Onderscheiding 4. - De elementen van de onderscheiding. Zelfkennis.

We gaan verder met de behandeling van het thema der onderscheiding. Vorige keer hadden we aandacht voor het onmisbare element van het gebed, begrepen als vertrouwelijkheid met en vertrouwen in God. Gebed niet als papegaaien, maar als vertrouwelijkheid met en vertrouwen in God, gebed van kinderen tot de Vader; gebed met open hart. Hiervoor hadden we aandacht in de laatste catechese. Vandaag zou ik, haast op aanvullende wijze, willen onderlijnen dat een goede onderscheiding zelfkennis vereist. Zelfkennis. Dat is niet eenvoudig. Onderscheiding vraagt om de inschakeling van onze menselijke vermogens: geheugen, rede, wil, gevoelens. Vaak kunnen we niet onderscheiden omdat we onszelf onvoldoende kennen. Zo weten we niet wat we echt willen. Vaak hoor je: "Maar waarom brengt die mens geen orde in zijn leven? Hij heeft nooit geweten wat hij wil" Zonder tot dit uiterste te gaan, overkomt het ook ons dat we niet goed weten wat we willen, dat we onszelf niet goed kennen.

Niet zelden wordt de basis van spirituele en roepingstwijfels gevormd door een onvoldoende dialoog tussen geestelijk leven en onze menselijke dimensie van kennis en gevoel. Een spirituele schrijver merkte op dat veel problemen rond onderscheiding verwijzen naar problemen van andere aard. Die moeten onderkend en onderzocht worden. Die auteur schrijft: "Ik ben tot de overtuiging gekomen dat de grootste hinderpaal voor echte onderscheiding (en voor een ware groei in gebed) niet de ontastbare natuur van God is, maar het feit dat we onszelf onvoldoende kennen en onszelf niet willen kennen zoals we echt zijn. Haast allemaal verbergen we ons achter een masker, niet slechts ten aanzien van de anderen, maar ook wanneer we in een spiegel kijken." p. 25 [[8743]] Allen kennen we de bekoring gemaskerd te zijn ook voor onszelf. Het vergeten van Gods aanwezigheid in ons leven gaat samen met onwetendheid over onszelf - God niet kennen en onszelf niet kennen - onwetendheid over de kenmerken van onze persoonlijkheid en over onze meest diepe verlangens.

Zichzelf kennen is niet moeilijk, maar het is vermoeiend. Het veronderstelt een geduldig werk van inwendig delven. Het vraagt de bekwaamheid stil te staan, "de automatische piloot uit te schakelen", om bewust te worden van onze wijze van doen, van de gevoelens die ons bewonen, van terugkerende gedachten die ons bepalen, vaak zonder dat we het beseffen. Het vraagt ook te onderscheiden tussen emoties en spirituele vermogens. "Ik voel" is niet hetzelfde als "ik ben ervan overtuigd"; "ik voel dat" is niet hetzelfde als "ik wil". Zo komen we tot het inzicht dat de blik op onszelf en op de werkelijkheid soms wat misvormd is. Dit onderkennen is een genade! Inderdaad, het gebeurt vaak dat verkeerde opvattingen over de werkelijkheid, op grond van ervaringen uit het verleden, ons sterk beïnvloeden en zo onze vrijheid beperken om echt te gaan voor wat waarlijk van belang is in ons leven.

Doordat we in de tijd van de informatica leven, beseffen we hoe belangrijk het is de wachtwoorden te kennen om in de programma's te komen waar zich de meest persoonlijke en kostbare informatie bevindt. Ook het geestelijk leven heeft zijn "wachtwoorden": het zijn woorden die het hart raken omdat ze verwijzen naar datgene waarvoor wij het meest gevoelig zijn. De bekoorder, de duivel, kent deze sleutelwoorden heel goed. Het is belangrijk dat ook wij ze kennen om niet te belanden waar we niet wensen. Een bekoring suggereert niet noodzakelijkerwijze slechte dingen, maar vaak wanordelijke dingen, voorgesteld als van overdreven belang. Op die wijze hypnotiseert de bekoring ons door de aantrekkingskracht welke deze zaken, in ons oproepen, mooie maar bedrieglijke dingen, die niet kunnen geven wat ze beloven en ons zo uiteindelijk achterlaten met een gevoel van leegte en droefheid. Dat gevoel van leegte en droefheid is het teken dat we een weg genomen hebben die niet juist is, die ons misleid heeft. Zo bijvoorbeeld de titel van een studie, de carrière, relaties, allemaal prijzenswaardige dingen, maar waar tegenover we niet vrij zijn. We lopen het gevaar onwerkelijke verwachtingen te koesteren, zoals bijvoorbeeld de bevestiging van onze waarde. Jij, bijvoorbeeld, wanneer je denkt aan de studie die je doet, denk je dan uitsluitend aan zelfpromotie, aan eigenbelang, of ook aan het dienen van de gemeenschap? Zo kan men zien welke de bedoeling is van elk van ons. Door dit misverstand ontstaan vaak grotere pijnen, want geen enkele van die dingen kan een waarborg voor onze waardigheid zijn.

Daarom, geliefde broeders en zusters, is het belangrijk zichzelf te kennen, de wachtwoorden van ons hart te kennen, dat wil zeggen datgene waarvoor we gevoelig zijn, om ons zo te beschermen tegen wie zich met overtuigende woorden aandient om ons te manipuleren, maar ook om te onderkennen wat echt voor ons belangrijk is, en het zo te onderscheiden van de actuele mode of van vanzelfsprekende en oppervlakkige slogans. Vaak raakt wat in televisieprogramma's of in publiciteit wordt gezegd het hart en doet ons zonder vrijheid in die richting gaan. Hebt hiervoor aandacht: ben ik vrij of laat ik mij leiden door gevoelens of uitdagingen van dit ogenblik?

In deze aangelegenheid is het gewetensonderzoek een hulpmiddel. Ik spreek hier niet over het gewetensonderzoek dat we doen wanneer we te biechten gaan. Dan gaat het over "Ik heb hierin en daarin gezondigd" Neen. Het gaat over het algemene gewetensonderzoek, over een dag: wat is in de loop van de dag in mijn hart gebeurd? "Er is zoveel gebeurd" Wat? Waarom? Welke sporen heeft het in mijn hart nagelaten? Gewetensonderzoek als goede gewoonte om kalm te herbekijken wat in onze voorbije dag is gebeurd, en zo te leren wat in onze waarderingen en keuzen naar voor komt als datgene waaraan wij meer belang hechten. Wat zoeken we en waarom en wat hebben we uiteindelijk gevonden. Om bovenal te leren onderkennen wat mijn hart bevredigt. Immers, alleen de Heer kan bevestigen hoeveel wij waard zijn. Hij zegt het ons elke dag vanaf het kruis: Hij is voor ons gestorven, om ons te tonen hoe kostbaar wij zijn in zijn ogen. Geen hinderpaal of mislukking kan zijn liefdevolle omhelzing verhinderen. Gewetensonderzoek is een grote hulp omdat we zo zien dat ons hart geen weg is voor alles zonder dat wij het beseffen. Neen. Zien: wat is vandaag gebeurd? Wat was er? Wat heeft mij tot een reactie gebracht? Wat heeft mij droef gestemd? Wat heeft mij blij gemaakt? Wat slecht geweest is en of ik anderen kwaad heb gedaan. Het komt erop aan de ontwikkeling van de gevoelens en van de aantrekking van mijn hart in de loop van de dag te onderkennen. Vergeet dit niet! Vorige keer hebben we het over het gebed gehad, vandaag hebben we het over het zelfbewustzijn. Gebed en zelfbewustzijn helpen groeien in vrijheid. Het zijn fundamentele elementen van het christelijk leven, kostbare elementen om onze eigen plaats in het leven te vinden. Dankjewel