Wijzigingen in de taak van gelovigen, Synoderaad en Paus bij Bisschoppensynodes
Inhoudsopgave
- Wijzigingen in de taak van gelovigen, Synoderaad en Paus bij Bisschoppensynodes
Vandaag is de nieuwe apostolische Constitutie Episcopalis Communio [7046] van Paus Franciscus gepresenteerd. Voorlopig is alleen een Italiaanse versie beschikbaar, kennelijk vanwege de kortere voorbereidingstijd van deze tekst. Het 27 artikelen met inleiding lange document vervangt de bestaande regelingen omtrent Bisschoppensynodes [d:63], met name het 41 artikelen lange Ordo Synodi Episcoporum [6108] uit 2006.
Kernwoorden naar aanleiding van de tekst is dat de Bisschoppensynode nu als een permanent onderdeel binnen de Kerk wordt beschouwd, de secretaris-generaal en zijn Secretariaat [d:125] nu directe controle krijgen over de voortgang en uitwerking van de Synode en dat de Paus uiteindelijk de gehele Synode controleert, is het niet door wie hij als gedelegeerden of experts benoemd, dan wel welke tekst hij wel of niet accepteert en nog een aantal instrumenten meer heeft om de uitkomst van een Synode te bepalen.
Inleiding
Door nadrukkelijker het gebruik en inzet van deskundigen en belanghebbenden bij de voorbereiding van een Synode wil de Paus meer flexibiliteit en ruimere inbreng mogelijk maken. Daartoe wordt het mogelijk om pre-Synode bijeenkomsten te organiseren (zoals nu met de Jongerensynode [d:451] gedaan is). De resultaten daarvan kunnen ingebracht worden in het werkdocument voor de Synode zelf.
De Bisschoppensynodes moeten “steeds sterker een bijzonder middel worden om het Volk van God te horen” wordt in de Constitutie gesteld. Daarom wordt nu ook procedures gepland om de veelal algemene resultaten van een Synode op lokaal niveau om te kunnen zetten in werkelijke acties.
Volgens Franciscus is de Synode een element van de “authentieke kerkelijke traditie” van de bisschoppelijke leiding. Deze ordening is van nature uit collegiaal. Daarom hebben Bisschoppen “samen en ondeelbaar” de verantwoordelijkheid: naast die voor hun eigen diocees ook die voor de universele Kerk. Als leraar en leerling is iedere Bisschop geroepen om antwoord te geven wanneer het hoofd van Katholieke Kerk daarom vraagt. Ook is het een geprivilegieerd instrument om naar de gelovigen te luisteren.
Franciscus herinnert aan de oproep van de H. Paus Johannes Paulus II (1978-2005) door te stellen dat er "een vorm van de uitoefening van het pauselijke primaat” gevonden moet worden, “die niet voorbijgaat aan de essentie van het pauselijke ambt, maar zich openstelt voor de veranderde situatie," aldus het document [7046].
Vormen van Synodes
Franciscus heeft drie vormen van Synodes vastgelegd:
gewone vergaderingen (die betrekking hebben op de gehele wereldkerk, artikel) 3.2 [7046|3],
bijzondere vergaderingen (die de universele Kerk aangaan over bepaalde dringende kwesties) en
speciale vergaderingen (voor een bepaalde regio).
Om een oecumenische opening te hebben is ook mogelijk op basis van andere criteria Synodes bijeen te roepen.
De synode moet "op zijn eigen manier proberen bij te dragen aan het herstel van de eenheid tussen alle Christenen", waarmee de Paus een oecumenisch aspect toevoegt.
Synodeleden
Over de samenstelling van de vergaderingen blijft het oudere principe [30|346] overeind dat in eerste instantie Bisschoppen uitgenodigd zijn. In artikel 2.2 [7046|2] van de Constitutie wordt echter daaraan toegevoegd dat personen, die geen Bisschopswijding hebben ontvangen, benoemd kunnen worden. Hun rol wordt dan steeds door de Paus vastgesteld. Aan al deze personen komt ook het stemrecht toe.
Procedure
Opvallende zaken in de nieuwe regelingen is dat het houden van enquêtes voorafgaand aan een Synode nu verplicht wordt. Op deze wijze meent de Paus de deelname en inbreng van het Volk van God beter te kunnen waarborgen, waarbij de deelname aan de Synodes zelf wel voor een belangrijk voorbehouden blijft aan Bisschoppen.
Secretariaat
De rol van de secretaris-generaal lijkt aanzienlijk te zijn toegenomen en zijn bevoegdheden zijn uitgebreid, evenals die van het algemene secretariaat van de Bisschoppensynode [d:125]. Deze uitgebreide machten hebben vooral betrekking op het besturen van de Synodebijeenkomsten, vanaf het organiseren ervan, door de zittingen, tot het opstellen en goedkeuren van definitieve documenten. Dit alles gaat deel uitmaken van de eigenlijke Bisschoppensynode. Ook wordt het Secretariaat, en niet de Synoderaad van een bepaalde Synode, verantwoordelijk voor de implementatie van de Synodebesluiten. Hoewel de Paus vaak de rol van de diocesane Bisschoppen groter wil maken bij de consultaties in en voor een Synode lijkt het erop dat hierdoor het centrale gezag in het Vaticaan een belangrijkere rol krijgt toegedeeld.
De rol van het Secretariaat van de Bisschoppensynode neemt verder toe, omdat zij veel van de redactietaken tot zich neemt, de inzet van experts aanstuurt en nadere regelingen kan treffen tijdens een Synode. Artikel 17 [7046|17] bepaald daarbij dat er een eigen commissie komt die het slotdocument gaat vastleggen. De voorzitter (door de Paus benoemd), (door deelnemers) gekozen leden uit diverse werelddelen, maar ook leden die door de Paus zelf benoemd worden vormen deze commissie. Het slotdocument moet wel door de deelnemers goedgekeurd worden, waarbij naar eenstemmigheid gestreefd moet worden. In het gewone geval van een raadgevende Synode kan de Paus het document bekrachtigen, in het bijzondere geval van een beraadslagende Synode kan hij het promulgeren afkondigen en uitvaardigen. Het slotdocument zal dan overigens het enige document blijven van de Synode en nog tijdens de bijeenkomst – en wel vóór de afsluitende H. Mis – gepubliceerd worden. Het zou dus kunnen zijn dat Amoris Laetitia [6271] als laatste Post-synodale Apostolische Exhortatie de geschiedenis ingaat.
Ontbreken stemprocedures en publicatievereisten
In het huidige document wordt niet ingegaan om de stemprocedures. In het voorgaande document [6108] wordt bepaald dat uit de vrije besprekingen van de Synodeleden voorstellen gedaan kunnen worden aan de Paus. Vanuit kleinere veelal in taalgroepen verdeelde bijeenkomsten werden voorstellen samengebracht in een tussentijds document, die vervolgens verder besproken werd met een lijst van voorstellen waarover gestemd werd. Een twee derde meerderheid was noodzakelijk om het aan te nemen. Bij de Familiesynode [d:251] heeft Paus Franciscus deze regel al terzijde geschoven door de afgewezen voorstellen te hernemen als ware ze gewoon aangenomen waren in het werkdocument voor de aansluitende volgende Synode [d:294].
Nu wordt er verwezen naar een "zo veel mogelijk streven naar morele eenstemmigheid." Artikel 17, § 3 [7046|17].
In Artikel 26 [7046|26] wordt alleen verwezen naar een reglement voor de beraadslagingen dat door het Secretariaat uitgegeven wordt voor een Synode. Onduidelijk is of er een eenvormige regeling komt of dat deze per Synode wordt bepaald. Er is nog een kleine drie weken waarin de regeling voor de eerstkomende Synode gepubliceerd kan worden.
Er zijn geen regelingen opgenomen over het bekend maken van tussentijdse rapportages, de zogenaamde Relatio post disceptationem, of van de bijdragen van de deelnemers, zowel naar de Synodeleden zelf als naar de media.
Leergezag
Hoewel de synode van de bisschoppen een raadgevend orgaan blijft, voorziet de nieuwe Constitutie in een soort van inschuiven in het leergezag van de Paus. Artikel 18, § 1 [7046|18], luidt: "Als het uitdrukkelijk wordt goedgekeurd door de paus, is het slotdocument een uiting van het gewone leergezag van de opvolger van Petrus."
Omdat het Slotdocument door de Paus overgenomen kan worden en niet dat de Paus aan de hand van de voorstellen zijn eigen document vaststelt en eventueel eigen gedachten daarin invoegt, lijkt de vrijheid eigen standpunten in te nemen door de deelnemers beperkter te worden, omdat dan het document wellicht niet overgenomen zou kunnen worden door de Paus.
Gegeven het feit dat leken (niet-priester religieuzen) deelnemen aan de vergaderingen en daarin ook stemrecht hebben, ook over het slotdocument, kan dit ook geïnterpreteerd worden als een vrij directe vorm van deelname van leken aan het gewone leergezag.
Paus Franciscus heeft tevens bepaald dat, conform artikel 20 [30|20] van het Kerkelijk Wetboek, alle voorgaande regelingen aangaande de Synodes [d:63] zijn vervallen, in het bijzonder het Synodereglement [6108] dat Paus Benedictus XVI in 2006 van kracht liet worden en waarin ook de "regelingen van de Circolis Minoribus" (een regeling waarbij in kleine groepen op bepaalde discussiepunten nader overleg gepleegd kon worden om de resultaten daarvan terug te brengen in de plenaire vergaderingen). De Constutie [7046] treedt in werking bij de publicatie in de 'L'Osservatore Romano' (die van vandaag) en is dus al van kracht voor de komende Jongerensynode [d:451].
Om RK Documenten te kunnen verbeteren is uw reactie zeer waardevol. Heeft u aanmerkingen of suggesties voor verbeteringen of bent u een fout tegen gekomen? Laat het ons weten.
Naar de oude site