Nota Explivicata bij het decreet over de bestuursregeling in verenigingen van gelovigen

Het Algemeen Decreet "De Verenigingen der Gelovigen" [8649] regelt het intern bestuur van de internationale particuliere en openbare verenigingen der gelovigen en van de andere lichamen met rechtspersoonlijkheid die onder het rechtstreeks toezicht van het Dicasterie voor de Leken, Familie en Leven [d:422] vallen. Het decreet [8649] moet worden gelezen in het kader van de aan het Dicasterie [d:422] toevertrouwde opdracht en onder verwijzing naar het leergezag betreffende de verenigingen van gelovigen en de kerkelijke bewegingen.

In het kader van zijn eigen bevoegdheid heeft het Dicasterie [d:422] tot taak het leven en de ontwikkeling van de verenigingen van gelovigen en de lekenbewegingen te begeleiden (vgl. Statuten van het.. (vgl. Statuten van het Dicasterie, art. 7) De activiteit van het Dicasterie [d:422] wordt ingegeven door de wens om de groei te bevorderen van de kerkelijke entiteiten die aan het Dicasterie [d:422] zijn toevertrouwd, en om de bisschoppen te helpen hun eigen rol in het leiden en begeleiden van deze entiteiten op adequate wijze te vervullen.

In het verlengde van Vaticanum II [d:4], dat het lekenapostolaat erkende als uitdrukking van de roeping en de missionaire verantwoordelijkheid van de lekengelovigen vgl: Apostolicam Actuositatem [[[653|1.18-19]]], zag Sint Johannes Paulus II het wezen van de Kerk zelf gerealiseerd in de verenigingen van de gelovigen: "het mysterie van Christus en zijn verlossend werk in de wereld aanwezig maken" De kerkelijke bewegingen vormen betekenisvolle vruchten van de lente van de Kerk zoals deze door het Concilie was voorzegd [[81|5]] Met profetische intuïtie richtte hij zich tot de kerkelijke bewegingen tijdens de Vigilie van Pinksteren in 1998 en stelde hen voor een nieuwe uitdaging: "Vandaag ontvouwt zich een nieuwe etappe voor u: die van de kerkelijke rijpheid. Dit betekent niet dat alle problemen zijn opgelost. Het is eerder een uitdaging. Een weg die jullie moeten gaan. De Kerk verwacht van jullie de 'rijpe' vruchten van gemeenschap en engagement" Wereldcongres 1998 van kerkelijke bewegingen en nieuwe gemeenschappen [[82|6]]

Benedictus XVI verkende de implicaties van deze nieuwe fase van kerkelijke rijpheid en wees, als een weg om de verenigingen van de gelovigen adequaat te begrijpen in het licht van Gods plan en de zending van de Kerk, op een rijpere gemeenschap van alle delen van de Kerk "zodat alle charisma's, met respect voor hun eigenheid, vrij en ten volle kunnen bijdragen aan de opbouw van het ene Lichaam van Christus." Tot de bisschoppen die deelnamen aan een Seminarie georganiseerd door de Pauselijke Raad voor de Leken, [[8651]] Ook nodigde hij de kerkelijke bewegingen uit zich met voortvarendheid en gehoorzaamheid te onderwerpen aan het oordeel van de kerkelijke autoriteiten, waarbij hij deze beschikbaarheid aangaf als waarborg voor de authenticiteit van hun charisma's en de evangelische goedheid van hun handelen. vgl: Een lichtend teken van de schoonheid van Christus en van de Kerk [[[1037|4]]]

Paus Franciscus stelt voor, in navolging van zijn voorgangers, om de eisen die de weg van kerkelijke rijpheid stelt aan de verenigingen van gelovigen te begrijpen in een perspectief van missionaire bekering. vgl: Evangelii Gaudium [[[4984|29-30]]] Als prioriteiten noemt hij het respecteren van de persoonlijke vrijheid; het overwinnen van zelfreferentialiteit, unilateralisme en absolutisering; het bevorderen van een bredere synodaliteit, en het kostbare geschenk van de communio. Inderdaad "echte communio kan niet bestaan in Bewegingen of in Nieuwe Gemeenschappen tenzij deze geïntegreerd zijn binnen de grotere communio van onze Heilige Moeder, de hiërarchische Kerk." De vreugde van het Evangelie: de vreugde van de verkondiging [[8653]]

Met betrekking tot de kerkelijke rijpheid, vermaant paus Franciscus: "Vergeet echter niet dat om dit doel te bereiken de bekering missionair moet zijn: de kracht om verleidingen en onvolkomenheden te overwinnen komt van de diepe vreugde om het Evangelie te verkondigen, dat de basis is van jullie charisma's." De vreugde van het Evangelie: de vreugde van de verkondiging [[8653]] Dit is de interpretatieve sleutel die ons in staat stelt de kerkelijke betekenis van dit Decreet te begrijpen, dat erop gericht is de "bekoringen en tekortkomingen" te overwinnen die zich voordoen in de wijze waarop het bestuur wordt uitgeoefend binnen verenigingen van gelovigen.

In zijn dienst van begeleiding van de meer dan honderd internationale verenigingen en andere entiteiten waarop het Dicasterie [d:422] rechtstreeks toezicht uitoefent, heeft het Dicasterie [d:422] een grote verscheidenheid aan methoden kunnen waarnemen bij de uitvoering van de verantwoordelijkheden van het bestuur. Deze ervaring heeft geleid tot het bestuderen van en nadenken over goed bestuur binnen deze verenigingen.

Binnen de verenigingen van gelovigen wordt het gezag toegekend door de vrije wil van de leden, zoals vastgelegd in de statuten, en wordt het uitgeoefend ten dienste van het goede bestuur van de vereniging, met verwijzing naar specifieke doeleinden, in de vervulling van een kerkelijke zending. De charismatische gaven die aan de oorsprong liggen van vele verenigingen, zijn immers door de Heilige Geest geschonken niet alleen ten bate van hen die ze ontvangen, maar van het hele Volk van God. vgl: Iuvenescit Ecclesia [[[6418|5-7]]] Bijgevolg blijft de achtergrond waartegen alle dimensies van het leven van deze verenigingen moeten worden begrepen, de Kerk zelf, en niet de beperktere sfeer van de internationale vereniging of, nog minder, van haar plaatselijke groepen. Daarom moet het bestuur in een vereniging van gelovigen ook worden begrepen in het perspectief van kerkelijke gemeenschap, en moet het worden uitgeoefend volgens de normen van het universeel recht en de eigen normen van de vereniging, onder toezicht van het kerkelijk gezag. vgl: Codex Iuris Canonici [[[30|305.315.323]]] vgl: Lumen Gentium [[[617|12]]] vgl: Iuvenescit Ecclesia [[[6418|8]]]

In het kader van zijn toezichthoudende taak heeft het Dicasterie [d:422] - na aandachtige bestudering van het leergezag en het kerkelijk recht, en na zorgvuldig interdicasteriaal overleg - een aantal redelijke criteria vastgesteld met betrekking tot twee noodzakelijke aspecten van goed bestuur: de regeling van de ambtstermijnen in bestuursorganen op internationaal niveau, en de representativiteit van deze organen. Het Algemeen Decreet [8649] dat vandaag is afgekondigd - en dat in forma specifica door de Paus is goedgekeurd - regelt de duur en het aantal van deze mandaten en, voor de verenigingen, de deelname van hun leden aan de samenstelling van hun centrale bestuursorganen.

Niet zelden bevordert het ontbreken van beperkingen in de ambtstermijnen voor degenen die geroepen zijn om te besturen, vormen van toe-eigening van het charisma, personalisering, centralisering en uitingen van zelfreferentialiteit die gemakkelijk kunnen leiden tot ernstige schendingen van de persoonlijke waardigheid en vrijheid, en zelfs tot echt misbruik. Bovendien leidt slecht bestuur onvermijdelijk tot conflicten en spanningen die de gemeenschap schaden en de missionaire dynamiek verzwakken.

Evenzo heeft de ervaring geleerd dat een wisseling van generaties binnen bestuursorganen door een roulatie van verantwoordelijkheden de vitaliteit van de vereniging ten goede komt. Het biedt de gelegenheid tot creatieve groei en stimuleert investeringen in opleiding. Het versterkt de trouw aan het charisma, blaast nieuw leven in de interpretatie van de tekenen des tijds en stimuleert nieuwe en vernieuwde wegen van missionair handelen.

Het decreet [8649] heft alle daarmee strijdige normen op, die in de statuten van de betrokken verenigingen en entiteiten zijn opgenomen.

Wat de representativiteit betreft, bepaalt het decreet [8649] dat de leden van een vereniging pleno iure, althans indirect, deelnemen aan de verkiezing van het centrale bestuursorgaan op internationaal niveau. vgl: De verenigingen van gelovigen [[[8649|3]]]

Wat de vernieuwing van de bestuursfuncties betreft, beperkt het decreet [8649] de maximale duur van elke ambtstermijn in het centrale bestuursorgaan op internationaal niveau tot vijf jaar (art. 1) [[8649|1]], tot een maximum van tien opeenvolgende jaren de uitoefening van alle functies in dit orgaan (art. 2, § 1) [[8649|2]], met de mogelijkheid van herverkiezing slechts na een vacature van één termijn (art. 2, § 2) [[8649|2]], met uitzondering van het geval van de moderator, wiens functies kunnen worden uitgeoefend onafhankelijk van de tijd die reeds in andere functies binnen het centrale bestuursorgaan is doorgebracht (art. 2, § 3) [[8649|2]]. De functie van moderator kan in totaal maximaal tien jaar worden uitgeoefend, waarna het niet mogelijk is deze functie opnieuw te bekleden (art. 2 § 4) [[8649|2]].

Het Dicasterie [d:422] erkent de sleutelrol die de stichters in vele internationale verenigingen of entiteiten spelen en heeft bij de goedkeuring van de statuten vaak stabiliteit verleend aan de bestuursfuncties die door deze stichters worden uitgeoefend. Op die manier heeft het Dicasterie [d:422] voldoende tijd willen uittrekken om ervoor te zorgen dat het door hen ontvangen charisma op passende wijze in de Kerk zou worden ontvangen en door de leden getrouw zou worden geassimileerd. Op grond van dit decreet [8649] behoudt het Dicasterie [d:422] zich de bevoegdheid voor om de stichters vrij te stellen van de in het decreet gestelde grenzen (art. 5) [[8649|5]], indien het dit opportuun acht voor de ontwikkeling en de stabiliteit van de vereniging of entiteit, en indien een vrijstelling overeenkomt met de duidelijke wil van het centrale bestuursorgaan.

Het Dicasterie [d:422] vertrouwt erop dat dit decreet [8649] zal worden ontvangen in de gepaste geest van kinderlijke gehoorzaamheid en kerkelijke gemeenschap die zovele internationale verenigingen van gelovigen en internationale entiteiten op voorbeeldige wijze aan de dag leggen, en dat de pastorale motivatie voor dit decreet [8649] ten volle zal worden begrepen, geboren als zij is uit het verlangen van Moederkerk om haar kinderen te helpen op weg naar volledige kerkelijke rijpheid. Het Dicasterie [d:422] dankt de Heer voor het kostbare geschenk van deze internationale entiteiten, die zich inzetten voor de verkondiging van de verrezen Christus en voor de omvorming van de wereld volgens het Evangelie.