De dwaasheid van het kruis te zoeken

Eminenties,
beste broeders in het bisschoppelijk en priesterlijk ambt,
beste diakenen,
beste zusters en beste broeders,

wij zijn hier vandaag vanuit heel Europa bijeengekomen in het kader van het synodale proces. Maandenlang hebben we geprobeerd, op uitnodiging van paus Franciscus, bijeen te komen in een sfeer die openstaat voor de Heilige Geest, om daarbij te leren om naar elkaar te luisteren. We kunnen zeggen dat we alles hebben begrepen wat veel mensen onderdrukt of pijn doet, wat ze nodig hebben en willen binnen de kerkgemeenschap en wat ze zouden willen veranderen. Echter, we zijn er niet in geslaagd de sensus fidei van de gelovigen te ontdekken. Het is duidelijk dat velen, hoewel ze actief werkzaam zijn in de Kerk, noch vertrouwd zijn met de Bijbel, noch met de leer van de Kerk, en dit komt ons werk niet echt ten goede. Daarom denk ik dat het nu van het grootste belang is om naar Gods stem te luisteren en ons af te vragen: wat zegt Jezus, die de Kerkgemeenschap heeft gesticht en ons heeft uitgenodigd zich bij haar aan te sluiten, tot ons?

We beleven een periode van ongekende welvaart in de geschiedenis van Europa en tegelijkertijd maken we verschillende crises door – waarvan sommige rechtstreeks voortvloeien uit die welvaart, die een van onze hoofddoelen is geworden. Ook christenen hebben de neiging zich te veel op zichzelf en op hun rechten te richten. God is vaak slechts een assistent geworden die ons helpt onze projecten te verwezenlijken en ons geluk na te streven. Degenen die vonden dat hun assistent hen niet genoeg had geholpen, hebben hem gewoon ontslagen. Ze hielden geen rekening meer met hem. Ze hebben de Kerk niet langer nodig. Een dergelijke houding werd in zekere zin gerechtvaardigd door het slechte voorbeeld dat sommige gelovigen gaven en de schandalen waarbij sommige priesters betrokken waren. Dit is vooral te zien bij jongeren. De woorden van Jezus in het evangelie van vandaag lijken uiterst actueel: “Gij zijt het zout der aarde. Maar als het zout zijn kracht verliest, waar mee zal men het dan zouten? Het deugt nergens meer voor dan om weggeworpen en door de mensen vertrapt te worden.” (Mt. 5, 13-14) [b:Mt. 5, 13-14].

Vandaag herinnert Christus ons met nadruk aan onze taak: het licht van de wereld te zijn (Mt. 5, 14) [b:Mt. 5, 14] “Als een licht ben Ik in de wereld gekomen, opdat al wie in Mij gelooft, niet in de duisternis blijft.” (Joh. 12, 46) [b:Joh. 12, 46]. En “Zolang Ik in de wereld ben, ben Ik het licht van de wereld.” (Joh. 9, 5) [b:Joh. 9, 5]. Misschien zeggen deze woorden ons dat wij het licht der wereld zijn voor zover Christus in ons leeft. Inderdaad, zei Johannes de apostel: “Hierin bestaat het oordeel: het licht is in de wereld gekomen, maar de mensen beminden de duisternis meer dan het licht, omdat hun daden slecht waren.” (Joh. 3, 19) [b:Joh. 3, 19].

Als wij tot de conclusie moeten komen dat wij als Kerk in Europa niet genoeg licht op de samenleving werpen, dan moeten wij nederig toegeven dat ook wij behoren tot degenen die de duisternis hebben liefgehad, want sommige van onze werken waren slecht.

Geen enkele menselijke wijsheid, spitsvondigheid of uitvluchten kunnen ons uit deze situatie helpen, evenmin als de poging om ons aan de wereld aan te passen. De enige juiste aanpak is die van het aannemen van de uitnodiging van Christus, waarmee Hij zijn openbare prediking begon: “Bekeert u, want het Rijk der hemelen is nabij!”. (Mt. 4, 17) [b:Mt. 4, 17]. Sommigen hebben de oproep “bekeert u” verkeerd vertaald. Begin anders te denken. Ik denk dat de betekenis vandaag de dag het volgende zou kunnen zijn: stop met seculier denken en omarm Gods manier van denken. Leg niet uw eigen opvattingen op, maar omarm die van God.

De tweede lezing leert ons hoe de apostel Paulus zich verzet tegen degenen die ons verblinden door hun toevlucht te nemen tot menselijke wijsheid en welsprekendheid, tot menselijke macht en menselijk succes, terwijl Christus, gekruisigd, niet alleen door woorden en verklaringen, maar ook door zijn eigen leven en werk getuigenis aflegt. Christus offerde zichzelf op. En laten we niet vergeten dat hij ook zegt: “En wie zijn kruis niet opneemt en Mij volgt, is Mij niet waardig.” (Mt. 10, 38) [b:Mt. 10, 38].

Als we de nabijheid van het Koninkrijk der Hemelen willen ervaren, moeten we beginnen met anders te gaan denken en opnieuw het kruisbeeld als ons model beschouwen. Zonder dat kan de Kerk niet bestaan, noch kan zij vernieuwd worden.

In de eerste lezing luisterden we naar Jesaja’s advies over hoe we ons moeten bekeren. In de voorgaande verzen zegt de Heer, die zijn volk prijst, “Dag aan dag zoeken zij Mij, verlangend mijn wegen te kennen, als gold het een volk dat gerechtigheid beoefent, en het recht van zijn God niet verwaarloost. Rechtvaardige oordelen vragen zij Mij verlangend naar Gods nabijheid” (Jes. 58, 2) [b:Jes. 58, 2]. Maar toen klaagden zij: “Waarom ziet Gij niet dat wij vasten, merkt Gij niet dat wij ons vernederen?’ Op de dag dat gij vast zoekt gij nog uw voordeel, en beult gij uw slaven af.” (Jes. 58, 3) [b:Jes. 58, 3]. God roept op tot een verandering in gedachten en daden: onbaatzuchtige daden van liefde ten gunste van de behoeftigen. Alleen dan zal er licht over u schijnen.

Lieve zusters, lieve broeders,
Ik denk dat het woord van God ons in de liturgie van vandaag een fundamentele raad geeft voor ons gemeenschappelijk handelen: Wees moedig genoeg om uit uw duisternis te komen en een nieuw standpunt in te nemen ten gunste van de gekruisigde Christus; vind de moed om los te breken uit de gevangenis van uw eigen ik, om het epicentrum van uw gedachten te verleggen van uw eigen ik naar GIJ, waarmee God wordt bedoeld; vind de moed om het op zoek gaan naar menselijke wijsheid te vermijden en zoek in plaats daarvan de dwaasheid van het kruis; vind de moed om de bekrompen Europese mentaliteit te overwinnen en een maatschappij van welzijn op te bouwen die genereus, met oprechte liefde, zorg draagt voor de armsten in de wereld, met inbegrip van hen die lijden in Oekraïne en in Afrika. Ontferm u over de kinderen die nooit geleerd hebben hoe ze onze Heer Jezus Christus moeten liefhebben. Alleen dan zal het licht op ons schijnen, alleen dan zal Christus zelf in ons schijnen en de jongere generaties en hele volkeren tot zich trekken. Wij hebben hun niets anders te bieden dan een ontmoeting met de God die in ons en onder ons leeft. Alleen God kan hen inspireren en tot zich trekken. Laten we God naar hen toe brengen!

Aartsbisschop Jan Graubner,
Aartsbisschop van Praag.