De apostolische reis naar Canada

Geliefde broeders en zusters, goedendag!

Vandaag wil ik met jullie enkele overwegingen delen over de apostolische reis die ik tijdens de voorbije dagen naar Canada heb ondernomen. Het gaat over een reis anders dan de andere. De belangrijkste reden bestond erin de oorspronkelijke bewoners te ontmoeten en hen mijn nabijheid te laten voelen en vergiffenis te vragen - vergiffenis vragen - voor het kwaad dat hen werd aangedaan door die christenen - waaronder veel katholieken - die in het verleden hebben meegewerkt aan een politiek van gedwongen aanpassing en bevrijding door de toenmalige regeringen.

In die zin, werd naar Canada een tocht ondernomen om een nieuwe bladzijde te schrijven van de weg die de Kerk sinds geruime tijd samen met de oorspronkelijke volkeren aflegt. Het motto van de reis: "Samen de weg gaan" maakt dat duidelijk. Een weg van verzoening, van genezing, veronderstelt: historische kennis, luisteren naar de overlevenden, bewust worden en vooral bekering, mentaliteitsverandering. Uit deze verdieping komt naar voor dat, enerzijds, sommige mannen en vrouwen van de Kerk onder de meest besliste en moedige verdedigers waren van de waardigheid van de autochtone volkeren, door het voor hen op te nemen en door bij te dragen tot de kennis van hun talen en culturen. Maar, anderzijds heeft het niet ontbroken aan christenen, dat wil zeggen: priesters, mannelijke en vrouwelijke religieuzen, leken die deelnamen aan programma's die we vandaag als onaanvaardbaar verstaan en ook als tegendeel van het Evangelie. Daarom ben ik gegaan om vergiffenis te vragen in naam van de Kerk.

Het is dus een boetetocht geweest. Er zijn blije momenten geweest, maar de betekenis en de toon van het geheel was: nadenken, berouw en verzoening. Vier maanden geleden had ik in het Vaticaan, in verschillende groepen, vertegenwoordigers ontvangen van de oorspronkelijke volkeren. Het waren in het geheel zes bijeenkomsten, om deze ontmoeting enigszins voor te bereiden.

De pelgrimstocht bestond uit drie grote stappen. De eerste, in Edmonton, in het Westen van het land. De tweede in Québec, in het oostelijk deel. De derde in het Noorden, in Iqaluit, op 300 km van de poolcirkel. De eerste ontmoeting had plaats in Masqwacis, wat betekent "heuvel van de beer". Daar kwamen, vanuit heel het land, de hoofden en leden samen van de belangrijkste inheemse groepen: First Nations, Métis en Inuit. Samen hebben we gedachtenis gehouden: de goede gedachtenis aan de duizendjarige geschiedenis van deze volkeren, in harmonie met hun grond. Dat is een van de mooiste eigenheden van de oorspronkelijke volkeren: de harmonie met de grond. Nooit mishandelen zij de schepping, nooit. In harmonie met de grond. Ook hebben we de pijnlijke gedachtenis opgeroepen van het geleden machtsmisbruik, ook in de residentiële scholen, gevolg van de culturele aanpassingspolitiek.

Na de gedachtenis is de tweede stap op onze weg de verzoening geweest. Niet een compromis onder ons. Dat zou een begoocheling zijn, een schijnopvoering. Maar zich door Christus laten verzoenen die onze vrede is (Ef. 2, 14) [[b:Ef. 2, 14]]. We hebben dit gedaan met verwijzing naar de figuur van de boom, centraal gegeven in het leven en in de symbooltaal van de inheemse volkeren.

Gedachtenis, verzoening en daarna genezing. Deze derde stap van onze tocht hebben we beleefd op de oevers van het Sint-Annameer [8979] precies op de feestdag van de heiligen Joachim en Anna. Allen kunnen wij putten bij Christus, bron van levend water, en daar, in Jezus, hebben we de nabijheid van de Vader gezien die ons van wonden geneest en ook vergiffenis van zonden schenkt.

Uit deze tocht van gedachtenis, verzoening en genezing ontspringt voor de Kerk de hoop, in Canada en op elke plaats. En daarbij helpt ons het symbool van de leerlingen van Emmaüs. Nadat zij met de verrezen Christus op weg zijn gegaan, hebben zij met Hem en dankzij Hem, de overgang gemaakt van mislukking naar hoop (Luc. 24, 13-35) [[b:Luc. 24, 13-35]].

Zoals ik aan het begin zei, is de tocht samen met de inheemse volkeren de dragende pijler van deze apostolische reis geweest. Hierop hebben zich de twee ontmoetingen geënt met de lokale Kerk en met de overheden van het land. Die overheden wil ik, opnieuw oprecht danken voor de grote beschikbaarheid en voor het hartelijke onthaal dat zij aan mij en mijn medewerkers hebben geboden. En aan de bisschoppen, zeg ik hetzelfde. Ten aanzien van de regeerders, van de inheemse leiders en van het diplomatiek corps, heb ik de daadwerkelijke wil vertolkt van de Heilige Stoel en van de plaatselijke katholieke gemeenschappen om de oorspronkelijke culturen te bevorderen langs aangepaste spirituele initiatieven en met aandacht voor de gebruiken en voor de talen van de volkeren. Tegelijkertijd heb ik aangegeven hoe de kolonisatorische mentaliteit zich vandaag voordoet in verschillende vormen van ideologische kolonisatie die een bedreiging vormen voor de tradities, de geschiedenis en de religieuze verbanden van de volkeren, door de verschillen uit te vlakken en zich alleen toe te spitsen op het heden en door vaak de plichten te verwaarlozen, ten aanzien van de meest zwakke en broze mensen. Het komt er dus op aan een gezond evenwicht terug te vinden, een harmonie die meer is dan evenwicht. Het is iets anders. De harmonie terugwinnen tussen moderniteit en voorouderlijke culturen, tussen secularisatie en geestelijke waarden. En dat is een rechtstreekse aanspraak aan de zending van de Kerk, in heel de wereld gezonden om te getuigen, om een universele broederlijkheid te "zaaien" die de plaatselijke dimensie met haar veelvoudige rijkdom bevordert vgl: Fratelli tutti [[[7800 |+ 187-201]]]. Ik heb het reeds gezegd, maar ik wil het herhalen: dank aan de burgerlijke overheden, aan Mevrouw de Gouverneur-Generaal, aan de Eerste Minister, aan de plaatselijke overheden van de plaatsen waar ik geweest ben. Ik zeg dank voor de wijze waarop zij de realisatie hebben mogelijk gemaakt van genoemde bedoelingen en gebaren waarop ik zinspeelde. Ik wil de bisschoppen bedanken vooral voor de eenheid van het episcopaat. De doelstellingen van de reis konden worden gerealiseerd omdat de bisschoppen een eenheid vormen. Waar eenheid bestaat kan men verder gaan. Daarom wil ik dit benadrukken en de bisschoppen van Canada bedanken voor deze eenheid.

En in het teken van de hoop stond de laatste ontmoeting, in het gebied van de Inuit, met jongeren en ouderen. En ik verzeker jullie dat ik in die ontmoetingen, vooral in de laatste, de pijn van die mensen heb ervaren als kaakslagen. Ouderen die, door de inburgeringspolitiek, kinderen verloren zonder te weten waar ze terecht gekomen waren. Het was een heel pijnlijk gebeuren, maar men moest het in de ogen zien. We moeten onze vergissingen in de ogen zien, onze zonden. Ook in Canada is dat een sleutel duo: jongeren en ouderen. Het is een teken van de tijd: jongeren en ouderen in dialoog om samen door de geschiedenis te stappen tussen gedachtenis en profetie, die samenklinken. De kracht en de vredevolle actie van de inheemse volkeren van Canada moge een voorbeeld zijn voor alle oorspronkelijke bevolkingen om zich niet op te sluiten, maar om hun onmisbare bijdrage te leveren aan een meer broederlijke mensheid, die de schepping en de Schepper leert beminnen, in harmonie met de schepping, in harmonie met jullie allemaal.