Onderscheiding 6. - Elementen van de onderscheiding. Het boek van het eigen leven

In de huidige catecheses leggen we de nadruk op de vooronderstellingen van een goede onderscheiding. In het leven moeten we beslissingen nemen, altijd. Om beslissingen te nemen moeten we een weg afleggen, een pad van onderscheiding. Elke belangrijke activiteit heeft haar eigen te volgen "richtlijnen". Die moeten gekend zijn om de noodzakelijke uitwerking te kunnen hebben. Vandaag staan we stil bij een ander onmisbaar bestanddeel van de onderscheiding: de geschiedenis van het eigen leven. De eigen levensgeschiedenis kennen is een bestanddeel om zo te zeggen - onmisbaar voor de onderscheiding.

Ons leven is het meest kostbare "boek" dat ons geschonken werd. Een boek dat velen spijtig genoeg niet lezen of te laat lezen. Net voor hun heengaan. En toch, in dat boek vindt men wat men zonder succes langs ander wegen tracht te vinden. De Heilige Augustinus, grote zoeker van de waarheid, heeft dit begrepen precies door zijn leven te herlezen. Hij ontdekte de stille en discrete maar beslissende stappen van de aanwezigheid van de Heer. Aan het eind van die weg zal hij met verbazing noteren: "U was in mij, en ik buiten. En daar zocht ik U. Vormeloos, stortte ik mij op de mooie vormen van uw schepselen. U was met mij, maar ik was niet met U" Belijdenissen X, 27-38 [[850]]. Vandaar zijn uitnodiging een inwendig leven te cultiveren om te vinden wat men zoekt: "Keer in jezelf. In de inwendige mens woont de waarheid" De ware godsdienst, XXXIX, 72 [[2206]]. Dit is een uitnodiging die ik tot jullie allen wil richten, ik richt ze ook tot mijzelf: "Keer in jezelf. Lees je leven. Lees je van binnenuit, hoe je weg is geweest. Met rust. Keer in jezelf".

Ook wij hebben vaak de ervaring van Augustinus beleefd, gevangen te zijn in gedachten die ons van onszelf vervreemden, boodschappen die ons kwaad doen: bijvoorbeeld "ik ben niets waard" - en je gaat naar beneden. "Mij gaat alles tegen" - en je gaat naar onder; "ik zal nooit iets goeds doen" - en je gaat omlaag. Zo is het leven. Deze zwartgallige zinnen die je naar onder drukken! Je eigen geschiedenis lezen betekent evenzeer de aanwezigheid onderkennen van deze "vergiftigde" elementen, maar dan om het verloop van ons verhaal te verbreden en te leren ook andere dingen op te merken die het rijker maken, met meer respect voor de ingewikkeldheid en ertoe te komen de bescheiden manieren te verstaan waarmee God in ons leven werkt. Ik kende ooit iemand waarvan de mensen die hem kenden zegden dat hij de Nobelprijs van het negatieve verdiende: alles was lelijk, alles en voortdurend was hij er op uit zich naar beneden te storten. Het ging om een verbitterd iemand die vele goede eigenschappen had. Deze mens vond een ander die hem erg geholpen heeft. Telkens wanneer hij over iets klaagde, zei de ander: "Maar zeg nu ter compensatie ook iets goed over jezelf". En hij: "Maar natuurlijk, ik heb ook, deze eigenschap". Beetje bij beetje werd hij geholpen om verder te gaan, om het eigen leven goed te lezen, zowel met de lelijke als met de goede dingen. We moeten ons leven lezen en zo de dingen zien die niet goed zijn en ook de zaken die God in ons zaait.

We hebben gezien dat de onderscheiding een verhalende benadering heeft: ze stopt niet bij de punctuele actie, ze kadert deze in een context: vanwaar komt deze gedachte? Wat ik nu voel, vanwaar komt dat? Waarheen voert mij wat ik nu bedenk? Wanneer in het verleden kreeg ik de gelegenheid je te ontmoeten? Wat nieuws overkomt mij nu of heb ik het al eerder ervaren? Waarom dringt dit zich meer op dan andere? Wat wil het leven mij zo duidelijk maken?

Het verhaal van de gebeurtenissen van ons leven, maakt het ook mogelijk de schakeringen en belangrijke details te vatten die zich kunnen openbaren als kostbare hulpmiddelen die tot op dat ogenblik verborgen bleven. Bijvoorbeeld een lezing, een dienst, een ontmoeting, die op het eerste zicht van weinig belang leken, maar daarna innerlijke vrede geven, levensvreugde en verdere initiatieven ten goede suggereren. Stilstaan en onderkennen is onmisbaar. Stilstaan betekent erkennen. Dat is belangrijk voor de onderscheiding die een verzameling is van kostbare parels die de Heer op ons terrein heeft gezaaid.

Het goede is verborgen, steeds, omdat het goede schuchter is en zich verbergt: het goede is verborgen, is stil, vraagt om een langzaam en volgehouden opdelven. Want de stijl van God is bescheiden: God werkt bij voorkeur in het verborgene, met bescheidenheid. Hij dringt zich niet op. Hij is als de lucht die we inademen, we zien ze niet maar ze doet ons leven en we merken ze pas op als ze ons begint te ontbreken.

Zich wennen aan het herlezen van het eigen leven, voedt het zien, verfijnt het, maakt het mogelijk de kleine wonderen op te merken die de goede God elke dag voor ons doet. Wanneer we attent zijn, merken we op dat er andere richtingen mogelijk zijn die de inwendige smaak versterken, de vrede en de scheppingskracht. Dat stelt ons vooral in staat meer vrij te worden van giftige stereotypen. Wijs werd gezegd dat een mens die zijn eigen verleden niet kent, gedoemd is het te herhalen. Dat is merkwaardig: als we de afgelegde weg niet kennen, het verleden, herhalen we het telkens. We zijn circulair. Iemand die in een kring loopt gaat nooit vooruit. Dat is geen weg. Het is als een hond die zich in de staart bijt. Hij blijft daarbij en herhaalt het.

We kunnen ons de vraag stellen: heb ik ooit aan iemand mijn leven verteld? Dat is een mooie ervaring van verloofden die, wanneer ze het menen, elkaar het eigen leven vertellen...Het gaat om een van de mooiste en intiemste vormen van mededeelzaamheid, het eigen leven vertellen. Dat maakt het mogelijk zaken te ontdekken die tot dan toe onbekend waren, klein en eenvoudig, maar, zoals het Evangelie zegt, het is juist uit de kleine dingen dat de grote voortkomen (Luc. 16, 10) [[b:Luc. 16, 10]].

Ook de levens der heiligen vormen een kostbare hulp om de stijl van God in het eigen leven te onderkennen. Ze maken het mogelijk vertrouwd te worden met zijn wijze van werken. Sommige gedragingen van de heiligen dagen ons uit, tonen ons nieuwe betekenissen en nieuwe mogelijkheden. Dat is wat bijvoorbeeld, de Heilige Ignatius van Loyola overkwam. Wanneer hij de fundamentele ontdekking van zijn leven beschrijft, voegt hij een belangrijke bijzonderheid toe en zegt: "Uit de ervaring had hij afgeleid dat sommige gedachten hem bedroefden, andere schonken vreugde. Beetje bij beetje leerde hij de verscheidenheid van de gedachten kennen, de verscheidenheid van geesten die zich in hem bewogen." Autobiografie. n. 8 [[7727]]. Kennen wat in ons gebeurt, kennen, waakzaam blijven.

Onderscheiding is de verhalende lezing van de mooie ogenblikken en van de donkere momenten, van vertroostingen en van ontgoochelingen die we in de loop van ons leven ervaren. In de onderscheiding is het ons hart dat ons van God spreekt en wij moeten leren die taal te verstaan. Laten we ons aan het eind van de dag bijvoorbeeld de vraag stellen: wat heeft vandaag in mijn hart plaats gevonden? Sommigen denken dat dit gewetensonderzoek neerkomt op het opmaken van de boekhouding van de zonden die je bedreven hebt - en we doen er zovele -, maar het is ook zich de vraag stellen "Wat is in mij gebeurd, heb ik vreugde ervaren? Wat heeft mij vreugde bezorgd? Ben ik droef gebleven? Wat heeft mij droefheid gebracht? En op deze wijze leren onderscheiden wat in ons gebeurt.