Heilig hen in de waarheid, Uw woord is waarheid (Joh. 17, 17)

Dierbare broeders en zusters!

Op de vooravond van Zijn lijden, heeft de Heer in de Bovenzaal voor om Hem heen verzamelde leerlingen gebeden en daarbij tegelijk vooruitgekeken naar de gemeenschap van leerlingen van alle tijden, voor iedereen, "die in Mij geloven door hun woord" (Joh. 17, 20)[b:Joh. 17, 20]. In gebed voor de discipelen van alle tijden heeft hij ons ook gezien en voor ons gebeden. Laten we luisteren wat hij de Vader vraagt voor de Twaalf, hier voor ons: "Wijd hen U toe in de waarheid. Uw woord is waarheid. Zoals Gij Mij in de wereld gezonden hebt, zo zend Ik hen in de wereld, en omwille van hen wijd Ik Mij aan U, opdat ook zij in waarheid aan U toegewijd mogen zijn (Joh. 17, 17-19)[b:Joh. 17, 17-19]. De Heer bidt voor ons om heiligmaking, om heiliging in de waarheid. En Hij zendt ons om Zijn eigen missie voort te zetten. Maar er is een woord in dit gebed dat. Onze aandacht vraagt en. Het lijkt onbegrijpelijk te klinken. Jezus zegt: "Ik heilig mezelf voor jou." Wat betekent dat? Is Jezus niet in zichzelf "de Heilige van God" die Petrus Hem tijdens het kritieke uur in Karfanaüm toevertrouwde? (Joh. 6, 69)[b:Joh. 6, 69] Hoe kan Hij zichzelf wijden, heiligen?

Om dit te begrijpen, moeten we vooral verduidelijken wat de woorden "heilig" en "wijden/heiligen" in de Bijbel zeggen. "Heilig" - dit woord beschrijft vooral de aard van God zelf, Zijn eigen compleet unieke, goddelijke, manier van zijn, die alleen Hem eigen is. Hij alleen is de echte en oorspronkelijke heilige. Alle andere heiligheid is van Hem afgeleid, is deelname aan Zijn manier van zijn. Hij is het zuivere licht, de waarheid en het goede zonder smet. Iets of iemand heiligen betekent dan, het ding of de persoon aan God geven als Zijn eigendom, het uit onze context halen en invoegen in Hem, zodat het niet langer ons toebehoort, maar in zijn geheel aan God. Dus heiliging is het wegnemen uit de wereld en overgeven aan de levende God. Het ding of de persoon behoort niet langer aan ons toe, zelfs niet meer aan zichzelf, maar is ondergedompeld in God. En dergelijk opgeven van iets om het aan God over te geven noemen we ook wel offer: dit zal niet langer van mij zijn, maar het is Zijn eigendom. Het weggeven van een persoon aan God, de “heiliging” van een persoon komt overeen met de priesterwijding in het Oude Testament en toont ook de essentie aan van het priesterschap: het is de overdracht van het eigendom, uit de wereld genomen en toegewijd worden aan God. Zo worden de twee richtingen die behoren tot de gebeurtenis van heiliging duidelijk. Het is een verlaten van de context van het wereldse leven – een “apart gezet worden” voor God. Maar juist zo is geen gewone afzondering. Overgave aan God betekent opdracht krijgen om anderen te vertegenwoordigen. De priester wordt weggegeven vanuit de wereldse gebondenheid aan God, en juist zo moet hij er voor de anderen, voor allen vanuit God er zijn. Wanneer Jezus zegt: “Ik heilig Mij”, maakt Hij zichzelf tegelijkertijd tot priester en offer. Bultmann heeft dus gelijk wanneer hij het woord "Ik heilig Mij" vertaalt: "Ik offer Mij". Begrijpen we nu wat er gebeurt als Jezus zegt: "Ik heilig Mij voor U"? Dit is de priesterlijke handeling waarin Jezus - de menselijke Jezus verenigd met de Zoon van God - zich overgeeft aan de Vader. Het is een uitdrukking van het feit dat hij tegelijkertijd een priester en een offer is. Ik heilig mezelf - ik offer mezelf: dit hopeloze woord, dat ons in staat stelt diep in het hart van Jezus Christus te kijken, moeten we altijd onthouden. Daarin ligt het hele mysterie van onze redding. En de bron van het priesterschap van de Kerk - ons priesterschap - is erin opgesloten.

Alleen eerst nu kunnen we het verzoek volledig begrijpen, dat de Heer aan de leerlingen – aan ons – voor de Vader heeft gedaan. "Heilig hen toe in de waarheid”: Dit is de opname van de Apostelen in het priesterschap van Jezus Christus, de instelling van Zijn nieuwe priesterschap voor de gemeenschap van de gelovigen voor alle tijden. "Heilig hen toe in de waarheid": dit is het feitelijke wijdingsgebed voor de Apostelen. De Heer vraagt dat God ze naar zich toe trekt, in Zijn heiligheid. Dat Hij ze uit zichzelf neemt en zich toe-eigent, zodat ze priesterlijke dienst voor Hem in de wereld kunnen doen. Dit verzoek van Jezus komt tweemaal in een enigszins gewijzigde vorm voor. We moeten beide keren goed luisteren, zodat we, in zekere zin, beginnen te begrijpen wat hier gebeurt. "Heilig hen toe in de waarheid." Jezus vult aan: "Uw woord is waarheid." De leerlingen worden dus in God binnengetrokken door te worden ondergedompeld in het woord van God. Het Woord van God is als het ware het bad dat hen reinigt, de scheppende kracht die hen omvormt in Gods wezen. En hoe is het met ons? Zijn we echt doorweekt in het Woord van God? Is het echt het voedsel waar we van leven, meer dan het brood en de dingen van deze wereld? Weten we het echt? Houden we ervan? Gaan we er innerlijk echt mee om, zodat het echt ons leven vormt, ons denken vormgeeft? Of is ons denken niet altijd gevormd uit wat je zegt, wat je doet? Zijn de heersende opvattingen vaak niet genoeg de maatstaf waartegen we onszelf meten? Blijven we niet in de oppervlakkigheid van alles wat de mens van vandaag wordt opgelegd? Kunnen we ons innerlijk echt reinigen door het Woord van God? Nietzsche heeft nederigheid en gehoorzaamheid als dienende deugden bespot, waarmee mensen onderdrukt zijn. In plaats daarvan heeft hij de trots en absolute vrijheid van de mens gezet. Welnu, er zijn karikaturen van valse nederigheid en valse onderdanigheid die we niet willen imiteren. Maar er is ook de destructieve arrogantie en de zelfverheerlijking die elke gemeenschap ontbindt en eindigt in geweld. Leren we van Christus de ware nederigheid die overeenkomt met de waarheid van ons wezen, en die gehoorzaamheid die leunt tegen de waarheid, de wil van God? "Heilig hen in de waarheid; Uw woord is de waarheid". Dit woord van instelling van het priesterschap verlicht ons leven en roept ons op om steeds nieuwe leerlingen te worden van de waarheid die zich in Gods woord opent.

We kunnen nog een stap verder gaan in de interpretatie van deze zin. Heeft Christus niet van Zichzelf gezegd: "Ik ben de waarheid"? (Joh. 14, 6)[[b:Joh. 14, 6]] En is Hij niet het levende Woord van God waarnaar alle individuele woorden verwijzen? Heilig hen in de waarheid - dat betekent ten diepste: Verenig u met met Mij - Christus. Bind u aan Mij. Sleep u naar binnen. En inderdaad, er is maar één nieuwe verbondspriester, Jezus Christus zelf, en het priesterschap van de leerlingen kan daarom alleen deel uitmaken van het priesterschap van Jezus. Ons priesterschap is daarom niets anders dan een nieuwe, radicale manier van verenigen met Christus. In termen van zijn, wordt ze ons voor altijd in het Sacrament gegeven. Maar dit nieuwe zegel van het bestaan kan ons tot oordeel worden als ons leven niet uitgroeit tot de waarheid van het Sacrament. De wijdingsbelofte die wij vandaag herhalen, zegt dat onze wil gericht moet zijn op Domino Iesu arctius coniungi et conformari, vobismetipsis abrenuntiantes. Eén zijn met Christus vereist verzaking. Het impliceert dat we niet onze weg en onze wil door willen drukken. Wil niet dit of dat worden, maar laat ons aan Hem overgeven, waar en hoe Hij ons gebruiken wil. "Ik leef, maar ik niet, maar Christus leeft in mij", heeft de heilige Paulus gezegd. (Gal. 2, 20)[[b:Gal. 2, 20]] In het ‘ja’ van de wijding hebben we deze fundamentele verzaking van het zichzelf-zijn omgezet naar het zichzelf-verwerkelijken. Maar dit grote ‘ja’ moet van dag tot dag werkelijkheid worden in vele kleine ‘ja’ en in kleine verzakingen. Zonder bitterheid en zelfmedelijden kan dit ‘ja’ van de kleine stappen, die samen het grote ‘ja’ vormen, alleen mogelijk worden als Jezus Christus werkelijk het centrum van ons leven is. Wanneer we werkelijk vertrouwd raken met Hem. Want te midden van het verzaken, dat eerst pijn zal doen, ervaren we de groeiende vreugde van vriendschap met Hem, al die kleine en soms grote tekenen van Zijn liefde, die Hij ons voortdurend schenkt. "Hij die zichzelf verliest, vindt zichzelf." Als we het wagen onszelf te verliezen voor de Heer, leren we hoe waar Zijn woord is.

In de waarheid, in Christus ondergedompeld worden, omvat het gebed waarin we vriendschap met hem oefenen, waarin we Hem ook leren kennen - Zijn manier van zijn, van denken, van doen. Bidden is persoonlijke gemeenschap met Christus, waarin we ons dagelijks leven, ons succes en ons falen, onze ontberingen en vreugde vóór Hem leggen – gewoon onszelf voor Hem neerleggen. Maar om ervoor te zorgen dat dit geen zelfreflectie wordt, is het belangrijk dat we blijven leren bidden met de Kerk. Het vieren van de Eucharistie betekent bidden. We vieren terecht de Eucharistie als we met ons denken en onze woorden binnentreden in de woorden die de Kerk ons geeft. Daarin is het bidden voor alle generaties aanwezig. Ze allen nemen ons mee op weg naar de Heer. En als priesters zijn wij in de Eucharistie de voorbidders van de gelovigen van vandaag. Als we innerlijk één zijn met deze woorden van gebed, wanneer we onszelf laten leiden en transformeren door deze, zullen de gelovigen ook binnentreden in deze woorden. Dan worden we allemaal echt "één lichaam en één geest" met Christus.

Om te worden ondergedompeld in de waarheid en dus in de heiligheid van God - dat betekent ook dat we de ernst van de waarheid accepteren. Dat we ons weren tegen de valsheid, die op zoveel manieren in de wereld aanwezig is, waarmee we vaak geconfronteerd worden. Dat we het zware werk van de waarheid accepteren, dat zijn diepere vreugde in ons aanwezig kan zijn. Wanneer we spreken over geheiligd worden in de waarheid, vergeten we ook niet dat waarheid en liefde één zijn in Jezus Christus. Ondergedompeld in Hem is onderdompeling in Zijn goedheid, in ware liefde. Ware liefde is niet goedkoop, het kan ook streng zijn. Het weerstaat het kwade om het echte goed bij de mens te brengen. Wanneer we één worden met Christus, leren we Hem precies te kennen in het lijden, in de armen, in de kleinen van deze wereld; dan worden we dienaren die Zijn broeders en zusters herkennen en ontmoeten in Hem.

"Heilig hen in de waarheid" - dat is het ene woord van Jezus. Maar dan zegt hij nog: "Ik heilig mezelf, zodat ze de waarheid - werkelijk - geheiligd zijn." Ik denk dat dit tweede woord zijn eigen betekenis heeft. In de religies van de wereld zijn er veel rituele manieren van heiligmaking, de wijding van een mens. Maar al deze riten kunnen louter een vorm blijven. Voor de leerlingen vraagt Christus om de ware heiligmaking die hun wezen transformeert, die hun zijn, hunzelf omvormt, waarbij het geen rituele vorm blijft, maar een daadwerkelijke overgave aan God zelf wordt. We zouden ook kunnen zeggen dat Christus ons het Sacrament heeft gegeven dat ons ontmoet in de diepste diepten van ons wezen. Maar Hij bad ook dat deze transformatie ons dagelijks leven wordt. Dat we echt in ons dagelijks leven, in het doen en laten van alledag door het Licht van God verlicht zijn.

Aan de vooravond van mijn wijding, 58 jaar geleden, opende ik de Heilige Schrift omdat ik nog een ander woord van de Heer wilde ontvangen voor deze dag en voor mijn komende weg als priester. Mijn ogen vielen op deze passage: "Heilig hen in de waarheid; uw Woord is waarheid." Toen wist ik: de Heer spreekt over mij en hij spreekt tot mij. Dit is precies wat er morgen met mij zal gebeuren. We worden niet toegewijd door rituelen, zelfs als de rite nodig is. Het bad waarin de Heer ons onderdompelt, is Hijzelf - de waarheid in persoon. Priesterwijding betekent: ondergedompeld worden in Hem, in de waarheid. Ik behoor op een nieuwe manier Hem toe en zo de anderen, "opdat Zijn koninkrijk kome". Beste vrienden, in dit uur van hernieuwing van onze belofte vragen we de Heer om ons mensen van de waarheid te maken, mensen van liefde, van mensen van God. Laten we hem vragen ons steeds meer in Zich op te nemen, zodat we echt priesters worden van het Nieuwe Verbond.
Amen.