Echte beschaving is de beschaving van de liefde

Beste vrienden,

ik heet u allemaal van harte welkom met grote genegenheid en vreugde hier bij gelegenheid van de voltallige vergadering van de Pauselijke Raad 'Cor Unum'[d:95]. Ik dank de voorzitter, kardinaal Robert Sarah, voor zijn woorden en ik richt mijn hartelijke groet aan ieder van u hier aanwezig en verder aan allen die werken in de dienst van de Caritas van de Kerk. Met het recente Motu Proprio Intima Ecclesiae Natura[4784] wilde ik de kerkelijke importantie van uw activiteit benadrukken. Uw getuigenis kan de deur van het geloof openen voor zovele mensen die op zoek zijn naar de liefde van Christus. Daarom weerspiegelt in dit Jaar van het Geloof[d:354], het thema “liefdadigheid, nieuwe ethiek en christelijke antropologie” dat u aan het bespreken bent, het strikte verband tussen liefde en waarheid, of als u wilt, tussen geloof en caritas. Alle christelijke ethiek ontleent feitelijk haar betekenis aan het geloof als een “ontmoeting” met de liefde van Christus, die een nieuwe horizon biedt en een bepalende richting geeft aan het leven. vgl: Deus Caritas Est, 1[[[715|1]]] Christelijke liefde is gebaseerd óp en wordt gevormd ín geloof. In de ontmoeting met God en in de ervaring van Zijn liefde leren we “niet langer te leven voor ons zelf maar voor Hem en mét Hem voor anderen”. Deus Caritas Est, 33[[715|33]] Vanuit deze dynamische relatie tussen geloof en de werken van liefdadigheid, wil ik graag stilstaan bij wat ik zou willen noemen de profetische dimensie die het geloof geleidelijk aan doet ingaan in de caritas.

Het geloof in het Evangelie geeft aan de werken van liefdadigheid een typisch christelijke vorm en vormt ook het principiële onderscheidingsvermogen. Vooral christenen die werkzaam zijn in liefdadigheidsinstellingen, moeten zich laten leiden door de uitgangspunten van het geloof, waarmee we ons dan aansluiten bij de “visie van God”, bij zijn project met ons. vgl: Caritas in Veritate, 1[[[2254|1]]] Deze nieuwe visie die het geloof biedt op de wereld en op de mens, verschaft ons ook de juiste uitgangspunten om de werken van liefdadigheid in de context van vandaag te beoordelen. In alle eeuwen waarin de mens zich niet aansloot bij dit project van God, werd hij het slachtoffer van culturele verleidingen die hem uiteindelijk tot slaaf maakten.

In recente eeuwen bewezen al die ideologieën die de cultus aanhingen van natie, ras of sociale klasse echte afgodendiensten te zijn en hetzelfde kan gezegd worden van het ongebreidelde kapitalisme met haar cultus van de winst die resulteerde in crisis, ongelijkheid en armoede. Vandaag de dag delen we in toenemende mate een gemeenschappelijk gevoel met betrekking tot de onvervreemdbare waardigheid van iedere mens en ook onze wederzijdse gezamenlijke verantwoordelijkheid in deze, en dat komt ten goede aan echte beschaving, de beschaving van de liefde. Aan de andere kant ervaart onze tijd helaas schaduwen die Gods plan verduisteren; daartoe reken ik in het bijzonder de tragische antropologische reductie die het oude heidense materialisme weer doet opleven, vergezeld van een technologisch prometheïsme. Uit het samengaan van een materialistisch mensbeeld met een grote technologische vooruitgang groeide een antropologie die in de kern atheïstisch is. Deze reduceert de mens tot autonome functies, de geest tot hersenen, de menselijke geschiedenis tot een bestemming van zelfrealisatie. Dat alles los van God en zonder spirituele dimensie en transcendente horizon. Voor een mens zonder ziel en daardoor zonder persoonlijke band met de Schepper wordt alles wat technisch mogelijk is ook moreel aanvaardbaar - iedere experiment lijkt acceptabel, iedere bevolkingspolitiek toegestaan, iedere manipulatie legitiem. De meest verraderlijke valkuil is bij deze manier van denken, dat de mens zich verabsoluteert: de mens wil ab-solutus Noot van de vertaler:...Noot van de vertaler: ongebonden zijn, bevrijd van iedere verbintenis en van alle natuurlijke uitgangspunten. Hij claimt onafhankelijkheid en denkt dat zijn geluk alleen te vinden is in zijn zelfbevestiging. “Hij zet vraagtekens bij zijn natuur ... Vanaf nu bestaat alleen nog de abstracte mens, die zijn eigen natuur kiest.” ‘Prope est iam Dominus venite, adoremus!’ - ‘De Heer is nabij, komt, laten wij Hem aanbidden!’, 6[[4807|6]] Het is de radicale ontkenning van de mens als schepsel en kind van God, die eindigt in dramatische eenzaamheid. Geloof en een gezond christelijk onderscheidingsvermogen vragen daarom om profetische aandacht voor dit ethische probleem en de daaraan ten grondslag liggende mentaliteit.

Dat we bij de ontwikkeling en bevordering van de menselijkheid terecht samenwerken met internationale instanties, mag er niet toe leiden, dat we de ogen sluiten voor deze ingrijpende ideologieën. De herders van de Kerk die “pijler en bolwerk van de waarheid” zijn (2 Tim. 3, 15)[b:2 Tim. 3, 15], hebben de plicht om niet alleen katholieken maar alle mensen van goede wil en gezond verstand te waarschuwen voor deze misstanden. Het gaat namelijk om negatieve dwalingen ook al gaan ze gehuld in een goed gevoel of zijn ze uit naam van vermeende vooruitgang, vermeende rechten, of een vermeend humanisme. Wanneer u geconfronteerd wordt met deze antropologische reductie, waaruit bestaat dan de taak voor iedere christen en in het bijzonder voor diegenen onder u die betrokken zijn bij caritas activiteiten en daardoor in direct contact komt met zovele anders sociale actoren? We moeten natuurlijk kritisch en waakzaam blijven en soms fondsen en samenwerking weigeren wanneer daardoor direct of indirect acties of projecten zouden worden gepromoot die in contrast staan tot een christelijke antropologie. De Kerk is altijd geroepen geweest om op een positieve manier de mens te bevorderen overeenkomstig Gods plan, in zijn gehele waardigheid en met respect voor zowel zijn verticale alsook horizontale dimensie. Ook de kerkelijke instanties dienen zich in die richting te ontwikkelen.

De christelijke visie op de mens is een groot ja tegen de waardigheid van de persoon die tot een intieme omgang met God geroepen is, een kinderlijke, nederige en vertrouwelijke omgang. Het menselijk wezen is geen alleenstaand individu, noch een afzonderlijk anoniem element in een collectiviteit, maar een enig en uniek persoon, intrinsiek bestemt tot relationeel- en sociaal wezen. Daarom benadrukt de Kerk haar volmondig ja tegen de waardigheid en schoonheid van het huwelijk als een uitdrukking van het trouw en vruchtbaar verbond tussen man en vrouw. Haar nee tegen filosofieën als die van gender is gemotiveerd door het feit dat de wederkerigheid tussen man en vrouw een uitdrukking is van de natuurlijke schoonheid zoals door de Schepper gewild.

Beste vrienden, dank jullie allemaal voor jullie commitment ten bate van de mens, trouw aan zijn waarachtige waardigheid. Geconfronteerd met de uitdagingen van deze tijd, weten we dat het enige antwoord daarop is de ontmoeting met Christus. In Hem kan de mens ten volle zijn persoonlijk welzijn alsook het algemeen welzijn realiseren. Ik spoor jullie graag aan om met een vreugdevol en genereus gemoed door te gaan en ik geef jullie van harte mijn apostolische zegen.