Ondeugden en deugden. 19. - De Liefde

Geliefde broeders en zusters!

Vandaag zullen we het hebben over de derde goddelijke deugd, de liefde. Ter herinnering, de twee andere waren het geloof en de hoop: vandaag zullen het over de derde hebben, de liefde. Zij is het hoogtepunt van heel de weg die we met de catecheses over de deugden [d:557] hebben afgelegd. Aan de liefde denken verruimt meteen het hart, verruimt de geest, zoekt de woorden van de Heilige Paulus in de Eerste Brief aan de Korintiërs. Als slot van die verbazende lofzang citeert de Heilige Paulus de drie goddelijke deugden en roept uit: "Nu echter blijven geloof, hoop en liefde, de grote drie; maar de liefde is de grootste" (1 Kor. 13, 13) [b:1 Kor. 13, 13].

Paulus richt deze woorden tot een gemeenschap die alles behalve volmaakt is inde broederlijke liefde: de Christenen van Korinte waren eerder kibbelaars, er bestonden interne verdeeldheden, er waren er die beweerden steeds gelijk te hebben en die niet naar de anderen luisteren omdat men die voor minderwaardig hield. Aan dergelijke mensen herinnert Paulus dat kennis opblaast terwijl liefde opbouwt. (1 Kor. 8, 1) [[b:1 Kor. 8, 1]] En Paulus stelt een schandaal vast dat betrekking heeft op punt van hoogste verbondenheid van een gemeenschap, te weten "de maaltijd van de Heer", de viering van de eucharistie: ook daar is er verdeeldheid en er zijn er die van de gelegenheid gebruik maken om te eten en te drinken terwijl ze wie niets heeft uitsluiten. (1 Kor. 11, 18-22) [[b:1 Kor. 11, 18-22]] Met dit voor ogen spreekt Paulus een duidelijk oordeel uit: "Zoals gij nu samenkomt, kan er geen sprake zijn van ‘de maaltijd des Heren’." (1 Kor. 11, 20) [b:1 Kor. 11, 20], gij volgt een ander ritueel, een heidens, het is niet de maaltijd van de Heer.

Wie weet was er in de gemeenschap van Korinte niemand die zich bewust was een zonde bedreven te hebben en klonken die harde woorden van de Apostel voor hen wat onbegrijpelijk. Waarschijnlijk waren allen ervan overtuigd deugdzame mensen te zijn. Zouden ze ondervraagd zijn over de liefde, dan zouden ze zeker geantwoord hebben dat de liefde voor hen een belangrijke waarde was, zoals ook de vriendschap en het gezin. Ook op onze dagen is de liefde op de lippen van allen, op de lippen van alle "influencers" en in de refreinen van vele liedjes. Men spreekt heel veel over liefde, maar wat is liefde?

"Maar de andere liefde?" lijkt Paulus aan zijn Christenen van Korinte te vragen. Niet de liefde die omhoog gaat, maar die welke afdaalt. Niet die welke neemt, maar die welke geeft. Niet die verschijnt, maar die zich verbergt. Paulus is erom bezorgd dat in Korinte - zoals vandaag onder ons - verwarring zou bestaan en van de goddelijke deugd van liefde, die alleen van God komt, in de werkelijkheid geen enkele spoor te zien is. En ook wanneer men met woorden verzekert dat men goede mensen is, die het goede willen voor het eigen gezin en voor de eigen vrienden, is er weinig kennis over de liefde van God.

De Christenen in de oudheid hadden verschillende Griekse woorden ter beschikking om de liefde te omschrijven. Uiteindelijk kwam het woord "agape" bovendrijven. Gewoonlijk vertalen we dat met "naastenliefde". Immers, in feite zijn Christenen bekwaam tot alle liefdes ter wereld. Ook zij worden verliefd, zoals min of meer iedereen overkomt. Ook zij ervaren de welwillendheid die zich uit in de vriendschap. Ook zij beleven vaderlandsliefde en universele liefde voor de mensheid. Maar er is een nog grotere liefde, een liefde die van God komt en naar God gaat, die ons bekwaam maakt God te beminnen, zijn vrienden te worden, zij stelt ons in staat de naaste te beminnen zoals God hem/haar bemint met het verlangen de vriendschap met God te delen. Deze liefde brengt ons, omwille van Christus, daar waar we menselijk gesproken niet zouden gaan: het is de liefde voor de arme, voor wat niet beminnenswaardig is, voor wie ons niet het goede wenst en niet dankbaar is. Het is liefde voor wat niemand zou beminnen; ook voor de vijand. Ook voor de vijand. Dat is "goddelijk", dat komt van God en is werkzaam in ons door de Heilige Geest.

In de Bergrede verkondigt Jezus: "Als gij bemint wie u beminnen, wat voor recht op dank hebt ge dan? Ook de zondaars beminnen wie hen liefhebben. Als gij weldoet aan wie u weldaden bewijzen, wat voor recht op dank hebt ge dan? Dat doen de zondaars ook" (Lc. 6, 32-33) [b:Lc. 6, 32-33]. Hij besluit: "Neen, bemint uw vijanden, doet goed en leent uit zonder er op te rekenen iets terug te krijgen. Dan zal uw loon groot zijn, dan zult ge kinderen zijn van de Allerhoogste, die immers ook goed is voor de ondankbaren en slechten." (Lc. 6, 35) [b:Lc. 6, 35]. Laten we ons dit herinneren: "Bemint uw vijanden, doet goed en leent uit zonder te rekenen iets terug te krijgen". Laten we dit niet vergeten!

In deze woorden verschijnt de liefde als goddelijke deugd en neemt de naam naastenliefde aan. Liefde is naastenliefde. We hebben meteen door dat dit een moeilijke liefde is, meer nog, niet te doen als men niet in God leeft. Onze menselijke natuur doet ons spontaan houden van wat goed en schoon is. In naam van een ideaal of uit grote liefde kunnen we ook gul zijn en heldendaden stellen. Maar de liefde van God overstijgt deze normen. De christelijke liefde omarmt wat niet beminnenswaardig is, schenkt vergiffenis - hoe moeilijk is het vergiffenis te schenken! Hoeveel is nodig om te vergeven! -, de christelijke liefde zegent wie kwaad spreken, terwijl wij gewoon zijn bij een belediging of vervloeking te antwoorden met een andere beschimping, met een andere vervloeking. Het is een dermate gedurfde liefde dat ze haast onmogelijk schijnt, en toch is dat het enige dat van ons overblijft. De liefde is de "smalle poort" om het Rijk van God binnen te gaan. Immers, op de avond van ons leven zullen we niet geoordeeld worden over de algemene liefde, we zullen geoordeeld worden precies over de naastenliefde, over de liefde die we concreet hebben betoond. En Jezus zegt ons dit zo mooi: "Voorwaar, Ik zeg u: al wat gij gedaan hebt voor een dezer geringsten van mijn broeders hebt gij voor Mij gedaan" (Mt. 25, 40) [b:Mt. 25, 40]. Dat is het mooie, het grote van de liefde. Vooruit en goede moed!