Ondeugden en deugden. 19. - De Liefde

Noot van de Vaticaanse website: De volgende tekst bevat delen die niet zijn voorgelezen, maar wel als zodanig moeten worden beschouwd

Beste broeders en zusters, goedemorgen!

Vandaag zullen we het hebben over de derde goddelijke deugd, de liefde. De andere twee, laten we dat onthouden, waren geloof[9260] en hoop[8951]: vandaag zullen we het hebben over de derde, de naastenliefde. Het is het hoogtepunt van de hele route die we hebben afgelegd met de catecheses over de deugden. Aan naastenliefde denken verruimt onmiddellijk het hart en de geest, het roept de geïnspireerde woorden van Sint Paulus op in de Eerste Brief aan de Korintiërs. Aan het eind van die prachtige lofzang haalt Sint Paulus de triade van de goddelijke deugden aan en roept uit: "Zo blijven geloof, hoop en liefde, deze drie; maar de grootste van deze is de liefde" (1 Kor. 13, 13)[b:1 Kor. 13, 13].

Paulus richt deze woorden tot een gemeenschap die allesbehalve volmaakt is in broederlijke liefde: de christenen van Korinthe waren nogal twistziek, er was interne verdeeldheid en er waren mensen die beweerden altijd gelijk te hebben en niet naar anderen luisterden, omdat ze hen als hun mindere beschouwden. Paulus herinnert hen eraan dat kennis opblaast, terwijl naastenliefde opbouwt. (1 Kor. 8, 1)[[b:1 Kor. 8, 1]] Vervolgens spreekt de apostel over een schandaal dat zelfs het moment van de grootste eenheid voor een christelijke gemeenschap raakt, het "Avondmaal", de eucharistieviering: zelfs daar heerst verdeeldheid, en er zijn mensen die hiervan profiteren om te eten en te drinken, waarbij ze degenen die niets hebben buitensluiten (1 Kor. 11, 18-22)[[b:1 Kor. 11, 18-22]] In het licht hiervan geeft Paulus een grimmig oordeel: "Wanneer jullie samenkomen, is het niet het avondmaal van de Heer dat jullie eten" (1 Kor. 11, 20)[b:1 Kor. 11, 20], jullie hebben een ander ritueel, dat heidens is, het is niet het avondmaal van de Heer.

Wie weet was er in de gemeenschap van Korinthe niemand die zich ervan bewust was dat ze een zonde hadden begaan en klonken die harde woorden van de apostel een beetje onbegrijpelijk voor hen. Ze waren er waarschijnlijk allemaal van overtuigd dat ze goede mensen waren, en als ze werden ondervraagd over de liefde, zouden ze hebben geantwoord dat liefde zeker een heel belangrijke waarde voor hen was, net als vriendschap of het gezin. Ook in onze tijd ligt liefde op de lippen van veel "influencers" en in de refreinen van veel liedjes. We spreken veel over liefde, maar wat is liefde?

"Maar hoe zit het dan met die andere liefde?", lijkt Paulus aan zijn christenen in Korinthe te vragen. Niet de liefde die opstijgt, maar de liefde die neerdaalt; niet de liefde die neemt, maar de liefde die geeft; niet de liefde die verschijnt, maar de liefde die verborgen is. Paulus is bezorgd dat er in Korinthe - net als onder ons vandaag - verwarring heerst en dat er eigenlijk geen spoor is van de goddelijke deugd van de liefde, de deugd die alleen van God tot ons komt. En ook al verzekeren mensen ons met woorden dat ze goede mensen zijn en dat ze van hun familie en vrienden houden, in werkelijkheid weten ze heel weinig over de liefde van God.

De christenen in de oudheid hadden verschillende Griekse woorden tot hun beschikking om liefde te definiëren. Uiteindelijk kwam het woord "agape" uit de bus, dat wij normaal vertalen als "naastenliefde". Want in werkelijkheid zijn christenen in staat tot alle vormen van liefde in de wereld: ook zij worden verliefd, min of meer zoals iedereen dat overkomt. Ook zij ervaren de welwillendheid die gevoeld wordt in vriendschap. Ook zij voelen liefde voor hun land en de universele liefde voor de hele mensheid. Maar er is een grotere liefde, een liefde die van God komt en op God gericht is, die ons in staat stelt God lief te hebben, zijn vrienden te worden. Het stelt ons in staat onze naasten lief te hebben zoals God hen liefheeft, met het verlangen de vriendschap met God te delen. Door Christus drijft deze liefde ons waar we menselijkerwijs niet zouden gaan: het is de liefde voor de armen, voor wat niet beminnelijk is, voor hen die niet om ons geven en ondankbaar zijn. Het is liefde voor wat niemand lief zou hebben, zelfs voor je vijand. Zelfs voor de vijand. Dit is "goddelijk": dit komt van God, het is het werk van de Heilige Geest in ons.

In de Bergrede preekt Jezus: "Als u degene bemint die u bemint,, wat voor recht op loon hebt u dan? Want zelfs zondaars houden van hen die van hen houden" (Lc. 6, 32-33)[b:Lc. 6, 32-33]. En hij besluit: "Maar hebt uw vijanden lief" - we zijn gewend om slecht over onze vijanden te spreken - "hebt uw vijanden lief en doet goed, en leent, zonder iets terug te verwachten; en uw loon zal groot zijn, en u zult zonen van de Allerhoogste zijn; want hij is vriendelijk voor de ondankbaren en de egoïsten" (Lc. 6, 35)[b:Lc. 6, 35]. Laten we dit onthouden: "Heb uw vijanden lief en doe goed, en leen, zonder erop te rekenen iets terug te krijgen". Laten we dit niet vergeten!

In deze woorden openbaart de liefde zich als een goddelijke deugd en neemt ze de naam van naastenliefde aan. Liefde is naastenliefde. We realiseren ons onmiddellijk dat het een moeilijke, ja zelfs onmogelijke liefde is om te beoefenen als je niet in God leeft. Onze menselijke natuur laat ons spontaan houden van wat goed en mooi is. In naam van een ideaal of een grote genegenheid kunnen we zelfs vrijgevig zijn en heldendaden verrichten. Maar de liefde van God gaat verder dan deze criteria. Christelijke liefde omarmt wat niet beminnelijk is, ze biedt vergeving - hoe moeilijk is het om te vergeven! Hoeveel liefde is er nodig om te vergeven! - Christelijke liefde zegent hen die vloeken, terwijl wij, geconfronteerd met een belediging of een vloek, gewend zijn om te antwoorden met een andere belediging, met een andere vloek. Het is een liefde die zo vurig is dat het bijna onmogelijk lijkt, en toch is dat het enige wat van ons zal overblijven. Liefde is de "smalle poort" waar we doorheen moeten om het Koninkrijk van God binnen te gaan. Want in de schemering van ons leven zullen we niet worden beoordeeld op algemene liefde; we zullen juist worden beoordeeld op naastenliefde, op de echte liefde die we hadden. En Jezus zegt ons dit, wat zo mooi is: "Waarlijk, Ik zeg u, gelijk gij het gedaan hebt aan een dezer geringsten, mijn broeders, hebt gij het aan Mij gedaan" (Mt. 25, 40)[b:Mt. 25, 40]. Dit is het mooie, het mooiste van de liefde. Voorwaarts en opwaarts!