God zegene ons, en late zijn aangezicht over ons schijnen

“God zegene ons, en late zijn aangezicht over ons schijnen”, zo hebben we geroepen met de woorden van Psalm 66 Noot van de vertaler: De Paus...Noot van de vertaler: De Paus hanteert de Griekse (RK) nummering; in de Willibrord vertaling is het psalm 67 daar die de Hebreeuwse nummering hanteert., nadat we in de eerste lezing de oude priesterlijke zegen over het volk van het verbond gehoord hebben. Het is bijzonder betekenisvol, dat God bij het begin van ieder nieuw jaar, over ons, zijn volk, de stralende glans van zijn heilige Naam legt, de Naam die in de plechtige formule van de Bijbelse zegen drie keer uitgesproken wordt. En van niet minder betekenis is, dat het Woord van God, - dat “vlees geworden” is en “onder ons heeft gewoond” als “het Licht dat alle mensen verlicht” (Joh. 1, 9.14)[b:Joh. 1, 9.14] - acht dagen na zijn geboorte de naam Jezus gegeven is, zoals het Evangelie van vandaag ons vertelt (Lc. 2, 21)[b:Lc. 2, 21].

In deze Naam zijn wij hier bijeen. Van harte begroet ik alle aanwezigen, te beginnen bij de vereerde ambassadeurs van het bij de Heilige Stoel geaccrediteerde Corps Diplomatique. Hartelijk begroet ik mijn staatssecretaris kardinaal Bertone en kardinaal Turkson met alle leden van de Pauselijke Raad 'Justitia et Pax'[d:94]; hun ben ik bijzonder dankbaar voor hun inzet bij de verspreiding van de boodschap bij gelegenheid van Wereld Vrede Dag, waarvan het thema dit jaar luidt: “Zalig die vrede stichten”[4659].

Ofschoon de wereld helaas nog gekenmerkt wordt door “spanningen en conflicthaarden, waarvan de oorzaak in de toenemende ongelijkheid tussen rijken en armen alsook in de dominantie van een egoïstische en individualistische mentaliteit ligt, en die ook tot uitdrukking komt in een ongereguleerd financieel kapitalisme”, en bovendien door vele vormen van terrorisme en criminaliteit bedreigd wordt, ben ik ervan overtuigd, dat “de veelvoudige werken van vrede, die de wereld rijk is, het aangeboren geroepen zijn van de mensheid tot vrede” bewijzen. “Aan ieder mens is het verlangen naar vrede eigen en komt in zekere zin overeen met het verlangen naar een vervuld, gelukkig en geslaagd leven. Met andere woorden, het verlangen naar vrede komt overeen met een fundamenteel moreel uitgangspunt, dat wil zeggen het recht op een alomvattende, sociale en gemeenschappelijke ontwikkeling met de daarbij behorende plichten, als deel van het plan van God met de mens. De mens is geschapen voor de vrede, die een geschenk van God is. Dat alles heeft mij aangemoedigd, om voor deze boodschap uit te gaan van de woorden van Jezus Christus: “Zalig, die vrede brengen, want ze zullen zonen van God genoemd worden” (Mt. 5, 9)[b:Mt. 5, 9].” Zalig zij die vrede brengen, 1[[4659|1]] Deze zaligspreking zegt “dat de vrede een messiaans geschenk en tegelijk het resultaat van een menselijke inspanning is. ... Er is dan met zichzelf een innerlijke vrede, er is dan naar buiten toe vrede met de naaste en met de gehele schepping.” Zalig zij die vrede brengen, 2,3[[4659|2.3]] Ja, de vrede is het goede zonder meer, dat we als geschenk van God moeten afsmeken en waaraan we tegelijkertijd met volledige inzet moeten werken.

We kunnen ons afvragen: wat is het fundament, de oorsprong, de wortel van deze vrede? Hoe kunnen we in onszelf die vrede waarnemen, ondanks problemen, de donkere kanten, de angsten? Het antwoord wordt ons gegeven door de lezingen in de liturgie van vandaag. De Bijbelse teksten, in het bijzonder het zojuist voorgedragen gedeelte uit het Evangelie volgens Lucas, doen ons het voorstel om de innerlijke vrede van Maria, de Moeder van God voor ogen te houden. Ook zij kreeg te maken met veel onverwachte zaken gedurende de dagen waarin ze van “haar Zoon, de Eerstgeborene” (Lc. 2, 7)[b:Lc. 2, 7] moest bevallen: niet alleen de geboorte van haar Zoon, maar daaraan voorafgaand de zware reis van Nazareth naar Bethlehem, het vergeefse zoeken naar een plaats in de herberg, de noodzaak een plaats te vinden voor de nacht, en dan het gezang van engelen en het onverwachte bezoek van herders. Bij dit alles verliest Maria toch nooit haar kalmte, ze raakt niet overstuur en wordt door zaken die haar overweldigen niet uit het evenwicht gebracht. Zwijgend ziet ze eenvoudig aan wat er gebeurd, bergt dat in haar geheugen en in haar hart, om daarover rustig en gelaten na te denken. Dat is de innerlijke vrede die we graag zouden willen hebben te midden van de soms stormachtige en verwarrende historische gebeurtenissen waarvan we de betekenis vaak niet begrijpen en die ons soms schokken.

Het Evangeliegedeelte eindigt met een korte verwijzing naar de besnijdenis van Jezus. Overeenkomstig de wet van Mozes moest een jongetje op de achtste dag na zijn geboorte besneden worden, en op dat moment werd hem zijn naam gegeven. God zelf had door zijn boodschapper aan Maria - en ook aan Jozef - gezegd, dat de naam voor het jongetje “Jezus” was (Mt. 1, 21; Lc. 1, 31)[[b:Mt. 1, 21; Lc. 1, 31]]; en zo gebeurde het. Die Naam, die God al had bepaald, nog voordat het jongetje ontvangen werd, wordt Hem nu, op het moment van de besnijdenis officieel gegeven. En dat kenmerkt voor eens en voor altijd ook de identiteit van Maria: zij is “de Moeder van Jezus”, dat is de Moeder van de Redder, van Christus, de Heer. Jezus is niet een mens als ieder ander maar Hij is het Woord van God, een van de goddelijke personen, de Zoon van God: daarom heeft de Kerk aan Maria de titel Theotokos, “Moeder van God” gegeven.

De eerste lezing herinnert ons eraan, dat de vrede - overeenkomstig de tekst uit het boek Numeri dat de door de priesters van het volk Israël in de liturgische bijeenkomsten gebruikte zegenformule overlevert - een geschenk van God is en gebonden aan het stralen van Gods aangezicht. Een zegen die driemaal de heilige naam van God, de onuitsprekelijke naam herhaalt en hem iedere keer met twee werkwoorden verbindt die zich kenmerken als een handeling ten gunste van de mensen: “De Heer zegene u en behoede u. De Heer laat zijn aangezicht over u lichten en zij u genadig. De Heer kere zijn aangezicht naar u en schenke u heil” (Num. 6, 24-26)[b:Num. 6, 24-26]. De vrede is dus het hoogtepunt van deze zes goddelijke handelingen ten gunste van ons, waarin Hij zijn stralende aangezicht naar ons toe wendt.

Voor de Heilige Schrift is het aanschouwen van het aangezicht van God het grootste geluk: “Bij het zien van uw aanschijn is hij zielsgelukkig”, zegt de Psalmist (Ps. 21, 7)[b:Ps. 21, 7]. Uit het aanschouwen van Gods aanschijn komt vreugde, zekerheid en vrede voort. Maar wat verstaat het Nieuwe Testament concreet onder het aangezicht van de Heer aanschouwen? Het betekent, Hem door Jezus Christus, in Wie Hij zich heeft geopenbaard, direct herkennen, voor zover dat in dit leven mogelijk is. Zich verheugen over het aanschijn van de Heer betekent in het geheim van zijn Naam doordringen dat ons door Jezus werd geopenbaard, iets van zijn leven en van zijn wil te begrijpen, zodat we overeenkomstig zijn plan van liefde voor de mensheid kunnen leven. Dat zegt de apostel Paulus in de tweede lezing uit de Brief aan de Galaten (Gal. 4, 4-7)[b:Gal. 4, 4-7], als hij spreekt van de geest die in het binnenste van ons hart roept: “Abba! Vader!”. Dat is de roep die voortkomt uit het aanschouwen van het ware aangezicht van God, uit de openbaring van het geheim van de Naam. Jezus zegt: “Ik heb uw Naam aan de mensen geopenbaard” (Joh. 17, 6)[b:Joh. 17, 6]. De mens geworden Zoon van God heeft ons de Vader doen kennen, heeft ons in zijn zichtbaar menselijk aangezicht het onzichtbare aangezicht van de Vader laten zien; door het geschenk van de Heilige Geest, die in ons hart werd uitgestort heeft hij ons doen inzien dat in Hem ook wij kinderen van God zijn, zoals de heilige Paulus in het fragment benadrukt dat we gehoord hebben: “Omdat u immers zonen zijt, zond God de Geest van zijn Zoon in ons hart, de Geest die roept: Abba, Vader!” (Gal. 4, 6)[b:Gal. 4, 6].

Dat is, dierbare broeders en zusters, het fundament van onze vrede: de zekerheid in Jezus Christus de glans van het aangezicht van God de Vader te aanschouwen, om in de Zoon kinderen van God te zijn, en zo op de levensweg dezelfde zekerheid te bezitten die het kind in de armen van een goede, almachtige vader ervaart. Het stralen van het aangezicht van de Heer over ons, dat ons vrede schenkt, is de uitdrukking van zijn vaderschap; de Heer wendt zijn aangezicht naar ons toe, Hij bewijst zich als Vader en schenkt ons vrede. Daarin is de oorsprong van de diepe vrede gelegen - “van de vrede met God” -, die onafscheidelijk verbonden is met het geloof en met de genade, zoals de heilige apostel Paulus schrijft aan de Christenen van Rome (Rom. 5, 2)[b:Rom. 5, 2]. Niets kan christenen deze vrede ontnemen, niet eens de moeilijkheden en het lijden van het leven. Het lijden, de beproevingen en duisternis vernietigen namelijk onze hoop niet, ze versterken juist de hoop die geen ondergang toelaat, want “de liefde van God is uitgestort in onze harten door de Heilige Geest die ons gegeven is.” (Rom. 5, 5)[b:Rom. 5, 5].

Moge de maagd Maria, die wij vandaag vereren onder de titel Moeder van God, ons helpen om het aangezicht van Jezus, de Vredevorst, te aanschouwen. Dat ze ons moge ondersteunen en begeleiden in dit nieuwe jaar; dat ze het geschenk van de vrede mag bewerkstelligen voor ons en de gehele wereld.

Amen!