Bijdrage van Kard. Schönborn bij de Vaticaanse perspresentatie van Amoris Laetitia
Inhoudsopgave
- Bijdrage van Kard. Schönborn bij de Vaticaanse perspresentatie van Amoris Laetitia
Op vrijdag 8 april stelde de aartsbisschop van Wenen, kard. Schönborn, de postsynodale apostolische Exhortatie Amoris Laetitia [6271] van Paus Franciscus voor aan de pers. Volgens hem is de grote boodschap van het nieuwe document, dat Paus Franciscus zijn “vertrouwen in het huwelijk en het gezin” tot uiting brengt. En daarom nodigt de kardinaal uit, eerst de hoofdstukken 4 en 5 te lezen om van daaruit de bijzondere kwesties te bekijken.
Fundamenteel vertrouwen
Kard. Schönborn benadrukt dat de grote boodschap van de tekst is, dat de Paus zijn "vertrouwen in het huwelijk en het gezin" uitspreekt en dat is "belangrijk voor de samenleving van vandaag". Hij moedigt echtparen aan de tekst uit te leggen en ervan te getuigen. Hij nodigt uit eerst de hoofdstukken 4 en 5 te lezen als de centrale hoofdstukken van het document: het is nodig te spreken over de “groei” en “verdieping” van de echtelijke liefde. “Spreken over de liefde in het gezin” is een noodzaak en voor de Paus “een grote vreugde”, die hij in dit document doorgeeft. Sommige hoofdstukken zijn “belangrijker” dan de “hete hangijzers” van delicate situaties, doet de kardinaal opmerken. De Paus spreekt over “het geluk als de weg voor de mens”. En over de manier waarop de Kerk de kwetsuren van de menselijke liefde gaat aanpakken om complexe situaties pastoraal te begeleiden: de Paus steunt ruimschoots op de twee synodes om “kwetsbaarheden” te “begeleiden” en te “integreren”.
Onderscheiding, geweten en verantwoordelijkheid
Voor wat de “delicate kwesties” betreft, benadrukt kard. Schönborn dat de Paus met dit document “geen vernieuwing invoert” voor hertrouwde echtgescheiden personen, maar hij sluit zich aan “bij de grote traditie van voorzichtigheid van de Kerk” en van de “voorzichtigheid” die elke priester en elke bisschop “moet aanwenden”. Hij citeert kard. Joseph Höffner (1905-1987) die zei: “bekijk het met uw biechtvader”. En hij legt uit: “Ieder heeft zijn verantwoordelijkheid, met de sacramenten voert ge geen spel … De Paus spreekt veel over het geweten: hoe staat u met uw geweten tegenover God? U kan met God geen spel voeren”. Hij citeert ook twee voorbeelden die de heilige Johannes Paulus II gaf: dat van “een hertrouwd koppel wiens eerste huwelijk definitief verbroken was en dat in geweten overtuigd was van de ongeldigheid ervan”. En een ander “koppel dat een geldig huwelijk lichtzinnig verbroken heeft: dat is een andere morele situatie ten overstaan van God, de gemeenschap en hun geweten”. Hij insisteerde ook op de “vorming van het geweten”, om te begrijpen waarom Paus Franciscus de “persoonlijke onderscheiding” vraagt. Kard. Schönborn benadrukt trouwens dat dit document een voorbeeld is van de “organische ontwikkeling van de leer”, die “vernieuwing en continuïteit” met elkaar verbindt: wat Paus Franciscus “ontwikkelt” was in Familiaris Consortio [267] van de heilige Johannes Paulus II “impliciet” aanwezig. Hij nodigt ook uit de toespraak te lezen van Paus Benedictus XVI over “de hermeneutiek van de continuïteit” (22 december 2005) [1787|6-8]. Er zijn “nieuwigheden, maar geen breuken”, “zoals het geen breuk is dat Paus Johannes Paulus “man en vrouw samen, ziet als beeld van God”; geen “breuk” maar een “ontwikkeling”. Hij verwijst ook naar de zalige kard. Newman.
De hulp van de Kerk
Over de situatie van personen die kerkelijk gehuwd zijn, daarna gescheiden en hertrouwd, bemerkt hij: “Wat echtgescheiden personen betreft die burgerlijk hertrouwd zijn, verklaart de Paus: ‘ik aanvaard de overwegingen van vele synodevaders die er de aandacht op wilden vestigen dat (…) de logica van de integratie de sleutel is voor hun pastorale begeleiding (…) zij deze hertrouwde echtparen,.. deze hertrouwde echtparen, nvdr mogen zich niet geëxcommuniceerd voelen, maar zij kunnen leven en rijpen als levende leden van de Kerk, haar aanvoelen als een moeder die hen altijd verwelkomt …’ Amoris Laetitia [[6271|299]]”. Het antwoord van de Paus op situaties waarin zich een breuk voordeed, staat in nr. 300 [6271|300], met een oproep tot “onderscheiding” en niet tot het veranderen van het kerkrecht: “Als men rekening houdt met de grote verscheidenheid van concrete situaties, zoals degene die vermeld werden, kan men begrijpen dat men van de Synode of van deze Exhortatie geen nieuwe algemene wet van kerkrechtelijke aard moest verwachten, die op alle gevallen toepasselijk is. Maar wel een nieuwe aanmoediging voor persoonlijke en pastorale verantwoorde onderscheiding in de afzonderlijke gevallen”. Met de “waarheid” en “naastenliefde” van het Evangelie, verwerpt het document de “gestrengheid”. En voor toegang tot de Eucharistische communie van hertrouwde echtgescheiden personen, wordt opnieuw gezegd - “zoals Benedictus XVI reeds zei”, dat er geen “simpele recepten” zijn. Paus Franciscus sluit zich aan bij de lijn van Johannes Paulus II in Familiaris Consortio [267]: “onderscheiding” is noodzakelijk om “de wegen te vinden die mogelijk zijn”.
Kard. Schönborn biedt deze andere leessleutel van het document aan: “de ervaring van de armen”. En hij verklaart zich nader : « In het leven van arme gezinnen, heeft men deze ervaring : kleine stappen op de weg van de deugd zijn groter dan het succes in deugdzaamheid van wie in een comfortabele situatie leeft. Dat is de ervaring van het leven van Paus Franciscus en voor ons een oproep tot bekering”. In nr. 305 [6271|305] zegt de Exhortatie: “Door conditionering of verzachtende omstandigheden is het mogelijk in een objectief zondige situatie – die subjectief niet of niet helemaal toerekenbaar is - in Gods genade te leven, lief te hebben en tevens te groeien in het genadeleven en de naastenliefde, wanneer men daarvoor de hulp van de Kerk wil ontvangen”. En noot 351 [6271|305] preciseert de uitdrukking “hulp van de Kerk”: “In bepaalde gevallen kan het ook gaan om de hulp van de sacramenten. Ziedaar waarom “ik de priesters eraan herinner dat de biechtstoel geen foltering mag zijn maar een plaats voor de barmhartigheid van de Heer”: (24 november 2013), nr. 44 : AAS 105 (2013), p. 1038) [[4984|44]] Ik benadruk eveneens dat de Eucharistie "geen prijs is voor de volmaakten, maar een overvloedige remedie en voedsel voor de zwakken". nr. 47: p. 1039 [[4984|47]]”. Kard. Schönborn vestigt de aandacht op de notie “toerekenbaar”: geweten en verantwoordelijkheid. Hij zegt getroffen te zijn door het feit dat “iedereen deze nota leest”. Waarom drukt het document zich hierover uit in een nota? Zijn antwoord: “De Paus wil een totaalvisie geven en zich niet fixeren op een belangrijk, alhoewel afzonderlijk punt: een reflectie over een afzonderlijk punt kan niet uit de hemel vallen”.
Niet alleen een taalkundig gebeuren
Hij benadrukt het nieuwe in de "verandering van toon" van de katholieke Kerk: "Volgens mij is Amoris Laetitia [6271] vooral een taalkundig gebeuren, zoals Evangelii Gaudium [4984] dat was. Iets is veranderd in het discours van de Kerk. Deze verandering van taal was reeds merkbaar tijdens de weg die de Synode ging. Tussen de twee zittingen van de synode in oktober 2014 [d:251] en oktober 2015 [d:294], kan men duidelijk erkennen hoezeer de toon rijker geworden is aan waardering, of hoezeer men verschillende oplossingen heeft aanvaard, zonder onmiddellijk te beoordelen of te veroordelen. Amoris Laetitia [6271] geeft continuïteit aan deze toonaard ». Hij voegt er onmiddellijk bij: “Het gaat natuurlijk niet om een taalkundige optie, maar om diep respect voor elke mens die in de eerste plaats nooit “een problematisch geval” is binnen “een categorie”, maar een unieke persoon met zijn geschiedenis en zijn weg met en naar God. In Evangelii Gaudium [4984] zegt Paus Franciscus dat wij onze schoenen zouden moeten uitdoen ten overstaan van het heilige domein van de andere. Evangelii Gaudium [[4984|36]] Deze fundamentele houding loopt doorheen heel de Exhortatie. En dat is tevens de diepere reden voor de twee andere sleutelwoorden: “onderscheiden” en “begeleiden”. Deze woorden gelden niet alleen voor “zogenaamde onregelmatige situaties” (Paus Franciscus benadrukt dit “zogenaamde”), maar voor alle mensen, alle huwelijken en alle gezinnen. Iedereen is namelijk op weg, en iedereen heeft “onderscheiding” en “begeleiding” nodig.
Letterlijke citaten uit de toespraak van kard. Schönborn
(…)
Vooraleer over de inhoud te spreken, zou ik willen uitleggen waarom ik de Exhortatie met vreugde, dankbaarheid en sterke emotie gelezen heb. In het discours van de Kerk over huwelijk en gezin, bestaat dikwijls de tendens, misschien onbewust, een discours te houden over twee wegen, aangaande twee realiteiten in het leven … Enerzijds, de huwelijken en gezinnen die in regel zijn, waar “alles goed gaat”, alles “in orde” is, en daarna de “onregelmatige” situaties die een probleem stellen. Alleen reeds het woord “onregelmatig” suggereert dat een dergelijk en zo duidelijk onderscheid kan gemaakt worden. Zij die zich in het kamp van de “onregelmatigen” bevinden, moeten leven met het feit dat zich in het andere kamp mensen bevinden die “in regel” zijn. Ik weet persoonlijk, door de situatie van mijn eigen familie, hoe moeilijk het is voor degenen die uit een “patchwork” gezin komen. Het discours van de Kerk kan kwetsen, het kan de indruk geven uitgesloten te worden. Paus Franciscus heeft zijn Exhortatie geplaatst onder het teken van een leidinggevende zin: “Het gaat erom iedereen te integreren Amoris Laetitia [[6271|297]] omdat het gaat om een fundamenteel medelijden van het Evangelie: wij allemaal, wij hebben barmhartigheid nodig! “Laat degene onder u die zonder zonde is, het eerst een steen werpen” (Joh. 8, 7) [[b:Joh. 8, 7]]. Wij zijn allemaal op weg, los van het huwelijk of de gezinssituatie waarin wij ons bevinden. Zelfs een huwelijk waar “alles goed gaat” is op weg. Het moet groeien, leren, nieuwe fases doormaken. Het kent zonde, tegenslag. Het heeft verzoening nodig en een nieuw begin en wel tot op gevorderde leeftijd. vgl: Amoris Laetitia [[[6271|297]]].
(…) De grote vreugde die dit document mij geeft, ligt in het feit dat het op een coherente manier, de kunstmatige, uitwendige en duidelijke scheiding overstijgt tussen “regelmatigen” en “onregelmatigen” en iedereen onder dit dringend verzoek van het Evangelie plaatst, dat de heilige Paulus verwoordt: “Zo heeft God allen in ongehoorzaamheid opgesloten om allen in te sluiten in zijn ontferming” (Rom. 11, 32) [b:Rom. 11, 32]. Dit ononderbroken principe van “inclusie”, is voor sommigen zeker een reden tot bezorgdheid. Spreekt men hier niet ten voordele van het relativisme? Wordt de zo dikwijls opgeroepen barmhartigheid niet te permissief? Bestaat er geen duidelijkheid meer in de grenzen die niet mogen overschreden worden, in situaties die objectief onregelmatig, immoreel moeten genoemd worden? Begunstigt deze Exhortatie niet een bepaalde laksheid, een “everything goes”? Is de barmhartigheid van Jezus daarentegen dikwijls geen strenge en veeleisende barmhartigheid? Laten we dit verhelderen: Paus Franciscus laat geen enkele twijfel bestaan over zijn bedoelingen en onze plicht: “Als Christen kunnen wij niet nalaten het huwelijk aan te bieden en niet toe te geven aan de hedendaagse gevoeligheid, aan de mode of een minderwaardigheidscomplex tegenover het morele en humane verval. Wij zouden de wereld waarden ontnemen die wij kunnen en moeten aanbieden. Het heeft zeker geen zin, te blijven steken in een retorische aanklacht van de hedendaagse kwalen, alsof wij daarmee iets zouden kunnen veranderen. Maar het dient eveneens tot niets, krachtens het gezag standaardnormen op te leggen. Wij moeten een inspanning doen die verantwoordelijker en edelmoediger is, die erin bestaat de redenen en motivaties te geven om voor het huwelijk en het gezin te kiezen, zodanig dat deze personen beter voorbereid zijn om de genade te beantwoorden die God hen biedt”. Amoris Laetitia [[6271|35]] Paus Franciscus is overtuigd dat de christelijke visie op huwelijk en gezin ook vandaag onveranderde aantrekkingskracht heeft. Maar hij eist “gezonde zelfkritiek”: “Wij moeten nederig en realistisch zijn, om te erkennen dat onze manier om de christelijke overtuiging voor te stellen en met mensen om te gaan, soms hebben bijgedragen om datgene te veroorzaken waarover wij ons vandaag beklagen” (AL 36). “Wij hebben een theologisch en te abstract ideaal van het huwelijk voorgesteld, bijna kunstmatig opgebouwd, ver van de concrete situatie en de effectieve mogelijkheden van de reële gezinnen. Deze excessieve idealisering, vooral wanneer wij geen vertrouwen in de genade opgewekt hebben, heeft er niet toe bijgedragen om van het huwelijk iets te maken dat wenselijker en aantrekkelijker is, in tegendeel”. Amoris Laetitia [[6271|36]] Sta mij toe een ervaring te vertellen van de Synode in oktober laatstleden: bij mijn weten, zijn twee van de dertien “kleine kringen” hun werkzaamheden begonnen met het noteren van ieders eigen gezinssituatie. Al vlug kwam het feit naar boven dat bijna alle bisschoppen of andere deelnemers aan deze “kleine kringen” in hun families geconfronteerd worden met thema’s, zorgen, onregelmatigheden, waarover wij op de Synode eerder abstract gesproken hebben. Paus Franciscus nodigt ons uit over onze families te spreken “zoals ze zijn”. En nu, het prachtige van deze synodale weg en zoals ze met Paus Franciscus doorgaat: dit sober realisme over de gezinnen “zoals ze zijn” verwijdert ons helemaal niet van het ideaal! In tegendeel.
(…) Paus Franciscus spreekt over een diep vertrouwen in het hart en het heimwee van de mensen. Zijn stellingnamen over opvoeding drukken dat zeer goed uit. Daarin merkt men de grote traditie van de jezuïeten aangaande opvoeding tot persoonlijke verantwoordelijkheid. Hij spreekt over twee tegengestelde gevaren: laisser faire en de obsessie alles onder controle te willen hebben en te domineren. Enerzijds is het waar dat “het gezin niet mag nalaten een plaats te zijn van bescherming, begeleiding, oriëntatie … Men dient altijd waakzaam te zijn. Verwaarlozing is nooit gezond”. Amoris Laetitia [[6271|260]] Maar waakzaamheid kan te overdreven worden.
(…) In dezelfde gedachtegang, spreekt Paus Franciscus dikwijls over het vertrouwen in het geweten van de gelovigen : “Wij zijn geroepen gewetens te vormen, maar wij mogen niet beweren dat wij hun plaats kunnen innemen”. Amoris Laetitia [[6271|37]] De grote vraag is natuurlijk te weten hoe het geweten te vormen? Hoe komen tot wat het sleutelbegrip is van heel dit grote document, om de bedoelingen van Paus Franciscus juist te begrijpen: “persoonlijke onderscheiding”, vooral in moeilijke, complexe situaties? “Onderscheiding” is een centraal begrip in de Ignatiaanse Oefeningen die moeten helpen om Gods wil te onderscheiden in de concrete levenssituaties. Onderscheiding brengt mensen ertoe een rijpe persoonlijkheid te verwerven en de christelijke weg wil een hulp zijn om deze persoonlijke rijpheid te bereiken: niet om automaten te vormen die van buitenaf geconditioneerd worden, van op afstand bediend, maar personen die gerijpt zijn dank zij hun vriendschap met Christus. Alleen daar waar deze persoonlijke onderscheiding gerijpt is, is het mogelijk tot “pastorale onderscheiding” te komen die belangrijk is, vooral “ten overstaan van situaties die niet ten volle beantwoorden aan wat de Heer ons aanbiedt”. Amoris Laetitia [[6271|6]] Het achtste hoofdstuk spreekt over deze “pastorale onderscheiding”; een hoofdstuk dat wellicht van groot belang is voor de publieke opinie, de opinie binnen de Kerk maar ook voor de media.
Om RK Documenten te kunnen verbeteren is uw reactie zeer waardevol. Heeft u aanmerkingen of suggesties voor verbeteringen of bent u een fout tegen gekomen? Laat het ons weten.
Naar de oude site