Drie houdingen op het feest van Corpus Domini - Sacramentsdag

Beminde broeders en zusters:

Na de sterke tijd van het liturgische jaar, die met het Paasfeest als middelpunt, ongeveer drie maanden omvat, 40 dagen Veertigdagentijd en 50 dagen Paastijd, schenkt de liturgie ons drie feesten om te vieren die zijn te omschrijven als de "synthese": de heilige Drie-eenheid, vandaag het feest van Corpus Christi (Sacramentsdag) en tenslotte het feest van het Heilig Hart van Jezus[d:51]. Welke eigen betekenis heeft het Hoogfeest van het Lichaam en Bloed van Christus[d:346]? Dat toont de viering die we nu samen meemaken, in haar samenstellende delen: allereerst komen allen samen rond het altaar van de Heer, om in Zijn tegenwoordigheid samen te zijn; als tweede volgt dan de processie, het optrekken met de Heer, en tenslotte het neerknielen voor de Heer, de aanbidding, die tijdens de Heilige Mis, gedurende de processie wordt voortgezet, maar die zijn hoogtepunt kent wanneer ter afsluiting de Eucharistische zegen gegeven wordt, wanneer allen voor Hem neerknielen, Die zich vooraf eerst voor allen heeft neergebogen en Zijn leven gegeven heeft. Staan we dus kort bij deze drie houdingen stil zodat ze werkelijk uitdrukking worden van ons geloof en van ons leven.

De eerste handeling is dus het samenkomen in de aanwezigheid van de Heer. Datgene wat vanouds statio werd genoemd. Stellen we ons een moment voor dat in geheel Rome alleen dit altaar zou bestaan en dat alle Christenen van de stad uitgenodigd worden hier bijeen te komen om de Verlosser te vieren die gestorven en verrezen is. Dat geeft ons een idee van de viering van de Eucharistie zoals deze in het begin in Rome en in diverse andere steden is geweest waar het Evangelie gekomen was. In iedere lokale kerk was er maar één bisschop en om de ene Eucharistie die hij vierde ontstond de gemeenschap, één gemeenschap, want er was één Kelk van de zegening en één gebroken Brood, zoals we in de tweede lezing, de brief van de Apostel Paulus, gehoord hebben (1 Kor. 10, 16-17)[[b:1 Kor. 10, 16-17]]. Hier herinneren we ons een andere beroemde uitdrukking van heilige Paulus: "we zijn niet langer Joden of Grieken, niet langer slaven of vrijen, niet langer man of vrouw, maar allen zijn één in Christus Jezus (Gal 3, 28)[b:Gal 3, 28]. "U bent allen één!" In deze woorden hoort men de waarheid en de kracht van de revolutie van het Christendom, de meest diepgaande revolutie in de geschiedenis van de mensen die wordt ervaren in de Eucharistie. Hier zijn verzameld de mensen van uiteenlopende leeftijd, geslacht, sociale status en politieke overtuiging. De Eucharistie is nooit een private act, voorbehouden aan mensen uitverkoren door gelijkgestemdheid of vriendschap. De Eucharistie is een openbaar gebeuren, ze heeft niets esoterisch, niets exclusief. Ook wij vanavond hebben niet uitgekozen met wie we ons zouden treffen. We zijn hier gekomen en staan naast elkaar, verenigd door het geloof en geroepen om één lichaam te worden, waarbij we het ene Brood delen dat Christus is. We zijn verenigd over de grenzen van onze nationaliteiten, beroepen, maatschappelijke status of politieke overtuiging heen. We openen ons voor de anderen om zo één te worden in Hem. Dat is vanaf het begin het kenmerk geweest van het Christendom dat zichtbaar werd in de Eucharistie en moet ook steeds bewaard worden opdat de verleidingen tot het particularisme, ook als het met de beste bedoelingen gebeurd, niet in tegenovergestelde richting gaan. Het feest van Corpus Christi herinnert ons daar vooral aan: Christen zijn betekent vanuit alle richtingen samenkomen en om in de tegenwoordigheid van de ene Heer te leven en om in Hem en met Hem één te worden.

Het tweede constitutieve aspect is het optrekken met de Heer. Dit realiseert zich in de processie, die we na de heilige Mis gemeenschappelijk lopen, om zo te zeggen als natuurlijke verlenging van de H. Mis, door Hem te volgen die de Weg is. Met de gave van Zichzelf in de Eucharistie bevrijdt de Heer Jezus ons van onze "verlammingen", Hij laat ons opstaan en maakt dat wij pro-cedere, dat wil zeggen voortgaan, Hij laat ons een stap verder gaan en vervolgens nog een, en zo gaan wij op weg met de kracht van het Brood des levens. Zoals gebeurde met de profeet Elia, die uit angst voor zijn vijanden zijn toevlucht had gezocht in de woestijn en had besloten te sterven (1 Kon. 19, 1-4)[[b:1 Kon. 19, 1-4]]. Maar God wekte hem en plaatste een versgebakken koek naast hem: "Sta op en eet", zei Hij hem, "anders gaat de reis uw krachten te boven" (1 Kon. 19, 5. 7)[b:1 Kon. 19, 5. 7]. De processie van Corpus Christi leert ons dat de Eucharistie ons wil bevrijden van alle ontgoocheling en ontreddering, ze wil ons weer oprichten zodat we de reis kunnen hervatten met de kracht die God ons geeft door Jezus Christus. Het is de ervaring van het volk Israël tijdens de uittocht uit Egypte, de lange pelgrimstocht door de woestijn, waarvan ons de eerste lezing sprak. Een ervaring die constitutief is voor Israël, maar die exemplarisch is voor de hele mensheid. In feite is de uitdrukking "de mens leeft niet van brood alleen, maar de mens leeft van alles wat uit de mond van de Heer komt" (Deut. 8, 3)[b:Deut. 8, 3] een universele uitspraak, die verwijst naar iedere mens in zoverre mens. Ieder kan zijn eigen weg vinden, als men Hem ontmoet die het Woord en het Brood des levens is, en zich laat leiden door zijn beminnelijke aanwezigheid. Hoe zouden we zonder de God-met-ons, de nabije God, de pelgrimstocht van het bestaan tegemoet zien, hetzij individueel, hetzij als samenleving en familie van volkeren? De Eucharistie is het sacrament van de God die ons niet alleen laat op de weg, maar ons vergezelt en ons de richting wijst. Want het is niet genoeg om vooruit te gaan; het is noodzakelijk om te zien waarheen we gaan. "Vooruitgang" is niet genoeg als er geen referentiecriteria zijn. Bovendien lopen we, als we van het pad afwijken, het risico de afgrond in te vallen of nog sneller van het doel te verwijderen. God heeft ons vrij geschapen, maar Hij heeft ons niet alleen gelaten: Hij heeft zichzelf tot "weg" gemaakt en is gekomen om samen met ons te gaan, zodat onze vrijheid het criterium heeft om het juiste pad te onderscheiden en te volgen.

Op dit punt aangekomen, kunnen we niet anders dan denken aan het begin van de "Decaloog", de Tien Geboden, waar staat geschreven: "Ik, de Heer, ben uw God, die u uit het land van Egypte heeft geleid, uit het slavenhuis. Gij zult geen andere goden hebben, ten koste van Mij" (Ex. 20, 2-3)[b:Ex. 20, 2-3]. Hier vinden we het derde constitutieve element van Corpus Christi: te knielen in aanbidding voor de Heer. Het aanbidden van de God van Jezus Christus, die uit liefde werd tot brood gebroken uit liefde, is de meest geschikte en radicale remedie tegen de afgoderij van toen en nu. Knielen voor de Eucharistie is een belijdenis van vrijheid: wie voor Jezus buigt, kan en mag zich niet ter aarde werpen voor welke aardse macht dan ook, hoe machtig deze ook is. Wij christenen knielen slechts voor God, voor het Allerheiligst Sacrament, omdat we weten en geloven dat de enige ware God daar aanwezig is, die de wereld heeft geschapen en haar zozeer heeft liefgehad dat Hij zijn enige Zoon heeft gegeven (Joh. 3, 16)[[b:Joh. 3, 16]]. Wij werpen ons neer voor God, die zich als eerste tot de mens neerboog, als een barmhartige Samaritaan, om hem te hulp te schieten en weer tot leven te wekken, en Hij heeft voor ons geknield om onze vuile voeten te wassen. Het aanbidden van het Lichaam van Christus betekent geloven dat daar, in dat stuk brood, Christus werkelijk aanwezig is, die werkelijk betekenis geeft aan het leven, aan het immense universum en aan het kleinste schepsel, aan geheel de mensengeschiedenis en aan het kortste bestaan. Aanbidding is een gebed dat de viering en de eucharistische communie verlengt. Daarin blijft de ziel zich voeden: zij voedt zich met liefde, waarheid, vrede; zij wordt gevoed door hoop, omdat Degene voor wie wij neerknielen ons niet veroordeelt, ons niet verplettert, maar ons eerder bevrijdt en omvormt.

Daarom vervult het ontmoeten, wandelen en aanbidden ons met vreugde. Door ons de houding van aanbidding van Maria eigen te maken, die wij in deze meimaand op bijzondere wijze gedenken, bidden wij voor onszelf en voor allen. Wij bidden voor alle mensen die deze stad bewonen, dat zij U mogen kennen, Vader, en degene die U gezonden heeft, Jezus Christus, zodat zij leven in overvloed mogen hebben. Amen.