H. Birgitta van Zweden

Dierbare broeders en zusters,

Op de geestdriftige vooravond van het grote jubileum van het jaar 2000[d:17], riep de eerbiedwaardige Dienaar Gods Johannes Paulus II de heilige Birgitta van Zweden uit tot medepatrones van Europa[2529]. Deze morgen zou ik haar persoon willen voorstellen, haar boodschap en de redenen waarom deze heilige vrouw de Kerk en de wereld – ook vandaag - veel kan leren.

Wij zijn goed op de hoogte van de gebeurtenissen uit het leven van de heilige Birgitta omdat haar geestelijke vaders haar biografie geschreven hebben om het proces tot heiligverklaring onmiddellijk na haar dood in 1373, in te zetten. Birgitta werd 70 jaar voordien geboren, in 1303, in Finster, Zweden, een land dat drie eeuwen voordien het christelijk geloof had aangenomen met hetzelfde enthousiasme als de heilige het van haar ouders had aangenomen, heel vrome mensen, die tot adellijke families behoorden die dicht bij het koningshuis stonden.

We kunnen twee periodes in het leven van deze heilige onderscheiden.

De eerste is gekentekend door haar gelukkig huwelijk. Haar man heette Ulf en was gouverneur van een aanzienlijk grondgebied in het koninkrijk Zweden. Het huwelijk duurde achtentwintig jaar, tot aan de dood van Ulf. Er kwamen acht kinderen uit dit huwelijk, waarvan het tweede, Karin, als heilige vereerd wordt. Een welsprekend teken van de inzet van Birgitta voor de opvoeding van haar kinderen. Haar pedagogische wijsheid werd trouwens zodanig gewaardeerd dat Magnus, de koning van Zweden, haar gedurende zekere tijd aan het hof riep om zijn jonge bruid, Blanche van Namen, vertrouwd te maken met de Zweedse cultuur.

Birgitta, die geestelijke leiding kreeg van een geleerde pater die haar vertrouwd maakte met de Heilige Schrift, oefende een heel positieve invloed uit op haar gezin dat door haar aanwezigheid een echte “huiskerk” werd. Met haar man volgde zij de regel van de Derde Orde van de heilige Franciscus[3392]. Zij deed voor de armen met een groot hart werken van liefdadigheid: zij stichtte ook een hospitaal. Met zijn echtgenote naast zich, leerde Ulf zijn karakter verbeteren en vooruitgang maken in het christelijk leven. Op de terugweg van een lange bedevaart naar Sint-Jakob van Compostela in 1341 met andere leden van hun gezin, besloten beide echtgenoten in onthouding te leven; doch kort daarop, in de rust van een klooster waar hij zich had teruggetrokken, nam het aardse leven van Ulf een einde.

Deze eerste periode van het leven van Birgitta helpt ons waardering te hebben voor wat wij vandaag een authentieke “huwelijksspiritualiteit” zouden kunnen noemen: gedragen door de genade van het huwelijkssacrament, kunnen christelijke echtgenoten samen een weg van heiligheid gaan. Zoals in het geval van het leven van de heilige Birgitta en Ulf, is het dikwijls de vrouw die met haar godsdienstige gevoeligheid, fijngevoeligheid en zachtheid, erin slaagt haar man een weg van geloof te doen gaan. Ik denk met dankbaarheid aan de vele vrouwen die vandaag, dag na dag hun gezin inspireren door het getuigenis van een christelijk leven. Moge de Geest van de Heer ook vandaag heiligheid wekken bij christelijke echtparen, om de wereld de schoonheid te laten zien van een huwelijk dat geleefd wordt volgens de waarden van het Evangelie: liefde, tederheid, wederzijdse hulp, vruchtbaarheid in het verwekken en opvoeden van kinderen, openheid voor en solidariteit met de wereld, deelname aan het leven van de Kerk.

Eens weduwe, begon de tweede periode van Birgitta’s leven. Zij zag af van een tweede huwelijk om de vereniging met de Heer te verdiepen door gebed, boete en werken van naastenliefde. Christelijke weduwen kunnen bij deze heilige een voorbeeld tot navolging vinden. Inderdaad, bij de dood van haar man, deelde Birgitta haar bezittingen uit aan de armen en alhoewel zij niet voor het leven als religieuze koos, trok zij in het cisterciënzerklooster van Alvastra in. Daar begonnen de Goddelijke openbaringen die de rest van haar leven zouden voortduren. Zij werden door Birgitta aan haar secretarissen - biechtvaders gedicteerd, die ze uit het Zweeds in het Latijn vertaalden en in een uitgave van acht boeken verzamelden, “Revelationes[3844]” (“Openbaringen”) genoemd. Bij deze boeken hoort ook een supplement, met als titel “Revelationes extravagantes” (“Bijkomende openbaringen”).

De “Openbaringen[3844]” van de heilige Birgitta zijn zeer gevarieerd van inhoud en stijl. Soms heeft de openbaring de vorm van een dialoog tussen de Goddelijke Personen, de Maagd Maria, de heiligen en ook demonen; dialogen, waaraan Birgitta ook zelf deelneemt. Andere keren is het een vertelling van een bijzonder visioen; en nog andere keren wordt verhaald wat de Maagd Maria haar over het leven en de mysteries van Haar Zoon bekendmaakt. De waarde van de Openbaringen van de heilige Birgitta, die soms het voorwerp van twijfel was, werd door de eerbiedwaardige Johannes Paulus II in de brief “Spes aedificandi[2529]” aldus omschreven: “Door de heiligheid van de heilige Birgitta te erkennen, heeft de Kerk - echter zonder zich uit te spreken over de verschillende openbaringen - de globale authenticiteit van haar innerlijke ervaring erkend” Spes aedificandi, (5)[[2529|(5)]].

Bij het lezen van deze “Openbaringen[3844]” worden wij inderdaad over belangrijke onderwerpen aangesproken. Men leest bijvoorbeeld dikwijls de beschrijving , met realistische details, van het Lijden van Christus, waarvoor Birgitta altijd een bevoorrechte devotie had en waarin zij de oneindige liefde van God voor de mensen schouwde. Zij legt op de lippen van de Heer die tot haar spreekt, stoutmoedig deze woorden: “O Mijn vrienden, Ik bemin Mijn schapen zo teder dat, indien het mogelijk was, Ik liever voor ieder van hen de dood zou sterven die Ik onderging voor de verlossing van allen, dan ervan beroofd te zijn” Boek I, c. 59[[3844]]. Het pijnlijke moederschap van Maria, Middelares en Moeder van Barmhartigheid, is een thema dat ook dikwijls in de “Openbaringen” voorkomt.

Dat zij deze charisma’s ontving, maakte Birgitta ervan bewust de bestemmelinge te zijn van een grote uitverkiezing door de Heer: “Welnu, u, Mijn dochter – lezen we in het eerste boek van de Openbaringen – die Ik voor Mij gekozen heb (...) bemin Mij met heel uw hart (...) doch méér dan alles op aarde” Boek I, c. 1[[3844]]. Overigens, Birgitta wist goed, en zij was er sterk van overtuigd, dat ieder charisma bestemd is om de Kerk op te bouwen. Het is precies om die reden dat een groot aantal van haar openbaringen, in de vorm van soms strenge waarschuwingen, gericht waren tot de gelovigen van haar tijd, politieke en godsdienstige autoriteiten inbegrepen, opdat zij hun christenleven coherent zouden beleven; maar zij deed dat altijd met respect en geheel trouw aan het Leergezag van de Kerk, vooral aan de opvolger van de apostel Petrus.

In 1349 verliet Birgitta Zweden definitief en ging op bedevaart naar Rome. Zij was niet alleen van plan deel te nemen aan het jubileumjaar van 1350 maar verlangde ook van de Paus de goedkeuring te bekomen van de regel voor de religieuze Orde die zij wou stichten, gewijd aan de Heilige Verlosser, en bestaande uit monniken en monialen onder het gezag van een abdis. Dat moet ons niet verbazen: in de Middeleeuwen bestonden kloosterstichtingen met een mannelijke en een vrouwelijke tak, die dezelfde monastieke regel beoefenden onder de leiding van een abdis. In de grote christelijke traditie werd namelijk een eigen waardigheid aan de vrouw toegekend en – steeds naar het voorbeeld van Maria, Koningin van de Apostelen – een eigen plaats in de Kerk die, zonder samen te vallen met het priesterambt, ook heel belangrijk is voor de geestelijke groei van de gemeenschap. Bovendien is de samenwerking tussen gewijde mannen en vrouwen, steeds met respect voor de eigenheid van hun roeping, van groot belang in de huidige wereld.

In Rome wijdde Birgitta zich met haar dochter Karin, aan een leven van intens apostolaat en gebed. Vanuit Rome trok zij op bedevaart naar verschillende Italiaanse heiligdommen, vooral naar Assisi, thuisland van de heilige Franciscus[3392], voor wie Birgitta steeds veel devotie had. Tenslotte werd haar grootste verlangen in 1371 vervuld: de reis naar het Heilig Land, waar zij met haar geestelijke kinderen naartoe trok, een groep die Birgitta “Gods vrienden” noemde.

In die tijd bevonden de Pausen zich in Avignon, ver van Rome: Birgitta ging in grote droefheid naar hen toe opdat zij zouden terugkeren naar de stoel van Petrus in de Eeuwige Stad.

Zij stierf in 1373, voordat Paus Gregorius XI definitief naar Rome terugkeerde. Zij werd voorlopig begraven in de kerk “San Lorenzo in Panisperna” in Rome, doch in 1374 brachten haar kinderen Birger en Karin haar terug naar hun vaderland, naar het klooster van Vadstena, zetel van de religieuze Orde die de heilige Birgitta gesticht had en die onmiddellijk een opmerkelijke uitbreiding kende. In 1391, werd zij door Paus Bonifatius IX plechtig heilig verklaard.

De heiligheid van Birgitta, die gekenmerkt is door de veelheid van gaven en ervaringen waaraan ik in dit kort biografische en spirituele portret wou herinneren, maakt haar tot een vooraanstaande figuur in de geschiedenis van Europa[d:256]. Afkomstig uit Scandinavië, getuigt de heilige Birgitta van de manier waarop het Christendom het leven van al de volken van dit continent diep doordrongen heeft. Door haar uit te roepen tot medepatrones van Europa[d:256], was het de wens van Paus Johannes Paulus II dat de heilige Birgitta – die leefde in de XIVe eeuw, toen het Christendom in het Westen nog niet verdeeld was – met gevolg bij God zou ten beste spreken om de zo verwachte genade van de volle eenheid onder alle christenen te verkrijgen. Dierbare broeders en zusters, wij willen voor diezelfde intentie bidden, die ons zeer ter harte gaat, en opdat Europa[d:256] steeds naar zijn eigen christelijke wortels zou terugkeren, door de machtige voorspraak van de heilige Birgitta van Zweden, trouwe leerlinge van God en medepatrones van Europa[d:256].