H. Catharina van Genua

Dierbare broeders en zusters,

Ik zou u vandaag, na Catharina van Siëna[3870] en Catharina van Bologna[3934], willen spreken over een andere heilige met de naam Catharina; ik wil u spreken over Catharina van Genua, vooral bekend om haar kijk op het vagevuur. De tekst die haar leven en gedachten beschrijft, werd in 1551 gepubliceerd in de stad Liguria; hij is verdeeld in drie delen: het eigenlijke Leven, de Demonstratie en verhelderingen over het vagevuur – beter gekend onder de naam Verhandeling – en de Dialoog tussen de ziel en het lichaam vgl: Vita Mirabile - Trattato - Dialogo[[[3995]]]*. De eindredacteur was Catharina’s biechtvader, Cattaneo Marabotto.

* Libro de la Vita mirabile et dottrina santa, de la beata Caterinetta da Genoa. Nel quale si contiene una utile et catholica dimostratione et dechiaratione del purgatorio - Boek van het bewonderenswaardige Leven en de heilige leer van de gelukzalige Catharina van Genua, dat een demonstratie en een nuttige en katholieke verheldering bevat over het vagevuur, Genua, 1551

Catharina werd in 1447 geboren in Genua; als laatste van vijf kinderen, verloor zij haar vader, Giacomo Fieschi toen zij nog een kind was. Haar moeder, Francesca di Negro, gaf hen een zorgvuldige christelijke opvoeding, zodat de oudste van de twee meisjes religieuze werd. Op de leeftijd van zestien jaar werd Catharina uitgehuwelijkt aan Giuliano Adorno, een man die na meerdere commerciële en militaire ervaringen in het Midden-Oosten, teruggekeerd was naar Genua om te huwen. Het huwelijksleven was niet gemakkelijk, meer bepaald omwille van het karakter van haar man, die verslaafd was aan kansspelen. Catharina werd aanvankelijk gedreven tot een werelds leven waarin zij echter geen sereniteit kon vinden. Tien jaar later, heersten in haar hart diepe leegte en bitterheid.

Haar bekering begon op 20 maart 1473, dank zij een bijzondere ervaring. Zij was naar de kerk van de heilige Benedictus gegaan en naar het klooster van Onze-Lieve-Vrouw van Genade om te biechten; geknield voor de priester, “ontving zij – zoals zij het zelf beschrijft –in het hart de wonde van een onmetelijke liefde voor God” tijdens een zo helder visioen over haar armzaligheid en gebreken en tegelijk over Gods goedheid, dat zij bijna bezweek. Haar hart was door deze zelfkennis, haar lege leven en Gods goedheid getroffen. Uit deze ervaring vloeide een beslissing die heel haar leven richting zou geven en die zij aldus verwoordde: “geen wereld meer, geen zonde meer” vgl: 3 rv[[[3995]]]. Catharina is toen weggelopen zonder haar biecht af te maken. Eens thuis, trok zij zich terug in de meest verborgen kamer en weende lang. Op dat ogenblik werd zij innerlijk over het gebed onderricht en begreep Gods onmetelijke liefde voor haar, zondares, een geestelijke ervaring die zij niet onder woorden kon brengen vgl: 4r[[[3995]]]. Het is bij die gelegenheid dat Jezus haar verscheen in Zijn lijden, belast met het kruis, zoals Hij dikwijls voorgesteld wordt in de iconografie van de heilige. Enkele dagen later, keerde zij terug naar de priester om uiteindelijk een goede biecht af te leggen. Daar begint haar “zuiveringsweg” die haar lange tijd ononderbroken verdriet liet voelen om de begane zonden en die haar aanzette boete te doen en offers te brengen om God haar liefde te tonen.

Op die weg, naderde Catharina steeds dichter tot de Heer, tot zij de “weg van eenwording” opging, met andere woorden een band van diepe eenheid met God. In het Leven[3995] wordt beschreven dat haar ziel alleen geleid en innerlijk onderricht werd door Gods zachte liefde, die haar alles gaf wat zij nodig had. Catharina gaf zich zo volledig in Gods handen over, dat zij – zoals zij schrijft - gedurende ongeveer vijfentwintig jaar leefde “zonder tussenkomst van enig ander schepsel, door God alleen onderricht en bestuurd” 117r-118r[[3995]], vooral gevoed door het ononderbroken gebed en de dagelijkse Communie, wat in die tijd weinig gebruikelijk was. Slechts vele jaren later gaf de Heer haar een priester om voor haar ziel te zorgen.

Catharina was altijd terughoudend om haar ervaring van mystieke gemeenschap met de Heer toe te vertrouwen en openbaar te maken, vooral omwille van de diepe nederigheid die zij voelde tegenover de genaden van de Heer. Alleen om Hem glorie te geven en opdat anderen er voor hun geestelijke weg uit zouden leren, spoorde haar aan te vertellen wat zich in haar sinds het ogenblik van haar bekering had voorgedaan – haar oorspronkelijke en fundamentele ervaring. Plaats van haar opgang naar de mystieke hoogten was het hospitaal van Pammatone, het grootste ziekenhuiscomplex in Genua, waarvan zij de directrice en bezielster was. Catharina leidde dus een actief leven, ondanks de diepgang van haar innerlijk leven. In Pammatone vormde zich rond haar een groep gelovigen, volgelingen en medewerkers die gefascineerd waren door haar geloofsleven en naastenliefde. Zelfs haar man, Giuliano Adorno werd ervoor gewonnen, zodat hij zijn ongeordend leven opgaf, derde ordeling van de franciscanen werd en zich in het hospitaal vestigde om zijn vrouw bij te staan. De inzet van Catharina voor de verzorging van de zieken duurde tot het einde van haar leven, op 15 september 1510. Tussen haar bekering en haar dood deden zich geen buitengewone gebeurtenissen voor, maar twee elementen typeren heel haar leven: enerzijds de mystieke ervaring, namelijk de diepe vereniging met God die zij aanvoelde als de eenheid binnen het huwelijk, en anderzijds de bijstand aan de zieken, de organisatie van het hospitaal, de dienst aan de naaste, in het bijzonder aan de meest noodlijdende en verlatene. Deze twee polen – God en de naaste – vulden heel haar leven, dat zich praktisch afspeelde tussen de muren van het hospitaal.

Dierbare vrienden, vergeten wij nooit dat hoe meer wij God liefhebben en constant zijn in het gebed, des te meer wij erin slagen degenen die ons omringen, onze naasten lief te hebben, omdat wij in staat zijn in iedere mens het gelaat van de Heer te zien die liefheeft zonder beperking noch onderscheid. Mystiek schept geen afstand met de andere, schept geen abstract leven, maar brengt u eerder nader tot de andere, want men begint te zien en de handelen met de ogen, met het hart van God.

Vagevuur
De gedachte van Catharina over het vagevuur, waarvoor zij bijzonder bekend staat, wordt weergegeven in de twee laatste delen van het geciteerde boek “Verhandeling over het vagevuur en Dialoog tussen de ziel en het lichaam[3995]”. Het is vermeldenswaard, dat Catharina in haar mystieke ervaring nooit specifieke openbaringen heeft over het vagevuur of de zielen die zich daar zuiveren. Nochtans is het een centraal element in de geschriften van onze heilige en de manier waarop zij het beschrijft, heeft voor haar tijd originele trekken. Het eerste originele element is de “plaats” waar de zielen zich zuiveren. In haar tijd werd het hoofdzakelijk voorgesteld door ruimtelijke beelden: men dacht aan een zekere ruimte waar het vagevuur zich zou bevinden. Bij Catharina wordt het vagevuur echter niet voorgesteld als een element van het landschap in het binnenste van de aarde: het is geen uitwendig maar een innerlijk vuur. Dat is het vagevuur, een innerlijk vuur. De heilige spreekt over de zuiveringsweg van de ziel naar de volledige gemeenschap met God, en gaat daarbij uit van haar eigen ervaring: de diepe smart over de zonde ten overstaan van Gods oneindige liefde vgl: 171v[[[3995]]]. Wij hebben horen spreken over het ogenblik van haar bekering, toen Catharina onverwacht Gods goedheid voelde, de oneindige afstand tussen die goedheid en haar leven en het brandende vuur in haar. Zo is het zuiverende vuur, het innerlijke vuur van het vagevuur. Daar ligt ook een origineel element ten opzicht van haar tijd. Zij vertrekt namelijk niet vanuit het hiernamaals om te spreken over de kwellingen van het vagevuur – wat toen gebruikelijk was en misschien ook vandaag nog – om vervolgens de weg aan te wijzen van de zuivering of de bekering. Onze heilige vertrekt daarentegen van de innerlijke ervaring van haar eigen leven en weg naar de eeuwigheid. De ziel – zegt Catharina – staat tegenover God nog gebonden aan de verlangens en de straf die volgen uit de zonde en dat verhindert haar te genieten van het gelukzalige zien van God. Catharina zegt dat God zo zuiver en heilig is dat een ziel met zonden bevlekt, niet in de aanwezigheid kan staan van de Goddelijke Majesteit vgl: 177r[[[3995]]]. Ook wij, wij voelen hoe ver wij staan, hoe wij vervuld zijn van zo vele dingen die verhinderen dat wij God zien. De ziel is zich bewust van de oneindige liefde en volmaakte gerechtigheid van God en lijdt er bijgevolg onder dat zij deze liefde niet op de juiste en volmaakte manier beantwoord heeft en het is precies de liefde voor God die vuur wordt, de liefde zelf zuivert haar van haar zondevlekken.

Men bemerkt bij Catharina de theologische en mystieke bronnen die in haar tijd normaal gelezen werden. Men vindt in het bijzonder een typisch beeld van Dyonisius de Areopagiet, dat van de gouden draad die het hart van de mens met God verbindt. Wanneer God de mens gezuiverd heeft, bindt Hij hem met de zeer fijne gouddraad van Zijn liefde aan zich en trekt Hij hem met zo een sterke genegenheid tot zich dat de mens “boven zichzelf uitstijgt, ingepalmd is en helemaal buiten zich”. Zo wordt het hart van de mens ingenomen door Gods liefde, die de enige gids, de enige motor van zijn bestaan wordt vgl: 246rv[[[3995]]]. Deze toestand van verheffing tot God en overgave aan Zijn wil, uitgedrukt in het beeld van de draad, wordt door Catharina gebruikt om de werking uit te drukken van het Goddelijk licht op de zielen van het vagevuur, licht dat hen zuivert en verheft tot de schittering van Gods flitsende stralen vgl: 179r[[[3995]]].

Dierbare vrienden, de heiligen bereiken in hun ervaring van vereniging met God zo een diepe “kennis” van de Goddelijke mysteries, doordrongen als zij zijn van liefde en kennis, dat zij zelfs voor theologen een hulp zijn bij hun studie, bij de “intelligentia fidei”, de “intelligentia” van de geloofsmysteries, bij de werkelijke verdieping van de mysteries, bijvoorbeeld over het vagevuur.

De heilige Catharina leert ons door haar leven dat hoe meer wij God liefhebben en vertrouwelijk met Hem worden door het gebed, des te meer Hij zich laat kennen en ons hart met Zijn liefde ontbrandt. Wanneer zij over het vagevuur schrijft, herinnert de heilige ons aan een fundamentele geloofswaarheid die voor ons een uitnodiging wordt om te bidden voor de overledenen opdat zij tot het gelukzalige zien van God zouden komen in de gemeenschap van de heiligen vgl: Catechismus van de Katholieke Kerk, 1032[[[1|1032]]]. De nederige, trouwe en edelmoedige dienst die de heilige heel haar leven verleende in het hospitaal van Pammatone is trouwens voor iedereen een lichtend voorbeeld van naastenliefde en een aanmoediging, in het bijzonder voor vrouwen die een fundamentele bijdrage leveren aan de samenleving en de Kerk door hun waardevol werk, verrijkt met hun gevoeligheid en aandacht voor de armste en meest behoeftige. Dank u.