H. Catharina van Siëna

Dierbare broeders en zusters,

Vandaag wil ik u spreken over een vrouw die in de geschiedenis van de Kerk een vooraanstaande rol gespeeld heeft. Het betreft de heilige Catharina van Siena. De eeuw waarin zij leefde – de XIVe – was voor de Kerk en heel het sociale leven in Italië en Europa, een onrustige tijd. Doch zelfs in ogenblikken van grote moeilijkheden blijft de Heer Zijn volk zegenen, door heiligen op te wekken die de geesten en harten wakker schudden met bekering en vernieuwing. Catharina is één van hen en zij spreekt vandaag nog tot ons en zet ons aan moedig op weg te gaan naar de heiligheid om altijd meer leerling van de Heer te zijn.

Zij werd in Siena geboren in 1347, in een kroostrijk gezin, en stierf in 1380 in haar geboortestad. Op de leeftijd van 16, gedreven door een visioen van de heilige Dominicus[3400], trad zij in de Derde Orde van de Dominicanen, in de vrouwelijke tak, “Mantellate” genoemd. Zij bleef bij haar familie en legde de gelofte van maagdelijkheid af die zij als adolescente reeds privaat gedaan had; zij wijdde zich aan gebed, boete en werken van naastenliefde, vooral voor zieken.

Toen de faam van haar heiligheid zich verspreidde, werd zij baanbreker in de intensieve activiteit van geestelijke begeleiding van alle categorieën van personen: edelen en politici, kunstenaars en volksmensen, religieuzen, geestelijken, met inbegrip van Paus Gregorius XI die toen in Avignon verbleef en door Catharina op energieke en doeltreffende manier verzocht werd terug te keren naar Rome. Zij reisde veel ter bevordering van de innerlijke hervorming van de Kerk en om vrede tussen de staten te bekomen: het is ook om die reden dat de eerbiedwaardige Johannes Paulus II haar wou uitroepen tot medepatrones van Europa[2529]: opdat het oude continent nooit zijn Christelijke wortels zou vergeten die aan de basis liggen van zijn weg en opdat het uit het Evangelie de fundamentele waarden blijft halen die rechtvaardigheid en eensgezindheid verzekeren.

Catharina heeft veel geleden, zoals vele heiligen. Sommigen meenden zelfs dat men zich voor haar moest hoeden, zodat het generaal kapittel van de Dominicanen haar in 1374 – zes jaar voor haar dood - in Florence opriep voor ondervraging. Zij zetten haar naast een ontwikkelde en nederige broeder, Raymondus van Capua, de latere generale overste van de Orde. Hij werd haar biechtvader en tevens “geestelijke zoon” en schreef een eerste volledige biografie van de heilige. In 1461 werd zij heilig verklaard.

De leer van Catharina, die op volwassen leeftijd met veel moeite leerde lezen en schrijven, staat in de “Dialoog met de Goddelijke Voorzienigheid[918]” of “Boek van de Goddelijke Leer”, meesterwerk in de spirituele literatuur, en ook in haar “Brieven[1658]” en in de verzameling “Gebeden[3891]”. Haar leer is zo rijk dat de Dienaar Gods, Paulus VI, haar in 1970 tot Kerklerares uitriep[1804], een titel die zich voegt bij die van Medepatrones van de stad Rome, overeenkomstig de wens van de zalige Pius IX, en de titel Patrones van Italië, volgens het besluit van de eerbiedwaardige Pius XII.

In een visioen dat nooit uit haar hart en geest zouden gewist worden, werd Catharina door de Heilige Maagd aan Jezus aangeboden, die haar een prachtige ring gaf en zei: “Ik, uw Schepper en Verlosser, Ik huw u in het geloof, dat gij altijd zuiver zult bewaren tot ge uw eeuwig bruidsmaal met Mij zult vieren” n. 115, Siena, 1998[[2250]]. Deze ring bleef alleen voor haar zichtbaar. In dit buitengewone gebeuren zien wij de vitale betekenis van Catharina’s religiositeit en van iedere authentieke spiritualiteit: het christocentrisme. Christus is voor haar als de Bruidegom, met wie een band van vertrouwelijkheid, gemeenschap en trouw bestaat; Hij is de Veelgeliefde boven alles en allen.

Deze diepe eenheid met de Heer wordt geïllustreerd door een andere gebeurtenis in het leven van deze opmerkelijke mystica: de uitwisseling van de harten. Volgens Raymondus van Capua, die de vertrouwelijke mededelingen van Catharina doorgaf, verscheen de Heer Jezus haar met in de hand een rood stralend mensenhart, Hij opende haar borst, bracht het erin en zei: “Mijn zeer dierbare kleine dochter, zoals Ik op een dag het hart heb aangenomen dat gij Mij aanbood, zo geef Ik u nu het Mijne en voortaan zal het de plaats innemen dat het uwe had” n. 115, Siena, 1998[[2250]]. Catharina heeft de woorden van de heilige Paulus werkelijk beleefd: “Ikzelf leef niet meer, Christus is het die leeft in mij” (Gal. 2, 20)[b:Gal. 2, 20].

Zoals de heilige van Siena, voelt iedere gelovige de behoefte om zich gelijkvormig te maken met de gevoelens van Christus’ Hart om God en zijn naaste lief te hebben, zoals Christus zelf dat deed. En wij kunnen allemaal ons hart laten omvormen en leren liefhebben zoals Christus, in een vertrouwelijkheid met Hem die gevoed wordt door gebed, door overweging van het woord van God en door de sacramenten, in het bijzonder door dikwijls en devoot de heilige communie te ontvangen. Ook Catharina behoort tot die groep van Eucharistische heiligen waarmee ik mijn Apostolische Exhortatie “Sacramentum Caritatis[1784]” vgl: Sacramentum Caritatis, 94[[[1784|94]]] heb willen besluiten. Dierbare broeders en zusters, de Eucharistie is een buitengewone liefdesgave die God onophoudelijk voor ons hernieuwt om onze weg van geloof te voeden, onze hoop te versterken, onze liefde te ontvlammen, om ons steeds meer op Hem te doen gelijken.

Rond zo een sterke en authentieke persoonlijkheid begon zich een ware spirituele familie te vormen. Het waren mensen die gefascineerd waren door de morele autoriteit van deze jonge vrouw, wiens leven een heel hoog niveau bereikt had, en die soms ook onder de indruk waren van de mystieke fenomenen, zoals de veelvuldige extases, waarvan zij getuige waren. Veel mensen stelden zich in haar dienst en beschouwden het vooral een voorrecht door Catharina geestelijk geleid te worden. Zij noemden haar “mama” omdat zij als geestelijke kinderen geestelijk voedsel van haar kregen.

Ook vandaag geniet de Kerk veel voordeel van het geestelijk moederschap van vele vrouwen, godgewijde en leken, die de ziel voeden met de gedachte aan God, die het geloof van de mensen versterken en het christenleven naar steeds hogere toppen oriënteren. “Ik zeg u en ik noem u mijn zoon – schrijft Catharina tot één van haar geestelijke zonen, Giovanni Sabbatini – doordat ik u ter wereld breng door onophoudelijk gebed en door mijn verlangen bij God, zoals een moeder haar zoon ter wereld brengt” n. 141: tot dom Giovanni de’ Sabbatini[[1658]]. Zij had de gewoonte de Dominicaner broeder Bartolomeo de Dominici aan te spreken met deze woorden: “Veelgeliefde en zeer dierbare broeder en zoon in de zoete Jezus Christus”.

Een andere trek van de spiritualiteit van Catharina is verbonden met de gave van tranen. Zij drukken een uiterste en diepe gevoeligheid uit, de bekwaamheid ontroerd te zijn en tederheid te voelen. Vele heiligen hebben de gave van tranen, en hernieuwen de ontroering van Jezus zelf, die Zijn tranen niet weerhouden en verborgen heeft aan het graf van Zijn vriend Lazarus en tegenover het verdriet van Maria en Martha, en bij het zien van Jeruzalem tijdens Zijn laatste dagen op aarde. Volgens Catharina mengen de tranen van de heiligen zich met het Bloed van Christus, waarover zij met trillende stem en doeltreffende symbolische beelden gesproken heeft: “Herinner u de gekruisigde Christus, God en mens (...) Laat de gekruisigde Christus uw doel zijn, verberg u in de wonden van de gekruisigde Christus, dompel u onder in het Bloed van de gekruisigde Christus” n. 16: tot iemand die niet genoemd wordt[[1658]].

Wij kunnen hier begrijpen waarom Catharina, alhoewel zij de menselijke fouten van priesters kende, steeds heel veel respect voor hen voelde: zij verspreiden door de sacramenten en het Woord, de heilbrengende kracht van Christus’ Bloed. De heilige van Siena heeft de heilige bedienaars en tevens de Paus die zij “de zoete Christus van de aarde” noemde, altijd uitgenodigd trouw te zijn aan hun verantwoordelijkheden, altijd en alleen bezield te zijn door Zijn diepe en constante liefde voor de Kerk. Vooraleer te sterven, zegt zij: “Nu ik mijn lichaam verlaat, heb ik in waarheid mijn leven verteerd en gegeven in de Kerk en voor de Heilige Kerk, wat voor mij een heel bijzondere genade is” n. 363, Siena, 1998[[2250]].

Wij leren van de heilige Catharina dus de hoogste wetenschap: Jezus Christus en Zijn Kerk kennen en liefhebben. In de “Dialoog van de Goddelijke Voorzienigheid”, beschrijft zij Christus met een opvallend beeld: als een brug tussen hemel en aarde. De brug bestaat uit drie treden, namelijk de voeten, de zijde en de mond van Jezus. Door langs die treden op te stijgen, gaat de ziel door de drie fases van iedere weg tot heiliging: onthechting aan de zonde, beoefening van de deugd en de liefde, zoete en genegen vereniging met God.

Dierbare broeders en zusters, leren wij van de heilige Catharina, Christus en de Kerk lief te hebben, moedig, innig en oprecht. Maken wij ons dan de woorden van de heilige Catharina eigen die wij lezen in de ”Dialoog van de Goddelijke Voorzienigheid”, aan het slot van het hoofdstuk dat spreek over Christus als brug: “Uit erbarmen hebt Gij ons gewassen in het Bloed, uit erbarmen hebt Gij met de schepselen willen omgaan. O dwaas van liefde! Het volstond niet voor u mens te worden, Gij hebt ook willen sterven! (...) O, erbarmen! Mijn hart verstikt als ik aan U denk: want waar ik me ook keer, ik vind niets anders dan erbarmen” Dialoog van de Goddelijke Voorzienigheid, hfd. 30[[918]].