misbruikt om je eigen mening te uiten, en met het Thomisme is dit gebeurd. Er zijn zoveel interpretaties geweest - ik denk bijvoorbeeld aan een casuïstische - van het Thomisme, dat een slaaf is geweest van het casuïstische denken. Ik herinner me dat van een Spanjaard die veel boeken schreef, een man die Losada N.v.d.v.: Luis de Losada.. N.v.d.v.: Luis de Losada 1681-1748 heette, ik geloof dat dat zijn naam was, ik weet het niet meer zo goed, die om het "metafysische continuüm" volgens Sint Thomas uit te leggen, de "puncta inflata" uitvond. Een casuïstische, opportunistische interpretatie doet dus afbreuk aan het denken van de meester en maakt het bespottelijk.

Wanneer we de gedachte van een meester willen uitleggen, is de eerste stap contemplatie, om in die magistrale gedachte ontvangen te worden. De tweede, schuchter, is uitleg. En uiteindelijk, met grote voorzichtigheid, interpretatie. De meester is een grote figuur, de meester is iemand die een school maakt en heeft gemaakt. De meester is iemand die een hele gedachtestroom op gang brengt. Gebruik de meester nooit voor dingen die je zelf denkt, maar om de dingen die je denkt in het licht van de meester te plaatsen, zodat het het licht van de meester is dat dit interpreteert.

Ik zal je vertellen over een ervaring van een dominicaan. Tijdens de Gezinssynode waren er punten over de katholieke leer die niet duidelijk waren en ook interpretaties van Sint Thomas die niet duidelijk waren. Op dat moment waren we echt in discussie omdat we de weg niet konden vinden. Het was een dominicaan, kardinaal Schönborn, die ons een les in Thomistische theologie gaf - maar dan op het hoogste niveau! - omdat hij Thomas begreep en hem uitlegde zonder hem te gebruiken, met grootsheid. We hadden die ervaring met die grote dominicaan, die secretaris was van de Congregatie voor de Geloofsleer. Er zouden anderen zijn..., maar ik wil dit noemen. Aan de ene kant zoveel interpretaties die het denken van de meester reduceren, en dan de ervaring van iemand die het denken openmaakt: "Nee, dit is wat Thomas zegt", en het bewees door wat hij zei. Dit is prachtig, dit is iets heel groots.

Daarom vraag ik je: voordat je over Sint Thomas spreekt, voordat je over Thomisme spreekt, voordat je lesgeeft, moet je contempleren: de meester contempleren, begrijpen, voorbij het intellectuele denken, wat de meester leefde en wat de meester wilde zeggen. Het teken is dat wanneer ik de figuur van een meester reduceer tot de figuur van een denker, ik de gedachte ruïneer; ik verwijder zijn kracht, ik verwijder zijn leven. En Sint Thomas was een licht in het denken van de Kerk, en we moeten hem verdedigen tegen al deze "intellectuele reductionismen" die de grootsheid van zijn magistrale denken gevangen houden.

Dit is wat ik jullie wilde zeggen, buiten het betoog dat ieder van jullie zal meenemen. Maar ik wilde even stilstaan om jullie dit te zeggen: hij is een meester, geen intellectueel zoals velen; nee, hij is anders.

Hartelijk dank. En nu zou ik jullie de zegen willen geven en dan degenen begroeten die mij willen begroeten. En als iemand mij niet wil groeten, dan verplicht ik die persoon niet!

Voorbereide tekst

Heren Kardinalen,
Geachte academici, dames en heren!

Ik ben verheugd u allen te mogen verwelkomen die vanuit verschillende delen van de wereld naar Rome bent gekomen om het Elfde Internationale Thomistische Congres te vieren. Ik dank kardinaal Luis Ladaria voor zijn vriendelijke woorden aan mij. Ik begroet pater Serge-Thomas Bonino, voorzitter van de Pauselijke Academie van Sint Thomas van Aquino, en alle aanwezige academici. Ik spreek ook mijn dank uit aan kardinaal Gianfranco Ravasi die, als voorzitter van de Coördinerende Raad van de Pauselijke Academiën, het leven van de Academie gedurende zoveel jaren heeft begeleid.

Volgend jaar is het zevenhonderd jaar geleden dat Thomas van Aquino heilig werd verklaard, in 1323 in Avignon. Deze gebeurtenis herinnert ons eraan dat deze grote theoloog - de 'Algemene leraar’ (Doctor Communis) van de Kerk - eerst en vooral een heilige is, een trouwe leerling van de Mensgeworden Wijsheid. Daarom vragen we in het collecta gebed ter nagedachtenis aan hem aan God, “die hem groot heeft gemaakt door zijn streven naar heiligheid van leven en zijn passie voor de heilige leer”, om ons “toe te staan zijn leringen te begrijpen en zijn voorbeelden na te volgen”. En hier vinden we ook jullie spirituele programma: volg de heilige na en laat je verlichten en leiden door de Leraar en Meester.

Het gebed zelf benadrukt de passie van broeder Thomas voor de heilige leer. Hij was inderdaad een man die gepassioneerd was door de waarheid, een onvermoeibare zoeker naar het gezicht van God. Zijn biograaf meldt dat hij als kind al vroeg: “Wat is God?” Petrus Calo, Vita s. Thomas.. Petrus Calo, Vita s. Thomas Aquinatis, in Fontes vitae s. Thomae Aquinatis, red. D. Prümmer en M.-H. Laurent, Toulouse, s. d., p. 19. Deze vraag vergezelde Thomas en motiveerde hem zijn hele leven lang. Deze zoektocht naar de waarheid over God is bewogen en doordrongen van liefde. Zo schrijft hij: “Gedreven door een vurige wil om te geloven, houdt de mens van de waarheid die hij gelooft, beschouwt deze in zijn verstand en omarmt haar met de redenen die hij ervoor kan vinden.” iia-iiae q. 2 a. 10 [[t:iia-iiae q. 2 a. 10]] Het nederig nastreven, onder leiding van de Heilige Geest, van de intellectus fidei is niet optioneel voor de gelovige, maar maakt deel uit van de dynamiek van zijn geloof. Het is noodzakelijk dat het Woord van God, dat al in het hart is ontvangen, het intellect bereikt om “ons denken te vernieuwen” (Rom. 12, 2) [[b:Rom. 12, 2]], zodat we alle dingen kunnen beoordelen in het licht van de eeuwige Wijsheid. Daarom is de hartstochtelijke zoektocht naar God tegelijkertijd gebed en contemplatie, zodat Thomas een model is van de theologie die geboren wordt en groeit in de sfeer van aanbidding.

Deze zoektocht naar de waarheid over God maakt gebruik van de twee ‘vleugels’ van geloof en rede. Zoals we weten blijft de manier waarop St. Thomas de twee lichten van geloof en rede wist te coördineren voorbeeldig. Paulus VI schreef: “Het centrale punt en bijna de kern van de oplossing die Thomas gaf aan het probleem van de nieuwe confrontatie tussen rede en geloof met het genie van zijn profetische intuïtie, was die van de verzoening tussen de seculariteit van de wereld en de radicaliteit van het evangelie, om zo te ontsnappen aan de onnatuurlijke neiging om de wereld en haar waarden te ontkennen, zonder echter niet te voldoen aan de hoogste en onbuigzame eisen van de bovennatuurlijke orde.” (AAS 66 (1974), 680). [[2540]] De christen is dus niet bang om een oprechte rationele dialoog aan te gaan met de cultuur van zijn tijd, in de overtuiging, volgens de uitspraak van Ambrosiaster die Thomas dierbaar is, dat “elke waarheid, door wie ze ook gesproken wordt, afkomstig is van de heilige Geest.” Ambrosiaster, In I Cor 12,3:.. Ambrosiaster, In I Cor 12,3: PL 17, 258 vgl: ia-iiae q. 109 a. 1 ad 1 [[[t:ia-iiae q. 109 a. 1 ad 1]]]

In het reeds genoemde collecta gebed vragen we niet alleen om de genade om de heilige na te volgen, maar ook om “zijn leer te begrijpen”. Thomas is namelijk de bron van een denktraditie waarvan de “eeuwigdurende nieuwheid” erkend is. Fides et Ratio [[10|43-44]] Thomisme zou geen museumobject moeten zijn, maar een altijd levende bron, volgens het thema van uw congres: “Vetera novis augere. De bronnen van de Thomistische traditie in de context van vandaag”. Het is noodzakelijk om, in de woorden van Jacques Maritain, een “levend Thomisme” te bevorderen, dat in staat is zichzelf te vernieuwen om de vragen van vandaag te beantwoorden. Zo beweegt het Thomisme zich voort volgens een dubbele vitale beweging van ‘systole en diastole’ (samentrekking en ontspanning van het hart). Systole, omdat men zich eerst moet richten op het bestuderen van het werk van Thomas in zijn historische en culturele context, om zijn structurerende principes te identificeren en zijn originaliteit te begrijpen. Daarna komt echter de diastole: zich in dialoog wenden tot de wereld van vandaag, om kritisch te assimileren wat waar en juist is in de cultuur van de tijd.

Van de vele verhelderende leerstellingen van Aquino wil ik, net als in de encycliek Laudato si', de aandacht vestigen op de vruchtbaarheid van zijn leer over de schepping. Het is geen toeval dat de Engelse schrijver Chesterton St. Thomas ‘Thomas van de Schepper’ noemde. Voor St. Thomas is de schepping de allereerste manifestatie van Gods ontzaglijke vrijgevigheid, ja, van zijn gratuite barmhartigheid. vgl: In IV Sent., d. 46, q. 2, a. 2, qla. 2, ad 1 [[[909]]] vgl: ia q. 21 a. 4 ad 4 [[[t:ia q. 21 a. 4 ad 4]]] Het is de sleutel van de liefde, zegt Thomas, die Gods hand opende en altijd openhoudt. vgl: Prologus [[[990]]] Vervolgens overdenkt hij de schoonheid van God die weerschijnt in de geordende verscheidenheid van schepselen. Het universum van zichtbare en onzichtbare schepselen is noch een monolithisch blok, noch pure vormeloze verscheidenheid, maar vormt een orde, een geheel, waarin alle schepselen met elkaar verbonden zijn omdat ze allemaal van God komen en naar God gaan, en omdat ze op elkaar inwerken, een dicht netwerk van relaties doen ontstaat. “De heilige Thomas van Aquino heeft op een wijze manier onderstreept dat veelheid en verscheidenheid voortkomen “uit de bedoeling van de eerste agens”, Die heeft gewild dat “wat aan ieder ding ontbreekt, door de andere dingen wordt aangevuld om de goddelijke goedheid te vertegenwoordigen”, omdat “zijn goedheid niet voldoende door één schepsel kan worden vertegenwoordigd”. Daarom moeten wij de verscheidenheid van de dingen in hun vele relaties aanvaarden. Men begrijpt dan ook beter het belang en de betekenis van ieder schepsel, als men het beschouwt in het geheel van Gods plan.” Laudato Si' [[5000|86]]

Voor dit alles, beste broeders en zusters, in het spoor van mijn voorgangers beveel ik jullie aan: Ga naar Thomas! Wees niet bang om het oude en altijd vruchtbare te vermeerderen en te verrijken met nieuwe dingen. Ik wens jullie goed werk en zegen jullie vanuit mijn hart. En ik vraag u om alstublieft voor mij te bidden. Dank u!