Voorbereiding op het Sacrament van het Huwelijk

Voorbereiding op het huwelijk, op het gehuwde leven en het leven als gezin is van groot belang voor het welzijn van de Kerk. Het Sacrament van het Huwelijk heeft zelfs grote waarde voor de hele christelijke gemeenschap, en in de eerste plaats voor de echtgenoten, wier beslissing niet geïmproviseerd of haastig genomen mag worden. In het verleden kon deze voorbereiding rekenen op de steun van de van de maatschappij die de waarden en de weldaden van het Huwelijk erkende. Zonder moeilijkheden of twijfels beschermde de Kerk de heiligheid van het Huwelijk in het bewustzijn dat dit sacrament een kerkelijke garantie vormde als de levenskrachtige cel van het Volk van God. De steun van de Kerk was, tenminste in de gemeenschappen die echt geëvangeliseerd waren, stevig, eenduidig en compact. Over het algemeen waren scheidingen en mislukte huwelijken zeldzaam en echtscheiding werd beschouwd als een sociale 'plaag' vgl: Gaudium et Spes, 47[[[575|47]]].

Tegenwoordig zijn we daarentegen in veel gevallen getuige van een steeds ergere ontaarding van het gezin en een aantasting van de waarden van het Huwelijk. In veel, vooral in economisch ontwikkelde landen, is het aantal huwelijken afgenomen. Een huwelijk wordt gewoonlijk op latere leeftijd gesloten en het aantal scheidingen neemt toe, zelfs tijdens de eerste jaren van het huwelijk. Dit alles moet wel leiden tot pastorale bezorgdheid, die herhaaldelijk geuit wordt: zijn de personen die een huwelijk aangegaan zijn erop voorbereid? Het probleem van de voorbereiding op het Huwelijk en op het leven dat erop volgt blijkt een grote pastorale nood, voor de echtgenoten, voor de hele christelijke gemeenschap en voor de maatschappij. Daarom groeit overal de belangstelling voor het sacrament van het Huwelijk en komen er op vele plaatsen initiatieven van de grond voor adequate en tijdige antwoorden om voor te bereiden op dit Sacrament.

Door voortdurende contacten met de Bisschoppenconferenties en de Bisschoppen bij diverse ontmoetingen, en vooral tijdens hun 'ad limina'-bezoeken, heeft de Pauselijke Raad voor het Gezin[d:93] de pastorale bezorgdheid over voorbereiding en de viering van het sacrament van het Huwelijk en het leven dat erop volgt, nauwkeurig gevolgd. De Raad is herhaaldelijk gevraagd een instrument aan te bieden voor de voorbereiding van christelijke verloofden, en het onderhavige document is dit instrument. De Raad heeft ook gebruik gemaakt van bijdragen van vele apostolische bewegingen, groepen en verenigingen die werken in de gezinspastoraal, en die hun steun, advies en ervaring aangeboden hebben voor de voorbereiding van deze handleiding.

De huwelijksvoorbereiding vormt een providentiële en gunstige periode voor hen die zich oriënteren op dit christelijke Sacrament, en een Kairós, d.w.z. een periode waarin God de verloofden aanspreekt en hen helpt de roeping tot huwelijk en gezinsleven te onderscheiden. De verlovingsperiode staat in de context van een rijk evangelisatieproces. Sterker nog, vragen die het gezin betreffen komen samen in het leven van de verloofden, de toekomstige echtgenoten. Daarom worden zij uitgenodigd de betekenis te begrijpen van de verantwoordelijke en rijpe liefde van de gemeenschap van leven en liefde die hun gezin zal zijn, een echte huiskerk die de hele Kerk zal verrijken. Het belang van deze voorbereiding vraagt om een evangelisatieproces dat het geloof zowel rijper maakt als verdiept. Als het geloof zwak is of bijna geheel afwezig vgl: Familiaris Consortio, 68[[[267|68]]], moet het opnieuw levendig gemaakt worden. Een degelijke, geduldige instructie die het vuur van een levend geloof doet opvlammen en het voedt, kan niet achterwege gelaten worden. Vooral waar de omgeving heidens geworden is, zal het bijzonder raadzaam zijn een 'reis van geloof, die lijkt op het catechumenaat' aan te bieden Familiaris Consortio, 66[[267|66]], en de fundamentele christelijke waarden voor te stellen die de personen die een Huwelijk sluiten kan helpen de rijpheid van het geloof te verkrijgen of te versterken. Het zou wenselijk zijn als het gunstige moment van huwelijksvoorbereiding, als teken van hoop, omgezet zou kunnen worden in een nieuwe evangelisatie voor de toekomstige gezinnen.

Deze bijzondere aandacht wordt benadrukt door het onderricht van het Tweede Vaticaans Concilie Gaudium et Spes, 52[[575|52]], de richtlijnen van het pauselijk leergezag Familiaris Consortio, 66[[267|66]], de kerkelijke normen zelf Codex Iuris Canonici, 1063[[30|1063]] CCEO can. 783[[574|783]], de Catechismus van de Katholieke Kerk, 1632[1|1632], en andere documenten van het leergezag, waaronder het Handvest van de Rechten van het gezin[281]. De twee zeer recente documenten van het pauselijk leergezag - de Brief aan de gezinnen Gratissimam sane[565] en de encycliek Evangelium Vitae[2] - vormen een belangrijke hulp voor onze taak.

In antwoord op herhaalde verzoeken is, zoals we reeds zeiden, de Pauselijke Raad voor het Gezin[d:93] begonnen na te denken over het onderwerp, door zich meer et richten op 'voorbereidingscursussen', in de lijn van de Apostolische exhortatie Familiaris Consortio[267]. Tijdens de voorbereiding heeft het onderhavige document het volgende redactionele proces doorlopen.

In 1991 wijde de Raad[d:93] zijn Algemene Vergadering (30 september - 5 oktober) aan het thema van de voorbereiding op het Sacrament van het Huwelijk. Het Voorzittend comité van de Pauselijke Raad voor het Gezin[d:93] en de echtparen die uitmaken van de Raad boden uitgebreid materiaal aan voor een eerste concept. Later, van 8 tot 13 juli 1992 is er een werkgroep gevormd van pastores, adviseurs en deskundigen die een tweede versie voorbereidden die aan de Bisschoppenconferenties gestuurd werd met het verzoek om bijdragen en aanvullende suggesties. Er kwam een groot aantal antwoorden met nuttige suggesties binnen, en deze werden bestudeerd en verwerkt in een volgende versie die in 1995 door een werkgroep werd voorbereid. De Raad presenteert nu dit richtsnoerdocument dat aangeboden wordt als basis voor het pastorale werk van de huwelijksvoorbereiding. Het zal vooral nuttig zijn voor de Bisschoppenconferenties in de voorbereiding van hun richtlijnen, maar ook voor een ruimer pastoraal gebruik in bisdommen, parochies en apostolische bewegingen vgl: Familiaris Consortio, 66[[[267|66]]].

De 'Magna Carta' voor gezinnen, de Apostolische exhortatie Familiaris Consortio[267], waaruit reeds geciteerde werd, had al aangegeven dat '...de veranderingen in de schoot van bijna alle moderne maatschappijen eisen dat niet slechts het gezin doch ook de samenleving en de Kerk zich inspannen om de jongeren op passende wijze voor te bereiden op hun verantwoordelijkheid voor hun toekomt. (...) Daarom moet de Kerk betere en meer intensieve programma's van voorbereiding op het Huwelijk opstellen, om zoveel mogelijk de moeilijkheden uit de weg te ruimen waarmee zoveel echtparen te kampen hebben, en nog meer om het ontstaan en de groei van geslaagd huwelijken positief te bevorderen' Familiaris Consortio, 66[[267|66]].

De Codex Iuris Canonici[30] stelt dat er een 'persoonlijke voorbereiding om in het Huwelijk te treden' zou moeten zijn, 'opdat de huwenden daardoor tot een goede gesteltenis gebracht worden met betrekking tot de heiligheid en de plichten van hun nieuwe levensstaat' 2[[30|1063]] CCEO can. 783 § 1[[574|+1716-1718]]. Deze instructies kan men ook vinden in de Ordo celebrandi Matrimonium, (12)[1825|(12)]. In zijn Toespraak Tot de deelnemers aan de 9e Algemene Vergadering van de Pauselijke Raad voor het Gezin[1828] (4 oktober 1991) voegde de Heilige Vader daaraan toe: 'Hoe groter de moeilijkheden, veroorzaakt door de omgeving, om de waarheid van het christelijke Sacrament en van de instelling van het Huwelijk te kennen, des te groter moeten onze inspanningen zijn om de huwelijkskandidaten adequaat voor te bereiden op hun verantwoordelijkheden'. Vervolgens zei hij, met enkele concrete waarnemingen met betrekking tot de cursussen als zodanig: 'U bent in staat geweest waar te nemen dat, gezien de noodzaak van zulke cursussen in parochies en de positieve resultaten van de verschillende gebruikte methoden in aanmerking nemend, het passend lijkt criteria vast te stellen die moeten worden aangenomen, in de vorm van een gids of richtsnoer, om de afzonderlijke kerken een waardevolle hulp te bieden.' Dit temeer omdat in de bijzondere Kerken, voor velen van 'het volk van het leven en voor het leven', het gezin een beslissende verantwoordelijkheid heeft. Deze verantwoordelijkheid komt voort uit zijn eigen aard als een gemeenschap van leven en liefde, gebaseerd op het huwelijk, en uit zijn zending om 'liefde te bewaken, te openbaren en mee te delen' Centesimus Annus, (92)[[3|(92)]] vgl: Familiaris Consortio, 17[[[267|17]]].

Met dit doel biedt de Pauselijke Raad voor het Gezin[d:93] dit document aan, waarvan het onderwerp is de voorbereiding op het Sacrament van het Huwelijk en de viering ervan.

De richtlijnen die naar voren treden vormen een reistocht voor de verwijderde, naaste en onmiddellijke voorbereiding op het Sacrament van het Huwelijk vgl: Familiaris Consortio, 66[[[267|66]]]. Het materiaal dat hierin ter beschikking gesteld wordt is allereerst bestemd voor de Bisschoppenconferenties, de afzonderlijke bisschoppen en hun medewerkers in de pastorale zorg voor de huwelijksvoorbereiding, en het is ook gericht aan de verloofden zelf die het voorwerp van de pastorale zorg van de Kerk zijn.

Bijzondere pastorale aandacht moet gegeven worden aan de verloofden in bijzondere situaties zoals voorzien in de Codex Iuris Canonici, 1071,1072,1075[30|1071.1072.1075], en in de Codex Canonum Ecclesiarum Orientalium, (789,814)[574|(789.814)]. Als de richtlijnen die in dit document worden voorgesteld bij hen niet volledig kunnen worden toegepast, kunnen zij nog altijd nuttig zijn om hen op passende wijze te leiden en te begeleiden.

Trouw aan de wil en het onderricht van Christus, drukt de Kerk door haar eigen wetgeving haar pastorale naastenliefde uit in haar zorg voor alle situaties van de gelovigen. De criteria die worden aangeboden zijn middelen om op positieve wijze hulp te verschaffen en moeten niet begrepen worden als verdere, beperkende vereisten.

De achterliggende leerstellige motivatie van dit document komt voort uit de overtuiging dat het Huwelijk een waarde is die zijn oorsprong vindt in de Schepping en dat zij geworteld is in de menselijke natuur. 'Hebt gij niet gelezen, dat de Schepper in het begin en als man en vrouw gemaakt heeft en gezegd heeft: Daarom zal de man zijn vader en moeder verlaten om zich te binden aan zijn vrouw en deze twee zullen worden één vlees?' (Mt. 19, 4-5)[b:Mt. 19, 4-5]. Daarom draagt wat de Kerk doet voor het gezin en het Huwelijk zeker bij aan het welzijn van de maatschappij als zodanig en aan het welzijn van allen. Bovendien drukt het christelijk Huwelijk, als uitdrukking van het nieuwe leven dat door de Verrezen Christus mogelijk gemaakt is, altijd de waarheid uit over de gehuwde liefde en is het als een profetie die duidelijk de echte behoeften van de mens verkondigt: dat man en vrouw vanaf het begin ertoe geroepen zijn in gemeenschap van leven en liefde te leven en dat deze complementariteit zal leiden tot een versterking van de menselijke waarde van de echtgenoten, het welzijn van de kinderen en van de samenleving zelf, door '...de verdediging en de bevordering van het leven (...) taak en verantwoordelijkheid van iedereen' Evangelium Vitae, 91[[2|91]].

Daarom neemt het onderhavige document zowel de natuurlijke menselijke werkelijkheden die aan deze goddelijke instelling eigen zijn, als de specifieke werkelijkheden van het sacrament zoals dat door Christus is ingesteld in aanmerking. Het is opgedeeld in drie delen:

Het beginpunt van een reistocht van huwelijksvoorbereiding is het bewustzijn dat het huwelijksverbond aanvaard en tot Sacrament van het Nieuwe Verbond verheven is door de Heer Jezus Christus, door de kracht van de Heilige Geest. Het Sacrament verenigt de echtgenoten met de zelfgevende liefde van Christus, de Bruidegom van de Kerk, zijn Bruid (Ef. 5, 25-32)[[b:Ef. 5, 25-32]], door hen beeld te maken van en deelgenoten aan deze liefde. Het laat hen eer brengen aan de Heer, het heiligt de echtelijke vereniging en het leven van de christenen die het vieren en doet het christelijke gezin ontstaan, de huiskerk, 'de eerste, levenskrachtige cel van de maatschappij' Apostolicam Actuositatem, 11[[653|11]], en het 'heiligdom van het leven' Evangelium Vitae, 92[[2|92]] vgl: Evangelium Vitae, 6,88,94[[[2|6.88.94]]]. Daarom wordt het Sacrament gevierd en beleefd in het hart van het Nieuwe Verbond, d.w.z. het paasmysterie. Het is Christus, de Bruidegom in ons midden vgl: Gratissimam sane, 18[[[565|18]]]; (Mt. 9, 15)[[b:Mt. 9, 15]], die de bron is van zijn energie. Daarom zijn christelijke echtparen en gezinnen noch geïsoleerd noch alleen. Voor christenen impliceert het Huwelijk, dat zijn oorsprong in God de Schepper heeft, ook een echte roeping tot een bijzondere staat en een leven van genade. Om tot rijping gebracht te worden vereist deze roeping een adequate, bijzondere voorbereiding en een specifiek pad van geloof en liefde, temeer omdat deze roeping aan een paar gegeven wordt voor het welzijn van de Kerk en de maatschappij. Dit heeft alle betekenis en kracht van een publieke verbintenis, aangegaan voor God en de samenleving, die verder gaat dan individuele grenzen.

Als gemeenschap van leven en liefde zowel als natuurlijke goddelijke instelling en als Sacrament, is het Huwelijk altijd een bron van geweldige energie vgl: Familiaris Consortio, 43[[[267|43]]], wat voor moeilijkheden er ook mogen zijn. Door het getuigenis van de echtgenoten kan het huwelijk Goed Nieuws worden dat zeer bijdraagt aan de nieuwe evangelisatie en dat de toekomst van de maatschappij verzekert. Maar deze energie moet ontdekt, op waarde geschat en vermeerderd worden door de huwelijkskandidaten zelf en door de kerkelijke gemeenschap in de periode die voorafgaat aan de viering van het Huwelijk: tijdens de voorbereiding. Veel bisdommen over de hele wereld spannen zich in om vormen te vinden voor een steeds effectievere huwelijksvoorbereiding. Vele positieve ervaringen zijn doorgegeven aan de Pauselijke Raad voor het Gezin[d:93]. Zonder twijfel zullen deze ervaringen steeds meer bevestigd worden en een waardevolle hulp vormen als ze bekend worden bij en op waarde geschat worden door de Bisschoppenconferenties en door elke bisschop in de pastorale zorg voor de lokale Kerken. Wat in dit document voorbereiding genoemd wordt, omvat een beeld en grondig proces van opvoeding tot het gehuwde leven, dat beschouwd moet worden in de totaliteit van zijn waarden. Daarom vormt, de huidige psychologische en culturele situatie in aanmerking genomen, huwelijksvoorbereiding een dringende noodzaak. Feitelijk betekent voorbereiden opvoeden tot respect en zorg voor het leven dat, in het heiligdom van de gezinnen, een echte en eigenlijke cultuur van menselijke leven in al zijn manifestaties en fasen moet worden voor hen die deel uitmaken van het volk van het leven en voor het leven vgl: Evangelium Vitae, 6,78,105[[[2|6.78.105]]]. De realiteit zelf van het Huwelijk is zo rijk dat ze allereerst vereist dat de verloofden ervoor gevoelig gemaakt worden, zodat ze de behoefte zullen voelen zichzelf erop voor te bereiden. Daarom moet de pastorale zorg voor het gezin zijn beste inspanningen richten op het bepalen van de voorbereiding, met gebruikmaking van pedagogische en psychologische hulpmiddelen die een gezonde oriëntatie hebben.

In een ander recent (op 8 mei 1995) door de Pauselijke Raad voor het Gezin[d:93] gepubliceerd document, getiteld De waarheid en betekenis van de menselijke seksualiteit: richtlijnen voor opvoeding binnen het gezin[941], probeert de Raad gezinnen te helpen bij hun taak van de opvoeding van hun kinderen met betrekking tot seksualiteit.

Recentelijk is, vanwege de eerder genoemde tegenwoordige omstandigheden, de zorg van de Kerk met betrekking tot huwelijksvoorbereiding urgenter geworden. Enerzijds kan een herstel van waarden en enkele belangrijke aspecten van Huwelijk en gezin waargenomen worden, tezamen met het bloeien van vreugdevolle getuigenissen van talloze christelijke echtgenoten en gezinnen. Maar anderzijds groeit het aantal mensen dat de rijkdommen van het Huwelijk ontkent of verwerpt met een vorm van wantrouwen dat zover gaat, dat het zijn weldaden en waarden betwijfelt of verwerpt. vgl: Gaudium et Spes, 48[[[575|48]]] Tegenwoordig zien we met ongerustheid de verbreiding van een 'cultuur' of een mentaliteit die de moed verloren heeft wat betreft het gezin als noodzakelijke waarde voor echtgenoten, kinderen en de samenleving. Bepaalde houdingen en bepaalde maatstaven die in wetgeving zijn vastgesteld helpen niet het gezin dat gebaseerd is op het huwelijk en ontkennen zelfs zijn rechten. In feite verbreidt zich in verschillende delen van de wereld een geseculariseerde atmosfeer die vooral jonge mensen aansteekt en hen onderwerpt aan de druk van een geseculariseerde omgeving waarin men tenslotte de betekenis van God verliest en daarmee ook de diepe betekenis van de echtelijke liefde en het gezin. Ontkent men niet de waarheid van God als men de oorsprong en bron zelf van dit intieme mysterie buitensluit? vgl: Gaudium et Spes, 22[[[575|22]]]

De ontkenning van God in haar verschillende vormen impliceert vaak het afwijzen van de instellingen en structuren die deel uitmaken van het plan van God en die steeds de Schepping zijn neergelegd. (Mt. 19, 3-12)[[b:Mt. 19, 3-12]] Bijgevolg wordt alles geïnterpreteerd als resultaat van menselijke wil en/of consensus, die kan veranderen.

In landen waar het proces van ontkerstening sterker overheerst, treedt de verontrustende crisis van morele waarden naar voren, in het bijzonder het verlies van de identiteit van het huwelijk en het christelijk gezin en vervolgens de betekenis van de verloving. Naast deze verliezen is er een crisis van waarden binnen het gezin zelf, waaraan wordt bijgedragen door een klimaat van wijdverbreide en zelfs gelegaliseerde permissiviteit. Dit wordt sterk aangemoedigd door de communicatiemedia die tegengestelde modellen aanbieden alsof ze echte waarden zijn. Er wordt iets gevormd dat lijkt op een culturele fabriek, en dit wordt aangeboden aan de nieuwe generaties als een alternatief voor het concept van echtelijk leven en het huwelijk, zijn sacramentele waarde, en zijn banden met de Kerk. De verschijnselen die deze situaties bevestigen en een dergelijke cultuur versterken, zijn verbonden met nieuwe levensstijlen die afbreuk doen aan de menselijke dimensies van betrokken partijen, met desastreuze gevolgen voor het gezin. Deze omvatten seksuele permissiviteit, de terugloop van het aantal huwelijken of voortdurend uitstel ervan, de toename van het aantal scheidingen, de mentaliteit van anticonceptie, de verbreiding van vrijwillige abortus, de geestelijke leegte en diepe onbevrediging die bijdragen aan de verspreiding van drugs, alcoholisme, geweld en zelfmoord onder jongeren en jonge volwassenen. In andere gebieden van de wereld maken toestanden van onderontwikkeling, met extreme armoede en ellende, en gelijktijdige aanwezigheid van culturele elementen tegengesteld aan of los van de christelijke visie, zowel de stabiliteit van het gezin als het opbouwen van een diepgaande opvoeding van christelijke liefde moeilijk en onzeker.

Permissieve wetten maken de situatie erger omdat ze met alle macht een mentaliteit wat betreft scheiding, abortus en seksuele vrijheid smeden die gezinnen schaadt vgl: Evangelium Vitae, 59[[[2|59]]]. Vele communicatiemiddelen verbreiden een klimaat van permissiviteit en helpen het versterken, en zij vormen iets wat lijkt op een culturele fabriek, die jongeren belemmert in hun normale groei in het christelijk geloof, hun banden met de Kerk, en hun ontdekken van de sacramentele waarde van het Huwelijk en de vereisten die voortvloeien uit de viering ervan. Dit thema werd behandeld...Dit thema werd behandeld tijdens de internationale ontmoeting welke gehouden werd van 2 tot 4 juni 1993 door de Pauselijke Raad voor het Gezin in samenwerking met de Pauselijke raad voor de Sociale Communicatiemiddelen Het is waar dat opvoeding tot het Huwelijk altijd nodig is geweest, maar een christelijke cultuur maakte de formulering assimilatie ervan gemakkelijker. Tegenwoordig is dit soms moeilijker en urgenter.

Om al deze redenen zegt Zijne Heiligheid Johannes Paulus II in de Apostolische exhortatie Familiaris Consortio[267], die de resultaten van de Synode over het Gezin van 1980 samenbrengt: 'Voor onze tijd is het meer dan ooit nodig dat de jongeren voorbereid worden op Huwelijk en gezin' Familiaris Consortio, 66[[267|66]]. Hij benadrukt de bevordering van 'betere en meer intensieve programma's van voorbereiding op het Huwelijk (...), om zoveel mogelijk de moeilijkheden uit de weg te ruimen waarmee zoveel echtparen te kampen hebben, en nog meer om het ontstaan en de groei van geslaagde huwelijken positief te bevorderen.' Familiaris Consortio, 66[[267|66]]. In deze lijn en om op organische wijze te antwoorden op de huidige bedreigingen en eisen, lijkt het, het juiste moment voor de Bisschoppenconferenties om met enige urgentie 'een Handboek voor de gezinspastoraal' uit te geven Familiaris Consortio, 66[[267|66]]. In zo'n Handboek moeten de voor een intensere pastorale zorg nodig geachte elementen bijeengebracht en uitgetekend worden, die erop gericht zijn de christelijke identiteit van het huwelijk en het gezin te herontdekken, zodat het gezin zelf een gemeenschap zal kunnen zijn van personen in dienst van het menselijk leven en het geloof, de eerste en levenskrachtige cel van de samenleving, een gelovige en evangeliserende gemeenschap, een echte 'huiskerk, centrum van gemeenschap en dienst van de Kerk' Familiaris Consortio, 66[[267|66]], geroepen 'om het Evangelie van het leven te verkondigen, te vieren en te dienen' Evangelium Vitae, 92[[2|92]] vgl: Familiaris Consortio, 28,78,79[[[267|28.78.79]]].

Gezien het belang van het thema nodigt de Pauselijke Raad voor het Gezin[d:93], zich bewust van de verschillende initiatieven die door niet weinig Bisschoppenconferenties en vele diocesane bisschoppen in deze richting ontplooit zijn, uit met nieuwe toewijding voort te gaan in deze pastorale dienst. De Bisschoppenconferenties hebben nuttig materiaal voorbereid dat kan bijdragen aan de huwelijksvoorbereiding en de daaropvolgende gehuwde levensstaat. In overeenstemming met de richtlijnen van de Apostolische Stoel biedt de Pauselijke Raad deze standpunten aan voor overweging met uitsluitende referentie naar één deel van het hierboven genoemde Handboek: dat wat betrekking heeft op de voorbereiding op het Sacrament van het Huwelijk. Zo kan dit deel van het Handboek nuttiger zijn bij het schetsen en ontwikkelen van die aspecten die noodzakelijk zijn voor de juiste voorbereiding op het huwelijk en het christelijk gezinsleven.

Beleefd in de traditie van de Kerk en verdiept door het leergezag, onderstreept het Woord van God dat het Huwelijk voor christelijke paren een antwoord inhoud op een roeping van God en de aanvaarding van de zending teken te zijn van Gods liefde voor alle leden van de menselijke familie, door deel te hebben aan het blijvende verbond van Christus met de Kerk. Daarom worden de echtgenoten medewerkers van de Schepper en Verlosser in de gave van liefde en leven. Daarom kan christelijke huwelijksvoorbereiding omschreven worden als een geloofstocht die niet eindigt met de viering van het Huwelijk, maar doorgaat in het gezinseven. Daarom houdt ons perspectief niet op bij het Huwelijk als een handeling, op het moment van zijn viering, maar gaat het verder. Dit is de reden dat de voorbereiding ook een 'bevoorrechte gelegenheid voor de verloofden' is om 'het geloof dat zij ontvangen hebben bij Doopsel en dat wordt gevoed door hun christelijke opvoeding, te herontdekken en te verdiepen. Op deze wijze herkennen zij de roeping in de huwelijksstaat te leven in navolging van Christus en ten dienste van het rijk van God, en zullen zij deze roeping in vrijheid aanvaarden' Familiaris Consortio, 51[[267|51]]. De Bisschoppen zijn zich bewust van de dringende noodzaak om specifieke vormingsprogramma's op te stellen en aan te bieden, om een geleidelijk en voortdurend proces van christelijke vorming te ontwikkelen vgl: Ordo celebrandi Matrimonium, (15)[[[1825|(15)]]]. Het zal zelfs nuttig zijn weer in herinnering te brengen dat echte voorbereiding gericht is op een bewuste en vrije viering van het Sacrament van het Huwelijk. Maar deze viering is bron en uitdrukking van meer bindende en permanente implicaties.

Uit de ervaring van vele pastores en opvoeders blijkt dat de verlovingsperiode een tijd van ontdekken van elkaar kan zijn, maar ook een tijd van geloofsverdieping. Daarom is het een periode van speciale bovennatuurlijke gaven voor persoonlijke en interpersoonlijke spiritualiteit. Helaas kan voor velen deze voor menselijke en christelijke rijping bedoelde periode verstoord worden door een onverantwoordelijk gebruik van de seksualiteit die de echtelijke liefde niet helpt te rijpen, en daarom houden sommigen een soort apologie voor voorechtelijk verhoudingen.

Het succes van de geloofsverdieping van de verloofden wordt ook bepaald door hun eerdere vorming. Aan de andere kant zal de manier waarop deze periode beleefd wordt zeker invloed hebben op hun toekomstig leven als echtgenoten en als gezin. Hieruit volgt het wezenlijke belang van de hulp die de verloofden krijgen van hun respectieve families en de hele kerkelijke gemeenschap. Ook gebed hoort daarbij. Hierbij is de zegening van de verloofden, zoals voorzien in De benedictionibus[1827] nrs. 195-214[[1827]] van belang, waarin de tekens van deze eerste verbintenis genoemd worden: de ring, de uitwisseling van gaven en andere gewoonten De benedictionibus, (209-210)[[1827|(209-210)]].

In elk geval moet de menselijke diepte van de verloving erkend worden en gevrijwaard van een alledaagse benadering. Daarom zijn zowel de rijkdommen van het huwelijk en het Huwelijkssacrament als het wezenlijke belang van de verlovingsperiode - die zich tegenwoordig vaak over jaren uitstrekt (met de diverse soorten problemen van dien) - redenen voor een bijzonder stevigheid van deze vorming.

Hieruit volgt dat de diocesane en parochiële programma's - met pastorale plannen die prioriteit geven aan de pastorale zorg voor het gezin die het hele kerkelijke leven verrijkt - veronderstellen dat de vormingstaak haar juiste plaats en ontwikkeling zal vinden en dat, tussen de bisdommen onderling en in het kader van de Bisschoppenconferenties, de beste ervaringen geëvalueerd en doorgegeven kunnen worden in een uitwisseling van pastorale ervaringen. Het lijkt ook belangrijk te weten wat voor vormen van catechese en opvoeding aan jongeren wordt gegeven wat betreft de verschillende soorten roeping en christelijke liefde, wat voor programma's er worden voorbereid voor de verloofden, op welke manieren echtparen die rijper zijn in het geloof in deze vorming worden betrokken, evenals wat de beste ervaringen zijn die gericht zijn op het creëren van van een geestelijke en culturele omgeving die geschikt is voor jonge mensen die naar een Huwelijk toegaan.

In het vormingsproces kunnen, volgens hetgeen waarnaar ook in de Apostolische exhortatie Familiaris Consortio[267] wordt verwezen, drie fasen of hoofdperioden in de huwelijksvoorbereiding worden onderscheiden: verwijderde, naaste en onmiddellijke voorbereiding. De specifieke doelen van elke fase zullen worden bereikt, als - behalve over de fundamentele menselijke eigenschappen en de elementaire geloofswaarden - de verloofden ook onderricht krijgen over de belangrijkste theologische en liturgische inhoud die de verschillende fasen van de voorbereiding kenmerkt. Bijgevolg zullen de verloofden, in de moeite die ze doen hun leven aan te passen aan die waarden, de ware vorming verwerven die hen voorbereidt de gehuwde levensstaat.

Huwelijksvoorbereiding moet geplaatst worden binnen de dringende noodzaak de cultuur te evangeliseren - door haar tot haar wortels te doordringen vgl: Evangelii Nuntiandi, 19[[[519|19]]] - in alles wat het instituut van het Huwelijk aangaat: de christelijke geest laten doordringen in geest en gedrag, evenals in de wetten en de structuren van de gemeenschap waar christenen wonen vgl: Catechismus van de Katholieke Kerk, 2105[[[1|2105]]]. Deze voorbereiding vormt, zowel impliciet als expliciet, een aspect van de evangelisatie, en wel zozeer dat ze de kracht van de uitspraak van de Heilige Vader kan verdiepen: 'Het gezin is het hart van de nieuwe evangelisatie' (...). De voorbereiding zelf is een 'verantwoordelijkheid die allereerst de echtparen betreft, met de roeping om de schenkers van het leven te zijn, op basis van een steeds groter besef van de betekenis van de voortplanting als een unieke gebeurtenis die duidelijk laat zien dat het menselijk leven een gave is, ontvangen om haar vervolgens door te geven als een gave' Evangelium Vitae, 92[[2|92]]. Behalve religieuze waarden vloeien uit tot het huwelijk, als het fundament van het gezin, overvloedige weldaden en waarden voort die solidariteit, respect, rechtvaardigheid en vergeving sterker maken, in de persoonlijke en de collectieve verhoudingen. Op zijn beurt verwacht het gezin, gefundeerd op het huwelijk, van de maatschappij 'een erkenning van zijn identiteit en een aanvaarding van zijn status als onderwerp in de samenleving' Gratissimam sane, 17[[565|17]], en daarom 'het hart van de beschaving van liefde' te worden Gratissimam sane, 13[[565|13]]. Het hele bisdom zou betrokken moeten worden bij deze taak en de nodige steun moeten bieden. Het ideaal zou zijn een diocesane commissie voor huwelijksvoorbereiding in het leven te roepen, een groep voor pastorale zorg voor het gezin, samengesteld uit echtparen met parochie-ervaring, bewegingen en deskundigen.

De taak is van deze diocesane commissie zou zijn: vorming, voortzetting en coördinatie, in samenwerking met centra op verschillende niveaus die zich bezighouden met deze dienst. De commissie moet op haar beurt gevormd worden door netwerken van teams van gekozen leken die samenwerken in huwelijksvoorbereiding in ruime zin, niet alleen in cursussen. Zij moet bijgestaan worden door een coördinator, gewoonlijk een priester, die de Bisschop vertegenwoordigt. Als de coördinatie aan een leek of een echtpaar wordt toevertrouwd, is de assistentie van een priester aan te bevelen. Dit alles moet ingepast worden in de organisatorische context van de bisdom met zijn overeenstemmende structuren, zoals mogelijke terreinen die geleid worden door een bisschoppelijke vicaris.

De fasen of perioden die behandeld zullen worden zijn niet strikt gedefinieerd. Ze kunnen noch naar de leeftijd van de deelnemers gedefinieerd worden, noch naar de duur van de fasen. Maar het is nuttig ze te leren gebruiken als gids bij het werk en als instrumenten, vooral vanwege de inhoud die moet worden doorgegeven. Ze worden onderscheiden in verwijderde, naaste en onmiddellijke voorbereiding.

Verwijderde voorbereiding omvat de kinderjaren en de puberteit en vindt hoofdzakelijk binnen het gezin plaats, en ook op school en in vormingsgroepen, als een waardevolle hulp aan de gezinnen. Dit is de periode waarin respect voor alle authentieke menselijke waarden, zowel in interpersoonlijke als sociale verhoudingen, wordt doorgegeven en ingeprent, met alle resultaten van dien voor de vorming van karakter, zelfbeheersing en gevoel van eigenwaarde, het juiste gebruik van je genegenheden en respect voor mensen van het andere geslacht. Bovendien is, vooral voor christenen, een stevige geestelijke en catechetische vorming ook vereist vgl: Familiaris Consortio, 66[[[267|66]]].

In de Brief aan de gezinnen Gratissimam sane[565] noemt Johannes Paulus II twee fundamentele waarheden in de taak van de opvoeding: 'ten eerste dat de mens geroepen is in waarheid en liefde te leven, en ten tweede dat iedereen vervulling vindt door de waarachtige zelfgave' Gratissimam sane, 16[[565|16]]. De opvoeding van kinderen begint dus voor de geboorte in de sfeer waarin het nieuwe leven verwacht en verwelkomd wordt, vooral door de liefhebbende dialoog van de moeder met haar kind vgl: Gratissimam sane, 16[[[565|16]]]. Dit gaat door in de kindertijd, aangezien opvoeding 'vóór alles een wederzijdse 'offerwaardigheid' van de zijde van beide ouders (is): samen delen ze hun eigen rijpe mens-zijn mee aan het pasgeboren kind' vgl: Gratissimam sane, 16[[[565|16]]]. 'Door een nieuw leven doen ontstaan erkennen ouders dat het kind 'als de vrucht van hun wederzijdse liefdesgave op zijn beurt een geschenk is aan hen beiden, een geschenk dat uit hen voortkomt' Evangelium Vitae, 92[[2|92]]. In haar integrale betekenis, waartoe ook de overdracht en elementaire groei van menselijke en christelijke waarden behoort, 'streeft' de christelijke opvoeding - zoals het Tweede Vaticaans Concilie stelt - 'niet alleen de (...) volwassenheid van de menselijke persoon na, maar ze is er vooral op gericht, dat de gedoopten, die geleidelijk in de kennis van het heilsgeheim worden ingeleid, zich steeds meer bewust worden van de gaven van het geloof (...); dat zij (...) gevormd worden om hun eigen leven te leiden volgens de nieuwe mens in ware gerechtigheid en heiligheid' Gravissimum Educationis, 2[[647|2]].

In deze periode mag een gelovige en moedige opvoeding in kuisheid en liefde als zelfgave niet ontbreken. Kuisheid is geen versterving van de liefde maar juist een voorwaarde voor elke liefde. Als de roeping tot gehuwde liefde een roeping tot zelfgave in het Huwelijk is, moet iemand zichzelf kunnen beheersen om zich echt te kunnen geven. Hier is de seksuele opvoeding die de ouders in de eerste jaren van de kindertijd en puberteit geven belangrijk, zoals werd aangegeven in het document van deze Pauselijke Raad voor het Gezin[d:93] dat in nr. 10[al:10] genoemd werd.

In deze fase van verwijderde voorbereiding moeten enkele specifieke doelstellingen bereikt worden. Zonder een volledige opsomming te willen geven zij als aanwijzing opgemerkt dat deze voorbereiding bovenal moet bereiken dat iedere gelovige die tot het Huwelijk geroepen is, volledig zal begrijpen dat de menselijke liefde, in het licht van Gods liefde, een centrale rol speelt in de christelijke ethiek. Het menselijk leven is, als roeping en zending, geroepen tot de liefde die haar bron en einde heeft in God, 'zonder de mogelijkheid uit te sluiten van de totale zelfgave aan God in de roeping tot het priester- of kloosterleven' Familiaris Consortio, 66[[267|66]]. Hierbij moet vermeld worden dat zelfs wanneer verwijderde voorbereiding meer gaat om leerstellige inhoud van antropologische aard, zij gezien moet worden in het perspectief van het Huwelijk waarin de menselijke liefde gaat delen in en teken wordt van de liefde tussen Christus en de Kerk. Daarom stelt de gehuwde liefde de goddelijke liefde tegenwoordig onder de mensen die zichtbaar gemaakt is in de verlossing. De reis of de bekering van een nogal uiterlijk en vaag niveau van geloof dat typisch is voor veel jonge mensen, naar een ontdekking van het 'christelijk mysterie' is zowel wezenlijk als beslissend: een geloof dat de gemeenschap van Genade en liefde met de Verrezen Christus met zich meebrengt.

Verwijderde voorbereiding zal zijn belangrijkste doelen bereikt hebben als ze erin slaagt de wezenlijke zaken in te prenten die nodig zijn om steeds meer de parameters in te vullen voor een juiste beoordeling in de hiërarchie van waarden, die nodig is om het beste te kiezen dat de maatschappij te bieden heeft - volgens het advies van Sint Paulus: '...onderzoekt alles en behoudt het goede' (1 Tess. 5, 19)[b:1 Tess. 5, 19]. Men mag niet vergeten dat, door Gods genade, de liefde ook gevoed, gesterkt en intenser gemaakt wordt door de noodzakelijke waarden die verbonden zijn met geven, offer en zelfverloochening. In deze fase van de vorming moet de pastorale hulp er reeds op gericht zijn moreel gedrag ondersteund te laten worden door geloof. Het voorbeeld van de ouders, dat een echt getuigenis wordt voor hen die in de toekomst zullen trouwen, zorgt voor stimulans, steun en consistentie voor deze soort van christelijke levensstijl.

Deze voorbereiding mag niet uit het oog verliezen hoe belangrijk het is jongeren te helpen een kritisch vermogen te krijgen wat betreft hun omgeving en de christelijke moed te verwerven van degenen die weten hoe in de wereld te staan zonder van de wereld te zijn. Zo lezen we het in de Brief aan Diognetus[1571], een eerbiedwaardig en zeker authentiek document van de vroege christentijd: 'Christenen zijn niet onderscheiden van de rest van de mensheid door land, taal of gewoonten (...) de hele geest van hun levenswijze bestempelt haar als bewonderenswaardig en in ieders ogen buitengewoon (...). Ze trouwen als iedereen en krijgen kinderen, maar ze leggen hun baby's niet te vondeling. Ze delen hun tafel, maar niet hun bed. Ze leven in het vlees, maar niet naar het vlees' V, 1, 4, 6, 7, 8[[1571|+30+33+35+36+37]]. De vorming moet resulteren in een mentaliteit en persoonlijkheid die sterk genoeg is om zich niet te laten afleiden door ideeën die tegengesteld zijn aan de eenheid en stabiliteit van het huwelijk, en aldus in staat om te reageren op de structuren van de zogenaamde sociale zonde: 'Elke zonde heeft met meer of minder geweld, met grotere of kleinere schade, haar uitwerkingen op het hele kerkelijk lichaam en de hele menselijke familie' Reconciliatio et paenitentia, 16[[759|16]]. Tegen deze zondige invloeden en zovele sociale pressies moet een kritisch geweten worden gevormd.

Een christelijke levensstijl, waarvan christelijke gezinnen getuigenis afleggen, is op zichzelf een vorm van evangelisatie en de fundering van de verwijderde voorbereiding. Een ander doel van deze fase is te laten zien wat de opvoedende missie van de ouders inhoudt. In het gezin, de huiskerk, zijn de christelijke ouders de eerste getuigen en opvoeders van de kinderen, zowel in de groei van 'geloof, hoop en liefde', als in het ontdekken van de eigen roeping van het kind. 'De ouders zijn de eerste en belangrijkste opvoeders van hun eigen kinderen, en zij bezitten ook een fundamentele competentie op dit terrein: zij zijn opvoeders omdat zij ouders zijn' Gaudium et Spes, 16[[575|16]]. Hiervoor hebben ouders passende en adequate bijstand nodig.

Onder de verschillende soorten bijstand kan de parochie genoemd worden als de eerste plaats waar christelijke kerkelijke vorming wordt gegeven. Daar wordt een wijze van samenleven als gemeenschap geleerd vgl: Sacrosanctum Concilium, 42[[[570|42]]]. Bovendien mogen de school, andere opvoedingsinstellingen, bewegingen, groepen, katholieke verenigingen en, natuurlijk, verenigingen van katholieke gezinnen niet over het hoofd worden gezien. Van bijzonder belang in de opvoedingsprocessen van jongeren zijn de middelen van massacommunicatie die de missie van het gezin in de maatschappij positief zouden moeten helpen en haar niet moeilijker maken.

Dit opvoedingsproces moet ook catecheseonderwijzers ter harte gaan, en mensen die werkzaam zijn in de pastorale zorg voor jongeren en roepingen, en vooral pastores die hun preken in liturgische vieringen en andere vormen van evangelisatie, persoonlijke ontmoetingen en manieren van christelijke toewijding kunnen gebruiken om de punten die bijdragen aan voorbereiding op een mogelijk Huwelijk te onderstrepen en duidelijk te maken vgl: Ordo celebrandi Matrimonium, (14)[[[1825|(14)]]].

Daarom moeten de manieren en middelen gevonden voor een voortdurende vorming van jongeren in de periode voorafgaand aan de verloving, die volgt op de fasen van de christelijke inwijding. Het is uiterst nuttig informatie uit te wisselen over de meest geschikte ervaringen hierbij. Gezinnen die samenwerken in parochies, instellingen en verenigingen, helpen een sociale atmosfeer te scheppen waarin een gezonde verantwoordelijke liefde zal zijn. Waar die besmet zou kunnen worden door, bijvoorbeeld, pornografie, kunnen zij reageren met het recht van het gezin. Dit alles is deel van een 'menselijke ecologie' vgl: Centesimus Annus, 38[[[3|38]]].

Naaste voorbereiding vindt plaats tijdens de verlovingsperiode. Ze bestaat uit specifieke cursussen en moet onderscheiden worden van de onmiddellijke voorbereiding, die gewoonlijk geconcentreerd is in de laatste ontmoetingen tussen de verloofden en de pastores voor de viering van het Sacrament. Tijdens de naaste voorbereiding is het nuttig de mogelijkheid te verschaffen te onderzoeken in hoeverre de menselijke waarden die horen bij de verhouding van vriendschap en dialoog die de verloving moet kenmerken, tot rijping zijn gekomen. In het perspectief van de nieuwe levensstaat als echtpaar moet de gelegenheid geboden worden het geloofsleven te verdiepen, vooral wat betreft de kennis over de sacramentaliteit van de Kerk. Dit is een belangrijke fase van evangelisatie waarin het geloof de persoonlijke en de gemeenschapsdimensies van zowel de verloofden afzonderlijk als hun gezinnen moet betrekken. In dit proces zal het ook mogelijk zijn moeilijkheden te ontdekken die ze misschien hebben bij het leven van een authentiek christelijk leven.

De periode van naaste voorbereiding valt over het algemeen samen met de periode van de jeugd. Daarom houdt ze alles in wat behoort tot de pastorale zorg voor de jeugd als zodanig, die de integrale groei van de gelovigen betreft. De pastorale zorg voor de jeugd kan niet gescheiden worden van het gezinskarakter, alsof jongeren een soort aparte en onafhankelijke 'sociale klasse' zijn. Ze moet de sociale zin van de jongeren versterken, allereerst jegens de leden van hun eigen gezin, en hun waarden richten op het gezin dat zij in de toekomst zullen hebben. De jongeren zouden al geholpen moeten zijn bij het onderscheiden van hun roeping door hun eigen persoonlijke inspanningen en met de hulp van de gemeenschap, en vooral de pastores. Deze onderscheiding moet plaatsvinden voor enige verplichting tot verloving is aangegaan. Als de roeping tot het Huwelijk duidelijk is, zal zij eerst gesteund worden door genade en dan door adequate voorbereiding. De pastorale zorg voor de jeugd moet ook in gedachten houden dat jongeren vanwege verschillende soorten problemen - zoals 'verlengde adolescentie' en langer in het gezin blijven (een betrekkelijke nieuw, verontrustend verschijnsel) - de neiging hebben de verbintenis om een Huwelijk aan te gaan te lang uit te stellen.

Naaste voorbereiding moet allereerst gebaseerd zijn op catechese, ondersteund door het luisteren naar het Woord van God, dat geïnterpreteerd wordt volgens de leiding van het leergezag van de Kerk, met het oog op een nog groter begrip van het geloof, en waarvan in het concrete leven getuigenis wordt gegeven. Onderricht moet gegeven worden in de context van een geloofsgemeenschap tussen gezinnen, vooral in de parochie, die deelnemen en werken aan de vorming van jongeren, naar hun charisma en rollen, en hun invloed uitstrekken naar andere sociale groepen.

De verloofden moeten onderricht krijgen over de natuurlijke vereisten van de interpersoonlijke verhouding tussen een man en een vrouw in het plan van God met het Huwelijk en het gezin: een bewustzijn van de vrijheid van instemming als de grondslag van hun vereniging, de eenheid en onverbreekbaarheid van het Huwelijk, de juiste opvatting van verantwoordelijk ouderschap, de menselijke aspecten van echtelijke seksualiteit, de echtelijke daad met zijn vereisten en doel, en de juiste opvoeding van de kinderen. Dit alles is erop gericht de morele waarheid te leren kennen en het persoonlijk geweten te vormen. Naaste voorbereiding moet zeker vaststellen of de verloofden de basiselementen van psychologische, pedagogische, wettige en medische aard hebben voor een huwelijk en gezinsleven. Maar vooral over de volledige zelfgave en een verantwoordelijke voortplanting moet op bijzondere wijze theologische en morele vorming gegeven worden. Echtelijke liefde is volledig, exclusief, gelovig en vruchtbaar vgl: Humanae Vitae, 9[[[34|9]]].

Tegenwoordig is de wetenschappelijke basis van de methoden voor natuurlijke geboorteregeling erkend. Deze natuurlijke methoden...Deze natuurlijke methoden vormen een geldig alternatief wanneer echtparen ernstige problemen hebben, bijvoorbeeld van gezondheids- of economische aard, en zij zouden ook behoren te worden aangeboden in een verantwoordelijke en respectabele demografische politiek. De Pauselijke Raad voor het Gezin hield een internationale ontmoeting met de promotors van de natuurlijke methoden van 9 november tot en met 1 december 1992. De rapporten en bijdragen van de deskundigen zijn gepubliceerd onder de titel 'Natuurlijke methoden tot regeling van de vruchtbaarheid: het authentieke alternatief' "De menswetenschappen helpen de theologische reflectie te rijpen en verdiepen het verschil, zowel antropologisch als moreel, tussen contraceptie en het zich verlaten op het ritme van de cyclus"[[267|32]] Kennis van deze methoden is nuttig. Als er een juiste grond is, mogen zij niet alleen een loutere gedragstechniek zijn, maar dienen ze ingepast te worden in de pedagogie en het groeiproces van de liefde vgl: Evangelium Vitae, 97[[[2|97]]]. Dan zal de deugd van de kuisheid de echtgenoten ertoe brengen periodieke onthouding te beoefenen vgl: Catechismus van de Katholieke Kerk, 2366-2371[[[1|2366-2371]]]. Deze voorbereiding moet ook verzekeren dat de christelijke verloofden juiste ideeën en een oprecht 'sentire cum ecclesia' hebben wat betreft het huwelijk zelf, de wederzijdse rollen van de vrouw en man binnen een echtpaar, een gezin en de maatschappij, seksualiteit en openheid jegens anderen.

Jongeren moeten ook geholpen worden zich bewust te worden van mogelijke psychologische en/of emotionele tekortkomingen bij zichzelf, vooral het onvermogen zich open te stellen voor anderen, en vormen van egoïsme die afbreuk kunnen doen aan de volledige toewijding van hun zelfgave. Deze hulp zal ook helpen de mogelijkheden en noodzaak van menselijke en christelijke groei in hun leven te ontdekken. Met dit doel moeten degenen die huwelijksvoorbereiding gaan geven zich erop toeleggen grondige vorming te geven voor het morele geweten van de verloofden, zodat ze voorbereid zullen zijn op de vrije en definitieve keuze van het huwelijk, die wordt uitgedrukt in de wederzijds uigewisselde instemming voor de Kerk in het huwelijksverbond.

Gedurende deze fase van voorbereiding zullen regelmatige ontmoetingen in een atmosfeer van dialoog, vriendschap en gebed, met de deelname van pastores en catecheseonderwijzers noodzakelijk zijn. Zij moeten onderstrepen dat 'Het gezin (…) het Evangelie van het leven (viert) door dagelijks gebed, zowel persoonlijk als gezinsgebed. Het gezin bidt om God te verheerlijken en te danken voor de gave van het leven, en roept zijn licht en kracht in, om in tijden van moeiten en lijden stand te houden zonder de hoop te verliezen' Evangelium Vitae, 93[[2|93]]. Bovendien kunnen christelijke echtparen die apostolisch geëngageerd zijn in een visie van gezond christelijk optimisme, bijdragen aan beter belichten van een christelijk leven in context van de roeping tot het Huwelijk en in de complementariteit van alle roepingen. Daarom moet deze periode er niet alleen voor theoretische studie zijn, maar ook voor een vorming waardoor de verloofden, met de hulp van de genade en door alle vormen van zonde uit de weg te gaan, zich zullen voorbereiden om zich als echtpaar aan Christus te geven die de verloving en het gehuwde leven ondersteunt, zuivert en adelt. Op deze wijze neemt de kuisheid voor het Huwelijk haar volledige betekenis aan en sluit zij cohabitatie, voorechtelijke verhoudingen en andere praktijken, zoals mariage coutumier, uit in het groeiproces van de liefde.

In de lijn van de vaste pedagogische beginselen van een geleidelijke en veelomvattende persoonlijke groei, mag naaste voorbereiding aan vorming voor de sociale en kerkelijke taken die eigen zijn aan degenen die, als resultaat van hun huwelijk, een nieuw gezin zullen hebben. Intimiteit binnen het gezin moet niet opgevat worden als intiem met elkaar zijn op zichzelf, maar veeleer als een mogelijkheid zich de menselijke en christelijke rijkdommen die inherent zijn aan de gehuwde levensstaat eigen te maken, om nog meer te kunnen geven aan anderen. Daarom vereist in een open opvatting van het gezin het huwelijks- en gezinsleven de echtgenoten elkaar en zichzelf erkennen als personen met rechten maar ook met plichten tegenover de maatschappij en de Kerk. Hierbij zal het erg nuttig zijn het lezen en overwegen van de volgende documenten van de Kerk aan te moedigen, omdat ze een rijke en bemoedigende bron van menselijke en christelijke wijsheid zijn: Familiaris Consortio[267], de Brief aan de gezinnen Gratissimam Sane[565], het Handvest van de rechten van het gezin[281], Evangelium Vitae[2] en andere.

De naaste voorbereiding van jongeren moet hen doen begrijpen dat de verplichting die ze op zich nemen door de uitwisseling van hun instemming 'voor de Kerk', hen noodzaakt een pad van wederzijdse trouw op te gaan in de verlovingsperiode. Indien nodig moeten alle praktijken die daarmee strijdig zijn, verzaakt worden. De menselijke verplichting zal verheven worden door de specifieke gaven die de Heilige Geest verleent aan de verloofden die Hem aanroepen.

Sinds de christelijke liefde gezuiverd, vervolmaakt en verheven is door Christus' liefde voor de Kerk vgl: Gaudium et Spes, 49[[[575|49]]] moeten de verloofden dit voorbeeld navolgen en hun bewustzijn van zelfgave ontwikkelen, dat altijd samengaat met het wederzijds respect en de zelfverloochening die deze liefde helpen groeien. Wederzijdse zelfgave impliceert dus steeds meer de uitwisseling van geestelijke gaven en morele steun om de liefde en verantwoordelijkheid te doen groeien. 'De onontbindbaarheid van het Huwelijk volgt op de eerste plaats uit het wezenlijke van die gave: de gave van een persoon aan een andere persoon. Deze wederzijdse zelfgave maakt de echtelijke liefde duidelijk' Gratissimam sane, 11[[565|11]].

Echtelijke spiritualiteit, door het inbrengen van menselijke ervaring die nooit los te zien is van moreel leven, heeft haar wortels in het Doopsel en het Vormsel. Voorbereiding van verloofden moet daarom ook inhouden: de dynamiek van de Sacramenten herwinnen, met speciale aandacht voor het Sacrament van Boete en verzoening en de Eucharistie. Het Sacrament van Boete en verzoening verheerlijkt de goddelijke genade tegenover de menselijke ellende en doet de vitaliteit van het Doopsel en de dynamiek van het Vormsel groeien. Zo wordt de pedagogie van de verloste liefde versterkt, die de grootheid laat ontdekken van Gods barmhartigheid voor het drama van de mens, door God geschapen en de wonderbare wijze verlost. Door de gedachtenis van Christus' gave aan de Kerk te vieren ontwikkelt de Eucharistie de affectieve liefde die dagelijks in elk huwelijk gegeven wordt aan echtgeno(o)t(e) en kinderen, zonder te vergeten dat 'de viering die betekenis heeft aan iedere andere vorm van gebed en aanbidding ligt in het gezamenlijke dagelijkse gezinsleven. als het een leven is van liefde en zelfgave' Evangelium Vitae, 93[[2|93]].

Voor een dergelijke veelzijdige en harmonieuze voorbereiding zullen de personen die ervoor in aanmerking komen moeten worden opgespoord en hun moet adequate informatie worden gegeven. Het zal nuttig zijn op verschillende niveaus groepen te vormen van mensen in dienst van het pastoraat, die zich ervan bewust zijn dat ze gezonden worden door de Kerk. Een dergelijke groep moet vooral bestaan uit christelijke echtparen, en verder uit deskundigen, indien mogelijk op medisch, juridisch en psychologisch gebied, met een priester die hen zal voorbereiden op de rollen die ze zullen innemen.

De mensen in dienst van het pastoraat en de voor te bereiden personen moeten een stevige leerstellige voorbereiding en onbetwiste trouw aan het leergezag van de Kerk hebben, zodat ze in staat zijn de geloofswaarheden van het Huwelijk met voldoende verdiepte kennis en persoonlijk getuigenis kunnen overbrengen. Het spreekt voor zich dat deze pastorale werkers, als opvoeders, ook in staat moeten zijn alle verloofden te verwelkomen, wat hun sociale of culturele afkomst, intellectuele vorming en concrete capaciteiten ook mogen zijn. Bovendien zijn hun gelovig levensgetuigenis en een vreugdevol kunnen geven noodzakelijke voorwaarden voor het uitvoeren van hun taak. Op grond van hun eigen levenservaringen en menselijke problemen kunnen zij enkele beginpunten aanbieden om de verloofden te verlichten met christelijke wijsheid.

Het bovenstaande impliceert de noodzaak van een adequaat vormingsprogramma voor pastorale werkers. De voorbereiding van de vormingsleiders moet hen in staat stellen de hier besproken fundamentele richtlijnen van de huwelijksvoorbereiding voor te stellen, met een duidelijk vasthouden aan het leergezag van de Kerk, een geschikte methodologie en pastorale fijngevoeligheid; en ze moet hen in staat stellen hun specifieke bijdrage te leveren, naar hun eigen ervaring, aan de onmiddellijke voorbereiding (zie alinea nrs. 50-59[al:50-59]). De pastorale werkers moeten hun vorming ontvangen in speciale Pastorale instellingen en zorgvuldig worden uitgekozen door de bisschop.

Het uiteindelijke resultaat van deze periode van naaste voorbereiding met een duidelijk bewustzijn van de wezenlijke kenmerken van het christelijk Huwelijk zijn: eenheid, trouw, onverbreekbaarheid, vruchtbaarheid; een gelovig bewustzijn van de prioriteit van de sacramentele genade die de huwenden verenigt, als onderwerp en bedienaren van het Sacrament, van de liefde van Christus, de Bruidegom van de Kerk; de bereidheid de missie van de gezinnen opvoedkundig, sociaal en kerkelijk gebied uit te voeren.

Zoals Familiaris Consortio[267] opmerkt moet de vormingstocht van jonge verloofden daarom inhouden: een verdieping van het persoonlijk geloof en een herontdekken van de waarde van de Sacramenten en de ervaring van het gebed. Een specifieke voorbereiding op het leven als echtpaar 'die het Huwelijk voorstelt als een interpersoonlijke relatie tussen man en vrouw welke voortdurend ontwikkeld moet worden; die de verdieping stimuleert van de problemen van de echtelijke seksualiteit en van het verantwoord ouderschap, met de essentiële medisch-biologische kennis welke daarmee verbonden is; en die de ouders vertrouwd maakt met de juiste methoden om de kinderen op te voeden en hen helpt de basiselementen te verwerven die nodig zijn om een geregeld gezinsleven te kunnen leiden' Familiaris Consortio, 66[[267|66]]; zij moet 'voorbereiden op het gezinsapastolaat, op de broederlijkheid en de samenwerking met andere gezinnen, op de actieve deelneming aan groepen, verenigingen, bewegingen en initiatieven die het menselijk en christelijk welzijn van het gezin tot doel hebben' Familiaris Consortio, 66[[267|66]]. Bovendien moet de verloofden van tevoren aangeleerd worden hoe zij de gehuwde liefde later moeten bewaren en koesteren, de interpersoonlijke, echtelijke communicatie, de deugden en moeilijkheden van het echtelijk leven; en hoe zij de onvermijdelijke echtelijk 'crises' te boven moeten komen.

Maar het centrum van deze voorbereiding moet een gelovige overweging van het Sacrament van het Huwelijk zijn, door het Woord van God en de leiding van het leergezag. De verloofden moeten ervan bewust gemaakt worden dat door de Geest in het christelijk Huwelijk 'una caro' (Mt. 19, 6)[b:Mt. 19, 6] in Christus worden, betekent een nieuwe vorm van gedoopt leven stempelen op hun bestaan. Door het Sacrament wordt hun liefde een concrete uitdrukking van Christus' liefde voor zijn Kerk vgl: Lumen Gentium, 11[[[617|11]]]. In het licht van de sacramentaliteit moeten de huwelijkshandelingen zelf - verantwoordelijk voortplanting, opvoeding, gemeenschap van leven en apostolische en missionaire geest van het leven van christelijke echtgenoten - beschouwd worden als waardevolle momenten van christelijke ervaring. Ofschoon nog niet op sacramentele wijze, ondersteunt en begeleidt Christus de reis van genade en groei van de verloofden naar deelname aan zijn mysterie van eenheid met de Kerk.

Met het oog op een mogelijke Handboek dat de beste ervaringen met huwelijksvoorbereidingen samen zal voegen, lijkt het nuttig in herinnering te roepen wat de Heilige Vader Johannes Paulus II stelde in zijn slottoespraak aan de Algemene Vergadering van de Pauselijke Raad voor het Gezin[d:93], die gehouden werd van 30 september tot 5 oktober 1991: 'Het is van wezenlijk belang dat de nodige tijd en zorg wordt besteed aan leerstellige voorbereiding. De vastheid van de inhoud moet het centrum en wezenlijke doel zijn van de cursussen, om huwelijkskandidaten meer bewust te maken van de viering van het Sacrament van het Huwelijk en alles wat daaruit voortvloeit wat betreft de verantwoordelijkheid van het gezin. Vragen omtrent de eenheid en onverbreekbaarheid van het Huwelijk en alles wat de betekenis van de eenheid en de voortplanting in het gehuwde leven en zijn specifieke daad betreft, moeten gelovig en accuraat behandeld worden, volgens het heldere onderricht van de encycliek Humanae Vitae[34] vgl: Humanae Vitae, 11-12[[[34|11-12]]]. Dit is evenzeer waar voor alles wat de gave van het leven betreft die de ouders, als medewerkers van de Heer, verantwoordelijk en vreugdevol moeten aanvaarden. De cursussen moeten niet alleen dat benadrukken wat de rijpe en waakzame vrijheid van de toekomstige gehuwden betreft, maar ook hun eigen zending als ouders, de eerste opvoeders van hun kinderen en hun eerste evangelisators'. Tot de deelnemers aan de 9e Algemene Vergadering van de Pauselijke Raad voor het Gezin[[1828]] Met diepe voldoening neemt deze Pauselijke Raad de groeiende tendens waar naar een grotere toewijding en groter bewustzijn van het belang en de waardigheid van de verlovingsperiode. Tegelijkertijd dringt zij erop aan dat de specifiek cursussen niet zo kort zullen zijn dat zij teruggebracht worden tot een loutere formaliteit. Zij moeten daarentegen voldoende tijd verschaffen voor een goede, heldere voorstelling van de fundamentele onderwerpen die eerder genoemd werden. Pastorale zorg zal de wegen...Pastorale zorg zal de wegen en middelen voorstellen om het doel te bereiken. Zo zou bijvoorbeeld tenminste een gehele week ofwel een week-end nodig zijn, dan wel een middag per maand gedurende het gehele jaar. De cursus kan in de afzonderlijke parochies gegeven worden, als er genoeg verloofden en goed voorbereide medewerkers zijn, in de bisdommen of vicariaten, of in overkoepelende parochie-instellingen. Soms kunnen ze gegeven worden door personen die geëngageerd zijn bij gezinsbewegingen, - verenigingen of apostolische groepen die door een competente priester worden geleid. Dit is een terrein dat gecoördineerd moet worden door een diocesaan orgaan dat namens de Bisschop werkt. Zonder voorbij te gaan aan de verschillende psychologische, medische en andere menselijke aspecten, moet de inhoud geconcentreerd zijn op de natuurlijke en christelijke leer over het Huwelijk.

Tijdens de naaste voorbereiding moet de verloofden, vooral tegenwoordig, vorming gegeven worden en zij moeten gesterkt worden in de waarden die de verdediging van het menselijk leven betreffen. Vooral in het licht van feit dat zij de huiskerk zullen worden en 'het heiligdom van het leven' Evangelium Vitae, 92-94[[2|92-94]], dat zij deel zullen uitmaken van een nieuwe weg van het 'volk van het leven en voor het leven' Evangelium Vitae, 6,101[[2|6.101]]. De mentaliteit van de anticonceptie die vandaag op zoveel plaatsen overheersend is, en de wijdverbreide permissieve wetten waaruit vaak een minachting voor het leven vanaf het moment van de conceptie tot de dood blijkt, vormen een serie meervoudige aanvallen waaraan het gezin blootstaat en waardoor het verwond wordt in het intiemste deel van zijn missie, en die zijn ontwikkeling volgens de vereisten van authentieke menselijke groei belemmeren vgl: Centesimus Annus, 39[[[3|39]]]. Daarom is nu meer dan ooit behoefte aan vorming van het verstand en het hart van de leden van nieuwe gezinnen, om zich niet te hoeven conformeren aan de overheersende mentaliteit. Op deze manier zullen zij door hun eigen gezinsleven op zekere dag in staat zijn bij te dragen aan het scheppen en ontwikkelen van de cultuur van het leven, door nieuw leven te respecteren en te verwelkomen in hun liefde, als het getuigenis en de uitdrukking van de verkondiging van, de viering en de dienst aan elk leven vgl: Evangelium Vitae, 83-84,86,93[[[2|83-84.86.93]]].

Als een passende reistocht en specifieke cursussen doorlopen zijn en deze gedurende de periode van naaste vorming (zie alineanr. 32[al:32]) goed gewerkt hebben, kunnen de doelen van onmiddellijke vorming bestaan uit het volgende:

1. Een samenvatting van de voorgaande voorbereiding, vooral haar leerstellige, morele en geestelijke inhoud, waardoor eventuele hiaten in de elementaire vorming ontdekt en ingevuld kunnen worden;
   
2. Ervaringen van gebed (retraites, geestelijke oefeningen voor de verloofden) waarin de ontmoeting met de Heer hun de diepte en schoonheid van het bovennatuurlijke leven kan doen ontdekken;
   
3. Een passende liturgische voorbereiding die ook voorziet in een actieve deelname van de verloofden, met speciale aandacht voor het Sacrament van Boete en verzoening;
   
4. Goed gebruik van de gesprekken die voorzien zijn met de parochiepriester, zodat iedereen elkaar beter kan leren kennen. Deze doelen zullen betrekt worden door speciale ontmoetingen van intensere aard.

Het pastorale nut van en de positieve ervaring met cursussen voor huwelijksvoorbereiding tonen aan dat er slechts om verhoudingsgewijs ernstige redenen ontheffing van verleend mag worden. Daarom zullen, als een paar aanklopt en zegt spoedig en zonder verdere voorbereiding zijn Huwelijk te willen vieren, de parochiepriester en zijn medewerkers de verantwoordelijkheid hebben hun enkele mogelijkheden te bieden een adequate kennis te verwerven van de leerstellige, morele en sacramentele aspecten die gewoonlijk in de naaste voorbereiding worden behandeld, en ze tenslotte moeten insluiten in de fase van de onmiddellijke voorbereiding. Dit is vereist vanwege de noodzaak de vormingstocht echt persoonlijk te maken, om elke gelegenheid te baat te nemen om de betekenis te verdiepen van wat er gebeurt in het Sacrament - maar zonder degenen af te wijzen die aantonen dat ze hun geloof en het Sacrament oprecht toegedaan zijn, enkel omdat ze enkele voorbereidingsfasen niet hebben meegemaakt.

De onmiddellijke voorbereiding op het Sacrament van het Huwelijk moet gepaste gelegenheden vinden om het verloofde paar in te leiden in de ritus van het Huwelijk. In deze voorbereiding moeten de verloofden, behalve de christelijke leer verdiepen over het Huwelijk en het gezin met bijzondere aandacht voor morele plichten, ertoe gebracht worden welingelicht en actief deel te nemen aan de huwelijksviering, en de betekenis van de liturgische handelingen en teksten te begrijpen.

Deze voorbereiding op het huwelijkssacrament moet het hoogtepunt zijn van een catechese die verloofde christenen helpt hun sacramentele reisweg verstandig na te gaan. Het is belangrijk dat zij weten dat ze zich in het Huwelijk verenigen als personen die in Christus gedoopt zijn, en dat zij zich in hun gezinsleven volgens de Heilige Geest moeten gedragen. Daarom is het goed dat toekomstige echtgenoten zich innerlijk gereedmaken voor de viering van het Huwelijk, opdat zij geldig, waardig en vruchtbaar zal zijn, door het ontvangen van het Sacrament van Boete en verzoening vgl: Catechismus van de Katholieke Kerk, 1622[[[1|1622]]]. De liturgische voorbereiding op het Sacrament van het Huwelijk moet zoveel mogelijk gebruik maken van de rituele elementen die op dat moment beschikbaar zijn. Om duidelijker de relatie weer te geven tussen het huwelijkssacrament en het paasmysterie, wordt de viering van het Huwelijk gewoonlijk ingepast in een viering van de Eucharistie.

Om de Kerk zichtbaar te maken in het bisdom en dit in de parochies tot uitdrukking te brengen is het begrijpelijk dat alle canoniek-pastorale voorbereiding op het Huwelijk haar centrum moet hebben in de parochie en het bisdom. Zo is het meer in overeenstemming met de kerkelijke betekenis van het Sacrament om het Huwelijk gewoonlijk te vieren in de Kerk van de parochiegemeenschap waartoe de echtelieden behoren.

Aan de getuigen moet uitgelegd worden dat zij niet slechts de garanten van een juridische handeling zijn, maar ook de vertegenwoordigers van de christelijke gemeenschap die, door hen, deel heeft aan een sacramentele handeling die voor haar van belang is, omdat een nieuw gezin een cel van de Kerk is. Vanwege zijn wezenlijk sociale karakter vraagt het Huwelijk om de deelname van de maatschappij, en dit wordt uitgedrukt door de aanwezigheid van de getuigen.

Het gezin is de geschiktste plaats waar, in overeenstemming met de beslissing van de plaatselijke bisschop en de geestelijkheid, ouders bepaalde gewijde handelingen kunnen verrichten, zoals bijvoorbeeld in de context van de christelijke inwijding, in de vreugdevolle of verdrietige gebeurtenissen van het dagelijks leven, in dankzeggen voor en na de maaltijd. Een bijzondere plaats moet gegeven worden aan het gebed in het gezin. Dit schept een atmosfeer van geloof in huis en zal het middel zijn een rijker vaderschap en moederschap te leven voor de kinderen, door hen te leren bidden en hen in te leiden in de geleidelijke ontdekking van het mysterie van God en een persoonlijke dialoog met Hem. Ouders moeten voor ogen houden dat zij hun missie van de verkondiging van het Evangelie van het leven uitvoeren door hun kinderen op te voeden vgl: Evangelium Vitae, 92[[[2|92]]].

Onmiddellijke voorbereiding is een gunstige gelegenheid om een voortdurende pastorale zorg voor het Huwelijk en het gezin te beginnen. Vanuit dit gezichtspunt moet de voorbereiding zo geschieden dat de toekomstige echtgenoten hun missie in de Kerk kennen. Hierin kunnen zij geholpen worden door de rijkdom die door specifieke gezinsbewegingen geboden wordt, om een spiritualiteit van Huwelijk en gezin te cultiveren en de manier waarop zij hun taken in gezin, Kerk en maatschappij vervullen.

De voorbereiding van de verloofden moet vergezeld gaan van een oprechte en diepe devotie tot Maria, de Moeder van de Kerk, de Koningin van het Gezin. De verloofden zelf moet geleerd worden te erkennen dat de aanwezigheid van Maria in het gezin, de huiskerk, net zo actief is als zij is in de hele Kerk. Op dezelfde wijze moet hun geleerd worden Maria na te volgen in haar deugden. Zo doet de Heilige Familie, het huis van Jezus, Maria en Jozef, de verloofden ontdekken 'hoe zoet en onvervangbaar opvoeding in het gezin is' Ter ere van de H. Maagd[[93]].

Delen met anderen wat er creatief wordt voorgesteld in de verschillende gemeenschappen om deze naaste en onmiddellijke fasen van voorbereiding dieper en adequater te maken, zal een gave en verrijking zijn voor de hele Kerk.

Huwelijksvoorbereiding voert naar de gehuwde levensstaat door de viering van het Sacrament, dat het hoogtepunt is van de voorbereidingstocht die verloofden gemaakt hebben en de bron en oorsprong van hun gehuwde leven. Daarom mag de viering niet worden teruggebracht tot een louter ceremonieel, het produkt van culturele en sociologische conditionering. Niettemin kunnen prijzenswaardige gewoonten die bij bepaalde volkeren of etnische groepen leven, in de viering worden in gepast vgl: Sacrosanctum Concilium, 77[[[570|77]]] vgl: Familiaris Consortio, 67[[[267|67]]], vooropgesteld dat zij voor alles het samenkomen van de kerkelijke gemeenschap uitdrukken, als teken van het geloof van de Kerk, die in het Sacrament de aanwezigheid van de Verrezen Heer erkent die de huwenden verenigt met de Liefde van de Drie-enheid.

Via diocesane liturgische commissies moeten de bisschoppen exacte aanwijzingen geven en erop toezien hoe deze in praktijk gebracht worden, om in de huwelijksviering ten uitvoer te brengen wat aangegeven staat in artikel 32 van de Constitutie over de liturgie Sacrosanctum Concilium, 32[[570|32]], zodat de gelijkwaardigheid van de gelovigen zelfs uiterlijk duidelijk zichtbaar is en elke schijn van praalzucht wordt vermeden. De actieve deelname van de aanwezigen moeten op elke mogelijke wijze bevorderd worden. Geschikte materialen moeten verschaft worden om hen te helpen de rijkdom van de ritus te begrijpen en te proeven.

Indachtig dat waar twee of drie in de naam van Christus bijeenkomen (Mt. 18, 20)[[b:Mt. 18, 20]], Hij daar aanwezig is, moet een ingetogen stijl van vieren (die ook tijdens de erop volgende festiviteiten moet worden vastgehouden) niet alleen de uitdrukking van de geloofsgemeenschap zijn, maar een reden om de Heer te prijzen. Vieren in de Heer en voor de Kerk getrouwd te worden betekent belijden dat de gave van genade aan de huwenden door de aanwezigheid en de liefde van Christus en zijn Geest, vraagt om een praktisch antwoord, een leven van aanbidding in geest en waarheid, in het christelijk gezin, de 'huiskerk'. Juist omdat de viering hier alleen als wettelijke handeling maar ook als een moment in de heilsgeschiedenis van de gehuwden, en door hun algemeen priesterschap, voor het welzijn van de Kerk en de maatschappij gegrepen moet worden, zal het goed zijn alle aanwezigen te helpen actief deel te nemen aan de viering zelf.

Het zal de plicht zijn van de voorganger gebruik te maken van de mogelijkheden die het ritueel zelf biedt, vooral in het tweede formulier dat in 1991 door de Congregatie voor de Goddelijke Eredienst en de Discipline van de Sacramenten[d:108] is afgekondigd, om de rol te benadrukken van het sacrament die, voor de christenen van de Latijnse ritus, de huwelijkskandidaten zelf zijn, alsmede de sacramentele waarde van de gemeenschapsviering. Met de formules van de uitwisseling van de instemming, zullen de echtgenoten zich altijd het persoonlijke, kerkelijke en sociale effect van deze toestemming voor hun hele leven herinneren, als een gave van de een aan de ander tot de dood. De Congregatie voor de Geloofsleer leert dat het Huwelijk tussen christenen niet kan worden beschouwd als iets uitsluitend persoonlijks en roept de leer en discipline van de Kerk in herinnering: "Trouw aan het woord van Jezus Christus, bevestigt de Kerk dat een nieuwe vereniging niet als geldig erkend kan worden als het voorafgaande Huwelijk geldig was. Als de gescheiden personen burgerlijk hertrouwd zijn, bevinden zij zich in een situatie die in objectieve zin ingaat tegen Gods wet. Dientengevolge kunnen zij de Heilige Communie niet ontvangen zolang deze situatie voortduurt"[[943|4]] De oosterse ritus reserveert de rol van bedienaar van het Huwelijk voor de priester. In alle gevallen is volgens het kerkelijk recht de aanwezigheid van een priester of een op juiste wijze gedelegeerde bedienaar noodzakelijk voor de geldigheid van de huwelijkseenheid, en zij onderstreept duidelijk de publieke en sociale betekenis van het huwelijksverbond, zowel voor de Kerk als voor de hele samenleving.

Aangezien het Huwelijk gewoonlijk tijdens een Mis gevierd wordt vgl: Sacrosanctum Concilium, 78[[[570|78]]] vgl: Familiaris Consortio, 57[[[267|57]]], zal, waar het gaat om een Huwelijk tussen een katholiek en een gedoopte niet-katholiek, de viering plaatsvinden volgens de speciale liturgische en kerkechtelijke voorzieningen vgl: 79-117[[[1825]]].

De viering zal leiden tot actievere deelname als er heldere inleidingen worden gegeven op de betekenis van de liturgische teksten en de inhoud van de gebeden. De eenvoud van deze inleidingen moeten de overweging en het begrip van het belang van de viering bevorderen vgl: Ordo celebrandi Matrimonium, (52,59,87,93,99)[[[1825|(52.59.87.93.99)]]] en vermijden dat de viering een didactisch moment wordt.

De voorganger die de kerkelijke betekenis van de huwelijksverbintenis voor de gemeenschap uitlegt, vgl: Ordo celebrandi Matrimonium, (24)[[[1825|(24)]]] vgl: Codex Iuris Canonici, 1111[[[30|1111]]] vgl: 118-151[[[1825|(25)]]] vgl: .2[[[30|1112.1108]]] zal proberen de huwelijkskandidaten, hun verwanten en de getuigen erbij te betrekken, opdat zij de structuur van de ritus kunnen begrijpen. Dit geldt vooral voor de meest kenmerkende delen, zoals: het Woord van God, de instemming die wordt uitgewisseld en bekrachtigd, de zending van de tekens die het Huwelijk symboliseren (ringen enz.), de plechtige zending van de gehuwden, de referentie naar de gehuwden in het hart van het eucharistisch gebed: 'In de verschillende liturgische tradities zijn zegenings- en epiclesegebeden rijkelijk voorhanden. Zij smeken Gods genade en zegen af over het nieuwe echtpaar, in het bijzonder over de bruid' Catechismus van de Katholieke Kerk, 1624[[1|1624]]. Het zal ook nodig zijn het gebaar van de handoplegging aan de kandidaten die elkaar het Sacrament toedienen uit te leggen. Zo moeten ook het vredesteken of andere riten die door de competente autoriteiten vastgesteld zijn, op juiste wijze onder de aandacht van alle aanwezigen gebracht worden.

Om een stijl van vieren te bereiken die tegelijkertijd ingetogen en edel is, moet de voorganger geholpen worden door de aanwezigheid van assisterende bedienaren, van mensen die de zang van de gelovigen bezielen en ondersteunen, het antwoorden leiden en het Woord van God voorlezen. Met bijzondere concrete aandacht voor de huwelijkskandidaten en hun situatie en zonder enige persoonlijke voorkeur moet de voorganger zich aanpassen aan de waarheid van de tekens die in de liturgische handeling gebruikt worden. Zo zal hij, in het verwelkomen en groeten van de huwelijkskandidaten, hun ouders als die aanwezig zijn, de getuigen en andere aanwezigheden, de levende woordvoerder zijn van de gemeenschap die de huwelijkskandidaten verwelkomt.

De verkondiging van het Woord van God moet geschieden door geschikte en voorbereide lectoren. Zij kunnen gekozen worden uit de aanwezigen, vooral de getuigen, familieleden, vrienden, maar het lijkt niet gepast dat de bruid of de bruidegom lector is. Zij zijn de eerste ontvangers van het verkondigde Woord van God. Maar de keuze van de lezingen kan gemaakt worden in overleg met de verloofden, tijdens de fase van de onmiddellijke voorbereiding. Op deze wijze zal het gemakkelijker zijn het Woord van God in gedachten te houden, om het in praktijk te kunnen brengen.

De preek, die verplicht is, zal als haar centrum hebben de voorstelling van het 'grote mysterie' dat voor God, de Kerk de maatschappij gevierd wordt. 'Sint Paulus gebruikt een bondige uitdrukking als hij naar het gezinsleven verwijst: dit geheim is groot (Ef. 5, 32)[b:Ef. 5, 32]' Gratissimam sane, 19[[565|19]]. Te beginnen met de voorgelezen teksten van het Woord van God en/of de liturgische gebeden, moet de preek zich concentreren op het Sacrament, waarbij de consequenties voor het leven van de echtgenoten en hun families moet worden belicht. Overtollige persoonlijke verwijzingen naar de echtgenoten moeten worden vermelden.

Als de ritus plaatsvindt tijdens de viering van de Mis, kunnen de gave door de huwelijkskandidaten zelf naar het altaar gebracht worden. In geen geval mogen de goed voorbereide voorbeden te lang zijn of tekort schieten in concrete inhoud. Als het pastoraal passend is, kan de heilige Communie onder twee gedaanten geschieden.

Men moet ervoor zorgen dragen dat de details van de huwelijkviering gekenmerkt worden door een ingetogen, eenvoudige en authentieke stijl. De feestelijke toon mag niet gestoord worden door een buitensporig uiterlijk vertoon.

De plechtige zegening van de huwenden brengt in herinnering dat de gave van de Heilige Geest wordt aangeroepen in het Sacrament van het Huwelijk. Door deze gave worden de gehuwden standvastiger in hun wederzijdse eendracht en geestelijk gesteund in het uitvoeren van hun missie en in de moeilijkheden van het leven dat ze voor de boeg hebben. In het kader van deze viering zal het zeker gepast zijn de Heilige Familie van Nazareth voor te stellen als levensvoorbeeld voor christelijke echtparen.

Met betrekking tot de perioden van verwijderde, naaste en onmiddellijke voorbereiding is het goed actuele ervaringen bijeen te brengen om een belangrijke verandering van mentaliteit en praktijk omtrent de viering te bewerkstelligen. Nochtans moeten persoon in dienst van het pastoraat zorgvuldig volgen en begrijpelijk maken wat al is neergelegd en vastgesteld in de liturgische ritus. Het spreekt voor zich dat, dat begrip afhangt van het hele voorbereidingsproces en het niveau van christelijke rijpheid van de gemeenschap. Iedereen kan opmerken dat hierboven enkele elementen zijn voorgesteld voor een organische voorbereiding van de gelovigen die geroepen zijn tot het sacrament van het huwelijk. Vooral in de eerste vijf jaren van het gehuwde leven zal het wenselijk zijn dat de jonge echtparen voortgaan met cursussen na het huwelijk, die in parochies of decanaten gegeven moeten worden, volgens de normen van het Handboek voor de gezinspastoraal dat genoemd werd in de nrs. 14[al:14] en 15[al:15], en de Apostolische exhortatie Familiaris Consortio, 66[267|66].

De Pauselijke Raad voor het Gezin[d:93] vertrouwt deze richtlijnen toe aan de Bisschoppenconferenties voor hun eigen handboeken. De pastorale zorg van de Bisschoppenconferenties en de afzonderlijke bisschoppen zal verzekeren dat deze richtlijnen in praktijk gebracht worden in de kerkelijke gemeenschappen. Zo zal ieder van de gelovigen beter begrijpen dat het huwelijkssacrament, een groot mysterie (Ef. 5, 21vv)[b:Ef. 5, 21] een roeping is voor velen in het Volk van God.

Vaticaanstad, 13 mei 1996.

ALFONSO KARDINAAL LOPEZ TRUJILIO
Voorzitter van de Pauselijke Raad voor het Gezin[d:93].

Mgr. Francisco Gil Hellín
Secretaris.