13e Zitting - Decreet over het Sacrament van de Eucharistie

Voorwoord
Ook als het hoogheilig oecumenisch en algemeen Concilie van Trente ... niet zonder de bijzondere leiding en bestuur van de Heilige Geest om de ware en oude leer over de Sacramenten uit te leggen en om heilsmiddel te bieden tegen alle ketterijen en andere uiterst zwaarwegende onaangenaamheden, door welke de Kerk van God nu op ongelukkige wijze geplaagd en verscheurd wordt in vele en verschillende delen, zich verzameld heeft.

Zo heeft zij toch op de eerste plaats vooral op het oog, het onkruid van de afschuwelijke dwalingen en scheuringen, met wortel en tak uit te roeien. Het onkruid, welke de kwaadaardige mens heeft uitgezaaid, in deze rampzalige tijden, in de geloofsleer, gebruiken en verering van de hoogheilige Eucharistie (Mt. 13, 25)[[b:Mt. 13, 25]]. Deze heeft onze Verlosser juist aan zijn Kerk nagelaten als teken van haar eenheid en liefde, waardoor Hij alle Christenen met zich heeft willen verbinden en vastkoppelen.

Daarom verbiedt deze hoogheilige Synode,

Die gezonde en oprechte leer over het vereringswaardige en goddelijke Sacrament van de Eucharistie overleverend, welke altijd door de Katholieke Kerk, onderwezen door onze Heer Jezus Christus zelf, en zijn apostelen, en door de Heilige Geest die haar alle waarheid dagelijks in herinnering gebracht (Joh. 14, 26)[[b:Joh. 14, 26]], is bewaard,

aan alle Christengelovigen, noch in de toekomst te wagen over de heilige Eucharistie anders te geloven, te leren of te prediken, dan dat wat in het voorliggende decreet uitgelegd en vastgelegd is.

Op de eerste plaats leert de heilige Synode en verklaard zij openlijk en in alle eenvoud: dat in het zegenrijke sacrament van de heilige Eucharistie, na de consecratie van brood en wijn, onze Heer Jezus Christus, waarlijk God, en waarlijk mens, werkelijk (realiter) en wezenlijk (substantialiter) Canon 1[[al:17]] onder de gedaanten (sub specie) van deze zintuigelijke dingen bevat wordt (contineri).

Het is niet tegenstrijdig dat onze Verlosser zelf, volgens de wijze van zijn natuurlijk bestaan, dat Hij altijd in de hemel aan de rechter zijde van de Vader zit, en dat Hij desalniettemin in zijn wezen (sua substantia) op sacramentele wijze bij ons op vele andere plaatsen aanwezig is, op een zijnswijze, die wij nauwelijks met woorden kunnen uitdrukken. Dit is mogelijk, omdat Hij God is (Mt. 19, 26; Lc. 18, 27)[[b:Mt. 19, 26; Lc. 18, 27]], en dit kunnen wij, denkend, verlicht door het geloof, verwerven en moeten wij met standvastigheid geloven.

Zo hebben immer al onze voorvaderen, zoveel als er maar in de ware Kerk van Christus zijn geweest, die over dit allerheiligste sacrament hebben gediscuteerd, op klare wijze beleden.

Dat onze Verlosser dit zo bewonderenswaardig sacrament bij het laatste avondmaal heeft ingesteld, als Hij na de zegening van brood en wijn, met klare en duidelijk woorden betuigd heeft, dat Hij hen Zijn eigen Lichaam en Zijn eigen Bloed heeft aangeboden. Zoals ook de woorden van de heilige Evangelisten in herinnering brengen (Mt. 26, 26-29; Mc. 14, 22-25; Lc. 22, 19v)[[b:Mt. 26, 26-29; Mc. 14, 22-25; Lc. 22, 19v]] en later herhaald is door de heilige Paulus (1 Kor. 11, 24v)[b:1 Kor. 11, 24v].

Wegens haar eigen en duidelijke betekenis, die zij in zich draagt, volgens welke ook de vaders hebben begrepen, is het inderdaad op indringende wijze afschuwelijk, dat door verschillende weerspannige en boosaardige mensen, met verzonnen en denkbeeldige manieren van spreken, welke de waarheid aangaande het Vlees en Bloed van Christus ontkennen, de algemene opvattingen van de Kerk wordt verdraaid.

De Kerk, "pijler en grondslag van de waarheid" (1 Tim. 3, 15)[b:1 Tim. 3, 15] heeft deze, door slechte mensen uitgedachte verzinselen als ware het satanisch, verafschuwd, en de voortreffelijke weldaad van Christus, altijd met een dankbare en gedenkwaardige geest erkend.

Derhalve heeft onze Verlosser, toen Hij uit deze wereld terug zou gaan naar de Vader, dit sacrament ingesteld, waarin Hij zijn rijkdom jegens de mensen van zijn goddelijke liefde als voorbeeld heeft uitgegoten, als een herinnering aan zijn wonder (Ps. 110, 4)[b:Ps. 110, 4] en Hij gebood ons: "Blijf dit doen om het gedenken van Hem te onderhouden" (Lc. 22, 19; 1 Kor. 11, 24)[[b:Lc. 22, 19; 1 Kor. 11, 24]] en Zijn dood aan te kondigen totdat Hij zelf komt om de wereld te oordelen. (1 Kor. 11, 26)[[b:1 Kor. 11, 26]].

Hij wilde echter dat dit sacrament genoten wordt als geestelijke spijs voor de zielen (Mt. 26, 26)[[b:Mt. 26, 26]], waardoor diegene die leven, door het leven van Hem, gevoed en gesterkt worden. Canon 5[[al:21]] Hij die zegt: "Wie Mij eet, zal ook zelf leven door Mij" (Joh. 6, 57)[b:Joh. 6, 57] En evenzeer als tegenmiddel waardoor wij bevrijd worden van dagelijkse schuld en wij gevrijwaard zullen blijven voor doodzonden.

Vervolgens wilde Hij dat het als onderpand van onze toekomstige heerlijkheid en voortdurende zaligheid is. En vooral wilde Hij het, als teken (symbolum) van Zijn éne Lichaam, van wie Hij het Hoofd zelf is (1 Kor. 11, 3; Ef. 5, 23)[[b:1 Kor. 11, 3; Ef. 5, 23]] en aan ons, dat wij gelijk ledematen, door de engste band van geloof, hoop en liefde gebonden zijn, opdat wij allen hetzelfde zouden zeggen en er onder ons geen scheuringen zou zijn. (1 Kor. 1, 10)[[b:1 Kor. 1, 10]]

Weliswaar heeft het allerheiligste Sacrament van de Eucharistie gemeen met de andere Sacramenten, dat zij een teken is van een heilige zaak (rei) en de zichtbare gestalte van de onzichtbare genade, maar in haar bevindt zich het verhevene en éénmalige, dat de overige Sacramenten eerst dan de kracht hebben om te heiligen, wanneer ze door iemand worden gebruikt. In de Eucharistie echter is de Bewerker van heiligheid zelf, nog voor het gebruik.

De apostelen hebben immers de Eucharistie nog niet uit de hand van de Heer ontvangen (Mt. 26, 26 ; Mc. 14, 22)[[b:Mt. 26, 26 ; Mc. 14, 22]], wanneer Hij zelf waarachtig bevestigde: dat het Zijn Lichaam is, wat Hij aanbood. Dit geloof is steeds in de Kerk aanwezig geweest, dat terstond na de consecratie het ware Lichaam en Bloed van onze Heer onder de gedaante van brood en wijn met Zijn ziel en godheid er is. Nu echter het Lichaam onder de gedaante van brood, het Bloed onder de gedaante van wijn, door de kracht van de woorden. Hetzelfde Lichaam echter onder de gedaante van wijn en het Bloed onder de gedaante van brood en de ziel onder de gedaante van beide, uit kracht van de natuurlijke verbinding (conexionis) en begeleiding (concommitantiae), waardoor de delen van Christus de Heer, die reeds van de dood is opgestaan en niet meer kan sterven (Rom. 6, 9)[[b:Rom. 6, 9]] onder elkaar gekoppeld worden, vervolgens, de godheid wegens haar wonderbare hypostatische vereniging, met Zijn Lichaam en Zijn ziel. Canon 1 en 3[[al:17.19]]

Derhalve is het geheel waar, dat evenveel onder één van beide gedaanten als onder beide wordt bevat. Immers, geheel en volledig is Christus tegenwoordig onder de gedaante van brood en onder de gedaante van ieder deeltje brood zonder onderscheid, alsook onder de gedaante van wijn en ook onder haar delen. Canon 3[[al:19]]

Omdat echter Christus, onze Verlosser zegt: dat wat Hij onder de gedaante van brood offerde (cf Mt 26.26ss; Mc 14.22ss; Lc 22.19s; 1 Co 11.24ss)[[b:Mt. 26, 26; Mc. 14, 22; Lc. 22, 19; 1 Kor. 11, 24]], is werkelijk Zijn eigen Lichaam, heeft de Kerk altijd de overtuiging gehad, en deze heilige Synode verklaart het ook weer opnieuw:

Door de consecratie van brood en wijn geschiedt een verandering van

• de totale substantie van brood in de substantie van het Lichaam van Christus, onze Heer, en
• de totale substantie van wijn in het Bloed van Hem.

Deze verandering wordt door de heilige Katholieke Kerk passend (convenienter) en in eigenlijke zin (proprie) wezensverandering (transsubstantiatio) genoemd. Canon 2[[al:18]]

Er is daarom geen enkele twijfel, waarom dan niet de Christengelovigen, dit allerheiligste Sacrament de verering (veneratione) verschuldigd zijn, volgens de steeds onderhouden gebruiken van de Katholieke Kerk, van Godsverering (cultum latriae), welke aan God verschuldigd is. Canon 6[[al:22]] Het moet ook niet minder aanbeden worden, omdat het door Christus de Heer ingesteld is, om genuttigd te worden. (Mt. 26, 26-29)[[b:Mt. 26, 26-29]] Want wij geloven dat dezelfde God in haar tegenwoordig is. Dezelfde God over wie de eeuwige Vader zei, nadat Hij Hem de wereld heeft binnengeleid: "en aanbidden zullen Hem alle engelen van God" (Heb. 1, 6; Ps. 96, 7)[b:Heb. 1, 6; Ps. 96, 7] Hem, die de Wijzen knielend hebben aanbeden. (Mt. 2, 11)[[b:Mt. 2, 11]] Hem, tenslotte, van wie de Schrift heeft getuigd, dat Hij in Galilea door de apostelen werd aanbeden. (Mt. 28, 17; Lc. 24, 52)[[b:Mt. 28, 17; Lc. 24, 52]]

Vervolgens verklaart de heilige Synode, dat ten volle op vrome en godsdienstige gronden dit gebruik in de Kerk van Christus is ingesteld, dat dit verheven en vereringswaardige sacrament, ieder jaar, met verering en feestelijkheid, op een eigen feestdag wordt gevierd. En dat het wordt rondgedragen door de openbare straten en plaatsen in processies, eerbiedig en eervol. Het Feest van het Sacrament van het Lichaam en Bloed van Onze Heer (Sacramentsdag) werd in 1264 ingesteld[[1597|1]]

Het is immers zeer juist om één heilige dag vast te leggen, waar alle Christenen op een bijzondere en een zekere voortreffelijke betekenis, getuigenis kunnen afleggen, van hun dankbaarheid en erkentelijkheid jegens onze gemeenschappelijk Heer en Verlosser. Voor de zó onfeilbare en volledig goddelijke weldaad (beneficio), die de zegen en triomf over zijn dood tegenwoordig stelt. En het past immers dat de zegenrijke waarheid zó haar triomf heeft over de leugen en de ketterij, dat haar tegenstanders in de aanblik van een zo grote glans en in een zo grote vreugde van de universele Kerk zijn gesteld, dat zij of te wel verzwakt of te wel dat zij gebroken, wegkwijnen of door schaamte overladen en verward, éénmaal weer tot inzicht komen.

De gewoonte om de heilige Eucharistie op een heilige plaats te bewaren, is zó oud, dat reeds de tijd van het Concilie van Nicea het kende. Vervolgens, het brengen van deze heilige Eucharistie naar de zieken en het voor dit gebruik het zorgvuldig bewaren (van haar) in kerken, wordt, afgezien van haar hoogste billijkheid en verstandigheid, gevonden in voorschriften van verschillende Concilies en is te beschouwen naar het aloude gebruik van de Katholieke Kerk. Daarom legt deze heilige Synode vast dat dit voor iedereen heilzame en noodzakelijke gebruik behouden moeten worden. Canon 7[[al:23]]

Als het niet past, dat iemand tot wat voor heilige handelingen dan ook zou naderen, tenzij hij heilig is, zo moet, hoe meer bekend is aan een Christenmens de heiligheid en goddelijkheid van dit hemels Sacrament, zich iemand op des te gewetensvoller wijze er voor hoeden, om te naderen tot het ontvangen van het Sacrament. Canon 11[[al:27]] Vooral omdat wij bij de Apostel deze te duchten woorden lezen: "Wie onwaardig eet en drinkt, eet en drinkt zichzelf een oordeel, als hij niet het Lichaam van de Heer weet te onderscheiden." (1 Kor. 11, 29)[b:1 Kor. 11, 29] Daarom moet bij diegene die te Communie wil gaan, in gedachten zijn gebod in herinnering worden teruggeroepen: "De mens echter moet zichzelf onderzoeken." (1 Kor. 11, 28)[b:1 Kor. 11, 28]

De gewoonte van de Kerk echter verklaart dat dit onderzoek noodzakelijk is, zodat niemand, die zich van een doodzonde bewust is, ook al toont hij zich nog zo berouwvol (contritus) moet naderen tot de heilige Eucharistie, zonder voorafgaande sacramentele Biecht.

Deze heilige Synode heeft besloten, dat dit door alle Christenen onderhouden moet worden, zelfs door de priesters, welke van ambtswege zich bezighouden haar te celebreren, in zoverre het hen niet mogelijk is een biechtvader te bereiken. Als een priester op grond van een dringende noodzakelijkheid, zonder voorafgaande Biecht celebreert, moet hij (daarna) zo spoedig mogelijk gaan biechten. vgl: (nr. 38 cf. DS 2058)[[[3878|(10)]]]

Met betrekking tot het gebruik om dit heilige Sacrament te ontvangen, hebben de Vaders, op rechte en wijze manier een onderscheiding aangebracht:

Zij leren immers dat sommigen het niet meer als sacramenteel (sacramentaliter) ontvangen, zoals zondaars.

Anderen alleen geestelijk (spiritualiter), te weten, diegene die het voor ogen gestelde hemelse brood, vanuit een verlangen, eten, met levend geloof, welke "door de liefde werkt" (Gal. 5, 6)[b:Gal. 5, 6] zijn vruchten en nuttigheid bespeuren.

De derden, vervolgens sacramenteel en tegelijk geestelijk (sacramentaliter simul et spiritualiter) Canon 8[[al:24]]; dat zijn zij, die zich van te voren zo onderzoeken en onderwijzen dat zij, gekleed in een bruiloftsgewaad, tot deze goddelijke tafel naderen. (Mt. 22, 11)[[b:Mt. 22, 11]]

Bij het sacramenteel ontvangen echter is er in de Kerk altijd het gebruik geweest, dat de leken door de priesters de Communie ontvangen, de celebrerende priester echter, zichzelf de Communie geeft. Canon 10[[al:26]] Dit gebruik moet, omdat het uit de apostolische traditie naar voren komen, met recht en betekenis gehouden worden.

Tenslotte echter vermaant, vraagt en bezweert de heilige Synode, onder vaderlijke toeneiging, "door de innigste barmhartigheid van onze God" (Lc. 1, 78)[b:Lc. 1, 78] dat alles en iedereen, die tot de christenen gerekend worden,

in het teken van eenheid

en in deze band van liefde, vgl: tract. 26, 13, PL 35, 1613[[[859]]]

in dit symbool van eendracht,

eindelijk eens samenkomen en overeenstemmen en gedenken, de zó grote verhevenheid en buitengewone liefde van onze Heer Jezus Christus, die Zijn geliefde ziel tot losgeld van ons heil en Zijn vlees aan ons heeft gegeven,om te eten. (Joh. 6, 48-58)[[b:Joh. 6, 48-58]]

Dit heilig geheim van zijn Lichaam en Bloed, wordt, vanuit een constant geloof, met standvastigheid en genegenheid van hart, met zo'n godsvrucht (pietate) en verzorging (cultus) vereerd, dat zij dikwijls dit wezensnoodzakelijke (supersubstantialem) (Mt. 6, 11)[[b:Mt. 6, 11]] Brood kunnen ontvangen, en dat hun zielenleven en altijddurende geestelijke gezondheid door haar kracht, gesterkt worden (1 Kon. 19, 8)[[b:1 Kon. 19, 8]] en dat zij, gekomen vanuit de reis van deze ellendige pelgrimstocht tot het hemels vaderland, hetzelfde "brood van de Engelen" (Ps. 78, 25)[b:Ps. 78, 25] wat zij nu, onder heilige versluiering, zonder wat voor sluier dan ook, zouden eten.

Omdat het niet genoeg is de waarheid te zeggen, tenzij niet de dwalingen onthult worden en weerlegt worden, heeft het de heilige Synode behaagd, deze canones toe te voegen, opdat allen, nadat zij reeds de katholieke leer hebben leren kennen, haar ook begrijpen en voor welke ketterijen zij zich moeten hoeden en welke vermeden moeten worden.

Canon 1
Als iemand ontkent,

dat in het sacrament van de allerheiligste Eucharistie werkelijk (vere) waarachtig (realiter) en substantieel (substantialiter) het Lichaam en Bloed wordt bevat, met de ziel en godheid van onze Heer Jezus Christus en dat zij daarom de gehele Christus bevat, maar hij zegt: het is alleen maar een teken (signo) of een afbeelding (figura) of werkingskracht (virtute),

hij zij verdoemd.

Canon 2
Als iemand zegt:

in het hoogheilig Sacrament van de Eucharistie, verblijven de substanties van brood en wijn samen met het Lichaam en Bloed van onze Heer Jezus Christus, en hij ontkent die wonderbaarlijke en éénmalige verandering van de gehele substantie van brood in het Lichaam en van de gehele substantie van wijn in het Bloed, waarbij tenminste de gedaanten van brood en wijn blijven, die verandering die de Katholiek Kerk op treffende wijze wezensverandering (transsubstantiatie) noemt,

hij zij verdoemd

Canon 3
Als iemand ontkent:

dat in het vereringswaardige Sacrament van de Eucharistie, onder ieder van de beide gedaanten en na deling, onder elk deel van deze gedaanten, de gehele Christus bevat wordt,

hij zij verdoemd.

Canon 4
Als iemand zegt:

na voltrekking van de consecratie zijn in het wonderbaar Sacrament van de Eucharistie, niet het Lichaam en Bloed van onze Heer Jezus Christus, maar alleen in het gebruik, als Hij genuttigd wordt, niet echter daarvoor of daarna, en dat in de hosties of in de geconsacreerde deeltjes welke na de Communie bewaard worden, of overblijven, niet het waarlijk Lichaam van Christus verblijft,

hij zij verdoemd.

Canon 5
Als iemand zegt:

de hoofdzakelijke vrucht van de allerheiligste Eucharistie is de vergeving van zonden, of er zouden van haar geen andere werkingen uitgaan,

hij zij verdoemd.

Canon 6
Als iemand zegt:

in het heilig sacrament van de Eucharistie moet Christus, de eniggeboren Zoon van God, niet met de uiterlijke godsverering aanbeden worden, en daardoor noch met een bijzondere feestelijk viering vereerd worden, noch volgens de vereringswaardige en algemene rite en gewoonten van de heilige Kerk in processies feestelijk worden rondgedragen, of voor het volk uitgesteld om het (sacrament) te aanbidden of te zeggen dat haar aanbidders afgodendienaars zijn,

hij zij verdoemd.

Canon 7
Als iemand zegt:

het is niet geoorloofd om de heilige Eucharistie op een heilige plaats te bewaren, maar moet na de consecratie terstond aan de aanwezigen uitgedeeld worden, of het is niet geoorloofd dat zij (de Eucharistie) op eerbiedwaardige wijze naar de zieken wordt gebracht,

hij zij verdoemd.

Canon 8
Als iemand zegt:

Christus wordt in de Eucharistie aangereikt om alleen maar op geestelijke wijze gegeten te worden en niet sacramenteel en werkelijk,

hij zij verdoemd.

Canon 9
Als iemand ontkent:

dat allen en iedere afzonderlijke Christen van beide geslachten, zodra de jaren van onderscheiding gekomen zijn, gehouden zijn, om ieder jaar tenminste met Pasen te communiceren, volgens het gebod van onze Moeder de heilige Kerk,

hij zij verdoemd. vgl: Caput 21. De confessione facienda, et non revelanda a sacerdote, et saltem in Pascha communicando, 1[[[801|1]]]

Canon 10
Als iemand zegt:

het is de celebrerende priester niet geoorloofd om zichzelf de Communie te geven,

hij zij verdoemd.

Canon 11
Als iemand zegt:

alleen het geloof is een toereikende voorbereiding om het Sacrament van de allerheiligste Eucharistie te nuttigen,

hij zij verdoemd. Hfd. 7[[al:12]]

En, daarmee niet een zo groot Sacrament op onwaardige wijze en derhalve tot de dood tot veroordeling genuttigd wordt, verklaart deze heilige Synode dat

diegene die hun geweten bezwaard voelen door een doodzonde, hoezeer zij zich ook voor berouwvol houden, dat zij, voor zover er een biechtvader voorhanden is, zij zich moeten onderwerpen aan een sacramentele Biecht. Als iemand het tegendeel leert, preekt of op hardnekkige wijze verdedigd, of zelfs in openbare discussies verdedigd,

hij is op staande voet geëxcommuniceerd. Hfd. 7[[al:13]]