Mgr Anatrella, Synode over het gezin: "Het werkterrein ligt nog voor ons" - Analyse van het slotdocument
Inhoudsopgave
- Mgr Anatrella, Synode over het gezin: "Het werkterrein ligt nog voor ons" - Analyse van het slotdocument
"De mensen zijn het voorwerp van de pastoraal, en niet de afzonderlijke situaties, zelfs geen wettelijke, die wij alhoewel zij tegengesteld zijn aan de betekenis van het gezin, te valideren hebben”, legt Mgr. Anatrella uit.
De synode over het gezin [d:294] is na de publicatie van het eindverslag [6123] op zaterdag 24 oktober 2015, beëindigd: in dit interview analyseert Mgr. Tony Anatrella, rijk aan klinische ervaring en kennis inzake menswetenschappen, dit document .
Hij doet meer bepaald opmerken dat wanneer een herder een oordeel velt, “het niet een oordeel is om te veroordelen, maar een oordeel om te onderscheiden en begrip te tonen”.
Mgr. Anatrella waarschuwt tegen “de verleiding van de pastoraal om af te wijken van de Bijbelse betekenis van barmhartigheid, waaraan paus Franciscus herinnert”. En hij laat de houding van Christus opmerken: “Zonder te willen verleiden, sprak Christus echter geen stoute, vernederende taal tot de anderen, maar Hij wist de vereisten te vernoemen die inherent zijn aan het heil”.
Hij besluit: “Het werkterrein ligt nog voor ons”.
Dit is een interview dat hij aan Zenit gegeven heeft (en dat in vier delen gepubliceerd werd) over het eindverslag van de synode 2015 [6123] over “de roeping en zending van het gezin in de Kerk en de hedendaagse wereld”.
Monseigneur Tony Anatrella is psycho-analist in sociale psychiatrie, adviseur bij de Pauselijke Raad voor het Gezin en de Pauselijke Raad voor de Gezondheid. Hij is leraar in Parijs en specialist bij de Officialités in Frankrijk. Hij is de auteur, wat het onderwerp van dit interview betreft, van de boeken: Le règne de Narcisse, le déni de la différence sexuelle – Éditions Presses de la Renaissance ; Mariage en tous genres, Éditions l’Échelle de Jacob. Hij heeft pas gepubliceerd : Développer la vie communautaire dans l’Église, l’exemple des Communautés nouvelles, Éditions l’Échelle de Jacob. En heeft meegewerkt aan het collectief boek: La famille : enjeux pour l’Église, Éditions Lethielleux.
Zenit – De meeste commentaren beweren dat paus Franciscus het « gewonnen » heeft van de « conservatieven ». Kan men de synode in deze termen zien?
Mgr. Anatrella – Zeker niet. Eens te meer behandelen de media de synode in politieke termen: dat is niet de goede invalshoek. In de Kerk gaat het in tegenstelling tot een politieke partij, niet om het verdedigen van opinies tegen andere opinies. Wij staan niet op dat lijstje, doch wij willen eerder weten hoe we samen de betekenis van het gezinsleven in het licht van het Evangelie kunnen kennen, zoals het door God gewild is. Het koppel, het huwelijk en het gezin staan reeds gegrift in de daad van de schepping. Zo begint de geschiedenis en zo gaat ze verder. Ten overstaan van de hedendaagse moeilijkheden, heeft de Kerk met deze synode geprobeerd zich op dezelfde golflengte te plaatsen van wat best geacht wordt om onze tijdgenoten beter in te lichten en te begeleiden. In die zin heeft niemand gewonnen tenzij, zoals de Heilige Vader zei, de betekenis die het gezin - gemaakt door een man en een vrouw - altijd reeds had. Geen gezinnen maar personen zijn geëngageerd in de verschillende situaties die de Kerk wil begeleiden, en wat zij reeds doet. Maar dank zij deze synode die de meerderheid van de vragen op tafel legde, zullen de verschillende parochiegemeenschappen en Kerkelijke bewegingen hun taak kunnen hernieuwen, in het bijzonder ten opzichte van wie in grote moeilijkheden zijn. Het is dus impertinent te zeggen: "De Kerk staat open voor alle gezinnen"; zij wil eerder alle mensen verwelkomen : dat is de betekenis van barmhartigheid, die niets te zien heeft met een versmelting van "hart tot hart".
De belangrijkste vraag die op de synode ter sprake kwam maar niet werd uitgediept, is die van jongeren en minder jongeren die niet huwen. Wij zullen er verder op terugkomen. Zij is heel wat doorslaggevender dan de onderwerpen die de media naar voor schuiven en die de aandacht niet zozeer weerhouden hebben, noch op de synode van 2014 [d:251] noch op de synode van 2015 [d:294].
Het document [6123] dat aan de paus werd overhandigd, wil met ieders instemming zijn, ook al blijven enkele dubbelzinnigheden vgl: Relatio Finalis - Synode 2015 [[[6123|85]]] die het gevaar lopen de benadering van onregelmatige situaties in de publieke opinie verkeerd voor te stellen, door soms beroep te doen op het persoonlijk geweten en beslissingen die in bepaalde gevallen behoren tot de verantwoordelijkheid van de bisschop. Maar in functie van welke criteria, nu wij reeds over objectieve normen beschikken? Er is zeker altijd bewegingsruimte voor bepaalde situaties die onderzocht worden om te weten wat moet gebeuren. Dat is de rol van de priester in de mate dat hij opgeleid is in het nobele werk van de casuïstiek. Nochtans, door het terrein van de mogelijkheden uit te breiden, zouden wij tegengestelde en tegenstrijdige beslissingen kunnen zien verschijnen, afhankelijk van de plaats en de verantwoordelijke. Een dergelijk werk vraagt kennis in heel wat materies en goed opgeleide priesters die geschikt zijn om de bisschop te adviseren, zodat hij na discreet en omstandig onderzoek van een bepaalde situatie, goed onderbouwde en pertinente beslissingen zou kunnen nemen. Zo niet, en dit lijdt geen twijfel, kan het geheel van een systeem gedestabiliseerd en kunnen de objectieve voorwaarden voor het ontvangen van de sacramenten betwijfeld worden. Sentimentaliteit is niet het beste criterium om de kwestie van hertrouwde gescheiden personen te behandelen. Wij moeten voorzichtig zijn want heel dikwijls ziet men dat in de burgerlijke wetgeving rond huwelijk en gezin, de uitzonderingen de wet komen te vervangen in plaats van haar te bevestigen.
Zenit – Wat is het statuut van het document [6123] dat aan de paus overhandigd werd?
Mgr. Anatrella – Het is een synthese van de uitwisselingen tussen de synodevaders waarop de paus zal moeten werken om zijn apostolische Exhortatie op te stellen, die binnen enkele maanden zal gepubliceerd worden. Een synode, er moet aan herinnerd worden, is consultatief en beslist niets. Het is aan de Heilige Vader om indien nodig beslissingen te nemen en oriëntaties te geven. Voor het ogenblik moeten wij ons houden aan de constante vorderingen van de leer van de Kerk die de paus niet zal veranderen. Dat heeft hij gezegd en herhaald.
Zenit – Hoe is de tekst opgesteld?
Mgr. Anatrella – Een eerste deel van de Relatio synodi (het eindverslag) [6123] werpt een blik op de verschillende situaties waarin personen zich bevinden. Het benadrukt terecht de betekenis van de verwelkoming van elke persoon, in welke toestand zij zich ook bevindt. Laten wij elkaar goed verstaan, het zijn de personen die het voorwerp zijn van de pastoraal en niet de afzonderlijke situaties, hoe wettelijk ook, die wij te valideren hebben ook al zijn zij tegengesteld aan de betekenis van het gezin. Het is goed dit te zeggen om eraan te herinneren dat de meerderheid van de priesters zich daar situeren en personen verwelkomen. Het is ook nodig dat de betrokken personen naar de herders komen.
De tekst benadrukt tevens een belangrijk feit, namelijk de weigering van of simpelweg de onwetendheid over het huwelijk bij vele personen die samenwonen. Zij voelen zich goed zo en zien niet wat het huwelijk hen zou kunnen bijbrengen. Zij kunnen elkaar trouw blijven ofwel scheiden, zonder dat hun dit te veel problemen stelt. Hoe hun in deze situaties de weldaden van het huwelijk en van het christelijk huwelijk voorleggen? Men begrijpt dat wat hier op het spel staat, aanzienlijk is en verder moet bestudeerd worden om juister begrip te krijgen wat zich hieromtrent in de samenleving en de wereld voordoet. Waarom weigeren jongeren zich affectief op een duurzame manier in hun persoonlijke geschiedenis te engageren? De antwoorden zijn er en ze zijn talrijk, om te beginnen dat van een politiek of samenleving die noch het huwelijk noch het gezin steunt.
Een tweede deel presenteert het denken van de Kerk over het gezin en benadrukt alle belang dat deze cel vertegenwoordigt als basis van de samenleving en die - moet het gepreciseerd worden? - bestaat uit een man en een vrouw. Meerdere onderwerpen komen vervolgens aan bod, zoals dat van het onverbreekbaar huwelijk dat trouw beleefd wordt, de band tussen de vereniging en de voortplanting van de seksualiteit binnen het huwelijk met een herinnering aan de leer van Humanae Vitae [34], de vrijheid van de ouders inzake onderwijs, de plicht het leven te eerbiedigen. Heel dit hoofdstuk is rijk aan onderricht uit de Schrift en het gedachtegoed van het Magisterium.
Zenit – Het derde deel van het document was zeer verwacht?
Mgr. Anatrella – Ongetwijfeld en het is het meest problematische : sommige paragrafen werden nipt met twee derde meerderheid gestemd.
Het derde deel behandelt verschillende pastorale zorgpunten met enkele mogelijke suggesties. De kwestie van de homoseksualiteit wordt kort aangeraakt Relatio Finalis - Synode 2015 [[6123|76]], uitsluitend vanuit het oogpunt van het gezin, wanneer een gezinslid zegt deze neiging te hebben. Wij bevinden ons in een synode over het gezin, wat niets met homoseksualiteit te maken heeft. Verleden jaar werd het onderwerp amper weerhouden, doch eigenaardig werden enkele bijvoegingen aan de eerste Relatio [5675] toegevoegd, terwijl deze in niets overeenstemden met wat de synodevaders gezegd hadden. De kwestie is complex in het kader van het gezin, meer bepaald wanneer een zoon of dochter betrokken is of nog, wanneer de echtgenoot of echtgenote dit aan het licht brengt en de andere verlaat om zijn of haar homoseksualiteit te beleven. De synodevaders hebben hieromtrent herinnerd aan de leer van de Kerk en aan wat de Congregatie voor de Geloofsleer [d:106] jarenlang in haar nota’s niet ophield te zeggen, bevestigend dat men “onrechtvaardige discriminatie” dient te vermijden; wat niet wil zeggen dat het gedrag en de praktijken door de Kerk erkend zijn en dat de gezinnen niets te zeggen hebben ten overstaan van situaties of gedragingen die zij niet kunnen aanvaarden. We zouden ongelijk hebben de gezinnen hieromtrent te beschuldigen. Deze gedragingen worden nog steeds “intrinsiek ongeordend” genoemd en meer nog bij katholieken die burgerlijk “huwen”. En om de seksuele verwarring van de huidige tijd te vermijden, zegt de synode “dat er geen enkel fundament is om analogieën te zien, ook niet zijdelings, tussen homoseksuele verbintenissen en Gods plan met het huwelijk “. Wat een antwoord is aan sommige theologen die de mogelijkheid voorzien duo’s van hetzelfde geslacht te zegenen of die beweren dat voor twee personen van hetzelfde geslacht verbonden in “een trouwe en stabiele relatie, dit een weg van heiligheid zou kunnen zijn”. Een paradoxale en ongegronde, om niet te zeggen perverse uitspraak.
Zenit – Is er ook de kwestie van hertrouwde gescheiden personen?
Mgr. Anatrella – Ja. De Relatio synodi [6123] beoogt dat problemen als gevolg van de situatie van hertrouwde gescheiden personen zouden behandeld worden door de Bisschoppenconferenties van elk land of culturele zone Relatio Finalis - Synode 2015 [[6123|53]]. Men beoogt in elk bisdom “wegen ter onderscheiding en implicatie van de betrokken personen, die helpen om een bewuste en coherente keuze te laten rijpen en aan te moedigen”. De tekst evoceert enkele criteria zonder nader te preciseren en zonder te spreken over het ontvangen van de sacramenten. Relatio Finalis - Synode 2015 [[6123|85]] Nergens in de tekst wordt over de mogelijkheid gesproken dat deze onderscheiding een voorbereiding is op het ontvangen van de sacramenten. Het is misschien ontoereikend de appreciatie van deze onderscheiding en haar doeleinde over te laten aan de verschillende bisschoppenconferenties, als er geen regeling bestaat in de universele Kerk. Dat zou de rol moeten zijn van de Congregatie voor de Geloofsleer [d:106] of van het nieuwe Dicasterium voor het Gezin [d:422]. Zo niet, riskeren wij uiteenlopende reflecties en beslissingen op dit vlak te zien verschijnen, vooral als zij niet berusten op de theologie van het huwelijk. Men heeft trouwens bij bepaalde synodevaders soms een anti-intellectuele en anti-juridische houding gezien die Kerkelijke ideeën en wetten plaatsen tegenover personen. De bisschop zou niet meer de herder moeten zijn die zijn bisdom bestuurt volgens Kerkelijke concepten en wegen maar hij zou vooral personen en aparte situaties nabij moeten zijn. Een houding die gelijkt op wat zich veertig jaar geleden voordeed, toen familievaders eerder de vriend van hun kinderen wilden zijn dan de volwassene die de symbolische wet vertegenwoordigt en maakt dat het gezin zich kan structureren. Als men alleen de relatie met de personen ziet, riskeert men voorbij te gaan aan ideeën die de wereld leiden en aan de psyche van het individu structuur geven. Zo doende zijn herders ongetwijfeld heel welwillend overkomen en door de wereld graag gezien worden, maar doen zij niet hun werk om het begrip van geloof en zeden te vormen, dat eruit voortvloeit. Het werk van onderscheiding is een zeer delicaat project waarvoor priesters nodig zijn die, laten we het herhalen, goed opgeleid zijn in het luisteren, in onderscheiding en het moreel evalueren van bijzondere situaties. Het is moeilijk deze drie met elkaar verbonden houdingen te scheiden. Het is een oude maar dikwijls vergeten praktijk van pastorale evaluatie in de Kerk, die zich inspireert aan de moraaltheologie en aan rechtsregels vgl: Codex Iuris Canonici [[[30]]], voor het heil van de mensen. Het risico is te willen luisteren om te luisteren. Luisteren is echter nooit een doel op zich! Het gebeurt steeds krachtens een precies doel. Het luisteren van de priester, van de geestelijke leider of biechtvader, het luisteren van een handelaar, het luisteren van een administratieve beambte of het luisteren van een psychotherapeut is niet hetzelfde en heeft niet hetzelfde doel. In naam van het luisteren kan men gewoon stilstaan bij de vraag of klacht van de vragende partij zonder aan te sporen tot het nemen van deze of gene morele beslissing op het domein dat ons hier aangaat en pastoraal van aard is.
Zenit – Lieten de synodevaders zich niet leiden door de bezorgdheid om niet te discrimineren en niet te oordelen?
Mgr. Anatrella – In sociale psychiatrie wordt het impact bestudeerd van ideeën, feiten en sociale clichés op de psychologie en pathologie. Iedereen wordt in zijn redeneren en gedragen door dit type van beïnvloeding getroffen. Op het einde van de synode [d:294] heerste er onder de journalisten een soort van euforie in de zin van: “eindelijk gedaan met wat toegelaten en verboden is”, soms gelijkend op de wensen van adolescenten die de illusie koesteren zich van alle wetten te kunnen emanciperen. Moeten de herders van de Kerk in deze valstrik van misprijzen vallen? Om op uw vraag terug te komen, het is zeker geen oordeel om te veroordelen, maar een oordeel om te onderscheiden en begrip te tonen. Het perspectief van het luisteren is ongetwijfeld edelmoedig, maar het wordt voor de herders niet minder veeleisend en impliceert een heel aparte opleiding. We moeten ontdekken wat onderscheiding betekent via de casuïstiek, één van de klassieke disciplines van de Kerk waar elk geval op zichzelf beschouwd wordt, bij voorbeeld om de modaliteiten vast te stellen voor toegang tot de sacramenten.
Over hertrouwde gescheiden personen werd tevens gezegd dat zij moeten “in de christengemeenschappen geïntegreerd worden op de manieren die mogelijk zijn en waarbij iedere gelegenheid om ergernis te geven, vermeden wordt … Men dient te onderscheiden welke actuele vormen van uitsluiting op het domein van liturgie, pastoraal, onderwijs en van het instituut kunnen vermeden worden”. vgl: Relatio Finalis - Synode 2015 [[[6123|77.84.85]]]
Ook hier de vraag, hoe een beslissing nemen zonder opgesloten te zijn in deze of gene situatie en zonder te vergeten dat men geen verantwoordelijkheid kan opnemen binnen de Kerk als men de sacramenten niet mag ontvangen? Een ruime vraag die men niet vanuit het sentiment kan oplossen, gewoon om de één of andere plezier te doen of op te offeren aan de tijdsgeest die geen “discriminatie” noch uitsluiting verdraagt. Er zijn objectieve situaties die deze feitelijke toestand meebrengen en niet het gevolg zijn van uitsluiting vanwege een priester of de Kerk. Het risico hier is dat men zich overgeeft aan subjectivisme, des te meer wanneer men verwijst naar het “for interior”, de laatste plaats waar iemand zelf een beslissing neemt in confrontatie met de eisen van het Evangelie en over de geldigheid van zijn/haar huwelijk. Ook de term “for interior” (nr. 86) dient herwerkt te worden, want in de huidige mentaliteit riskeert hij begrepen te worden in de zin dat ieder doet wat hij wil. Een principe dat de Duitse, Oostenrijkse en Zwitserse bisschoppenconferenties dierbaar is, die een relatief demagogische tussenweg zoeken voor gescheiden personen die de Kerk verlaten en geen Kerkbelasting meer betalen. Zeker, paus Benedictus XVI had deze hypothese van het “for interior” geëvoceerd voor wie religieus gehuwd is zonder christelijk te geloven, gescheiden is, zich bekeerd heeft, burgerlijk hertrouwd is en het verlangen heeft christelijk te huwen, in de mening dat het eerste huwelijk nietig is. Na bestudering van deze vraag en advies ingewonnen te hebben, heeft Benedictus XVI zich bedacht en zei “dat het probleem heel moeilijk is en nog moet verdiept worden”. vgl: Ontmoeting met priesters uit het Bisdom Aosta [[[1920]]] Kan het op die manier werkelijk opgelost worden?
Het werkterrein ligt nog voor ons. In de huidige bereidwilligheid dient men verkeerde oplossingen te vermijden die het christelijk geloof en de eenheid van de Kerk duur zouden betalen. Met andere woorden, in deze bijna obsessionele behoefte om te allen prijze alles te beslissen, dient men ook in staat te zijn nederig te erkennen dat in bepaalde gevallen geen oplossing is. Men kan slechts een tekort, een gebrek maar bewust accepteren, daar waar alles moet verantwoord worden. In dat geval gaat het erom open te staan voor een passende spiritualiteit, in het teken van de armoede en tevens een weg van hoop en vertrouwen op Christus.
Zenit – Hoe is de sfeer waarin deze synode 2015 verlopen is, bij u overgekomen?
Mgr. Anatrella – Deze synode [d:294] was vooreerst getekend door de rijkdom van de uitwisselingen en eens te meer door de ontdekking van de verschillende culturele verschillen in functie van de geografische streken van de meeste synodevaders. Door de gesprekken konden kwesties verdiept worden die reeds aangeraakt werden op de synode van 2014 [d:251].
Er werd vervolgens heel ijverig gewerkt omdat de belangstelling gestimuleerd werd door de werkzaamheden in taalgroepen. Dit was efficiënter dan zich te houden aan het opsommen van bijzondere situaties op de voltallige Zitting. Maar het Instrumentum laboris 2015 [5720], dat aan de synodevaders voorgelegd werd, was alles behalve toereikend; het presenteerde een thematiek die te ruim was, niet bewerkt en geleek op de laatste Relatio synodi [5675] van 2014. Veel kopieer- en plakwerk in alle richtingen en met veel herhalingen. De logica van de waarnemingen, het gebrek aan Bijbelcitaten en de theologische coherentie schoten ruimschoots te kort. Dit getuigde van antropologische en conceptuele fragiliteit en overhaasting om pragmatisch te zijn.
Hoe echter harmonieus samenwerken wanneer de concepten niet helder en duidelijk zijn? Iedere werkzaamheid rond de betekenis van het gezin, moet kunnen steunen op een christelijk begrip van het gezin. Dat is wat de pastorale relatie inspireert met mensen die op hun geleidelijke ontdekkingstocht moeten begeleid worden. Dat is de zending van de Kerk, anders riskeert zij gebruikt te worden om zich aan de wereld aan te passen en haar te behagen. Zo zouden wij ons in de verleiding bevinden van een pastoraal die afwijkt van de Bijbelse betekenis van barmhartigheid, waaraan paus Franciscus herinnert. Het begrijpen van deze tekst was een tijdrovende zaak: daarom hebben de synodevaders hem helemaal afgebroken en herschreven. Tenslotte ontbrak in het Instrumentum laboris [5720] een verwijzing naar de Queer genderideologie die de herdefiniëring bepaalt van burgerwetten inzake huwelijk en gezin, en uitgaat van seksuele oriëntaties in plaats van de identiteit als man en vrouw. Vele bisschoppen kennen het belang van deze ideologie niet, die onder meer geleid heeft naar het “huwelijk” tussen personen van hetzelfde geslacht en die het gezin vermengt met situaties die met huwelijks- en gezinsleven niets te maken hebben. Men stelde zich tevreden met te zeggen dat huwelijk en gezin niets met homoseksualiteit te zien hebben terwijl men verder zou moeten kijken en alle documenten herwerken die sinds de jaren 1980 door de Congregatie voor de Geloofsleer [d:106] gepubliceerd werden. Deze documenten waren profetisch en tonen goed de culturele omwenteling aan die wij nu meemaken en die nog niet ten einde is. Pastorale werkers mogen niet medeplichtig worden aan deze ideeën die de betekenis van het koppel en het gezin vervreemden. We herhalen het, onder het voorwendsel zorg te hebben voor de mens, riskeren wij voorbij te gaan aan concepten die juist oorzaak zijn van moeilijke situaties waarin velen zich laten meeslepen en denken vrij te zijn.
Zenit – De synodevaders bevestigen opnieuw dat de huwelijks- en gezinsband alleen moet gezien worden tussen een man en een vrouw....
Mgr. Anatrella – Inderdaad. Als het gezin als ervaring kan variëren volgens de cultuur, is het niet minder waar dat het zich universeel voltrekt tussen een koppel dat bestaat uit een man en een vrouw. Deze menselijke onveranderlijke factor en deze twee figuren zijn de enigen die een koppel en een gezin vormen ondanks de druk van de media en de politiek die laten horen dat ook andere vormen van gezinsleven kunnen bestaan. Men dient goed te weten waarover men spreekt! Daarom hebben meerdere synodevaders terecht de noodzaak benadrukt om over het gezin en niet over gezinnen te spreken; categorieën, door sociologen uitgevonden zijn momenteel substantieel de volgende: éénoudergezin, opnieuw samengesteld gezin en de ergste: gezin van homo ouders. Dient het nog gezegd, dat twee personen van hetzelfde geslacht in een psychologische en affectieve configuratie staan die niets te zien heeft met de antropologie van het huwelijks- en gezinsleven. Narcistische affectiviteit is van een andere structuur dan degene die gefundeerd is op de seksuele anders geaardheid, die alleen door een man en een vrouw gedeeld wordt en niet bestaat tussen twee personen van hetzelfde geslacht. In naam van de gelijkheid, verwart men allerlei socio-affectieve eenheden met het gezin ; dit egalitarisme laat geen conceptueel onderscheid toe omdat het een valse consensus wil laten opleggen door de burgerwet. Eén van de risico’s van het “huwelijk” tussen personen van hetzelfde geslacht is dat men het alledaags wil maken, zelfs in de katholieke media en in de mentaliteit van christenen die er tegenwoordig over spreken als over een authentiek gegeven. Het christelijk geloof, met de mogelijkheid de sacramenten te ontvangen, is ten diepste onverenigbaar met dit type van “huwelijk” dat een soort van antropologische ketterij is. Dat men in een parochie, in het licht van het geloof, met een christelijke groep van duo’s van homoseksuele personen wil nadenken over het “huwelijk” tussen personen van hetzelfde geslacht, is tegenstrijdig.
Wat te voorzien was, is op een onredelijke basis aan het gebeuren: aangezien de burgerwet dit “recht” dat tegengesteld is aan een verbintenis tussen de twee geslachten, heeft opengesteld, is het verinnerlijkt en een referentie als een andere geworden. Zo komt het dat bepaalde organismen van de Kerk ontsporen wanneer zij die sociologische concepten overnemen onder het voorwendsel dicht bij de mensen te willen staan. Zo verliest men echter zichzelf en men verliest ook die mensen want men sluit ze op in noties die hen beletten de weg naar het gezin in te slaan en ze ondermijnen de gezinspastoraal. Over aparte of onregelmatige situaties zei een waarnemer van de synode: “Wanneer wij mensen in een onregelmatige situatie ontmoeten, moeten wij hen zeggen: God houdt van u zoals ge bent. Maar Hij wil niet dat ge blijft zoals ge bent”. Deze uitspraak stemt overeen met wat ik hoor bij sommigen, die een relatie met een man of vrouw na enkele jaren samenwonen verbreken en daarna iemand anders ontmoeten; omdat deze tweede relatie hen authentieker lijkt dan de vorige, wensen zij de zaken ernstiger te doen en vragen in de Kerk door een priester begeleid te worden. Zij beseffen dat hun eerste relatie niets gemeen heeft met die van een authentiek koppel die kan uitlopen op een huwelijk en een gezin.
Zenit – Men hoort onophoudelijk nieuwe concepten die doen geloven dat er meerdere types van gezin bestaan ...
Mgr. Anatrella – Ongetwijfeld. De media bevinden zich in deze intellectuele verwarring. Ter gelegenheid van de heiligverklaring van de echtgenoten Martin (18 oktober 2015), zeiden journalisten op de Franse televisie: “De paus heeft ervoor gekozen een traditioneel gezin heilig te verklaren”, waaronder verstaan wordt dat er andere “modellen” van gezin zijn. Wat moet tegengesproken worden want het traditionele gezin bestaat niet. Er bestaat alleen het gezin dat gevormd wordt door een man en een vrouw, ongeacht hoe deze relatie, die voorafging aan de verwekking van een kind, ook zal evolueren. Men vergeet dat een echtelijke relatie door een huwelijk besloten, in zich reeds de kiem draagt van het gezinsleven, om niet te zeggen van een gezin te zijn, dat door de man en vrouw voortgebracht wordt en niet door het kind. Trouwens, dit model is de referentie voor wie zich in een ongeregelde situatie bevinden en het op een of andere manier proberen te benaderen. Dat is bijzonder waar voor een alleenstaande vrouw met een kind; zij zal haar kind in contact proberen te brengen met mannelijke figuren opdat haar zoon of dochter kan ontplooien door het anders zijn dat alleen door het andere geslacht vertegenwoordigd wordt. Als men het gezin een plaats wil geven in eender welke affectieve groepsvorming, zal het uiteindelijk nergens staan.
Zenit – Waren de gesprekken tussen de synodevaders veelbewogen?
Mgr. Anatrella –Het is normaal dat de gesprekken in zo’n omstandigheid levendig zijn, maar zeker niet veelbewogen. Ik kan u niettemin zeggen dat de vragen betreffende het gezin breedvoerig behandeld werden, zeker, hoe zou het anders kunnen, met stembuiging, observaties en reflecties, ook conditionering naargelang de synodevader … Soms ook, het moet erkend worden, met gebrek aan analyse of kennis ter zake. Het is onvermijdelijk: bisschoppen kunnen geen specialist zijn in alles en nog minder over het gezin dat op het kruispunt staat van sociologie, psychologie en antropologie maar ook van theologie, sacramentenleer, moraal en recht. In het besef dat vandaag het burgerlijk recht eerder wordt uitgevaardigd vertrekkende van persoonlijke verlangens dan van objectieve realiteiten, kunnen velen zich bij de Kerk aandienen met deze mentaliteit van “recht op de sacramenten”. Soms werden uitspraken te snel gedaan of kregen ze eerder een sentimenteel allure of het allure van een gebeurtenis zonder verdieping en zonder perspectief. Zo verloren sommigen zich in de beschrijving van een ontroerende belevenis om daar gedachten in te lassen. In de dynamiek van een groep wordt dikwijls vastgesteld, dat leden die de realiteit met hun woorden en gedachten niet kunnen beheersen, riskeren uit te wijden door de evocatie van hun gevoelens of gebeurtenissen die hen getekend hebben. In dat geval is het moeilijk de gestelde problemen sereen te overdenken of te bekijken. Bijzonder op het vlak van huwelijk en gezin, om het in waarheid te behandelen en niet volgens de emotie van degenen die vaststellen dat personen in een ongeregelde situatie de sacramenten niet kunnen ontvangen of in de Kerk geen verantwoordelijkheden opnemen. Wat deze kwesties betreft, zijn het in feite niet zozeer de betrokken personen die het “recht” op de sacramenten opeisen maar leden van hun familie en van de christengemeenschap die het voor hen erg vinden dat zij in een situatie zijn waarin zij de sacramenten niet kunnen ontvangen. Het gaat hier om een fenomeen dat analyse verdient want priesters en bisschoppen riskeren verblind te worden en tot onjuiste beslissingen te komen en bovendien zonder er alle consequenties van in te zien.
Kortom, de gesprekken konden soms levendig zijn zonder echter handgemeen te worden. Zij werden vooral beleefd in een broederlijke sfeer en de vreugde van de samenwerking; wat zeldzaam is in het kader van een internationaal instituut. Maar de leden van de Kerk proberen waarheid en gerechtigheid met liefde te doen samengaan. Een sfeer die soms aan de media ontsnapt wanneer zij onderwerpen behandelen in termen van macht en oorlog tussen clans, of erger nog tussen wie overdreven streng en overdreven laks is: een simplistische en kinderachtige voorstelling. Dat wil echter niet zeggen dat manipulaties uitgesloten zijn wanneer sommigen de eisen van de Evangelische waarheid in de constante leer van de Kerk willen omzeilen.
Commentatoren hebben waarheid en liefde tegen elkaar willen uitspelen en vergaten daarbij dat alleen de waarheid liefdevol is. Er bestaat een risico om tegenstellingen in stand te houden zonder zich daarvan bewust te zijn, vooral wanneer men ze wil vergroten in naam van goede gevoelens. Zo zei een synodevader: “Wij moeten vergeving vragen aan iedereen die wij gekwetst hebben door hen te herinneren aan de strengheid van de Kerkelijke wet”. Het wekt verbazing, zich uit te drukken in termen van een slecht geweten. Dient men vergeving te vragen omdat men herinnert aan de eisen van het Evangelie en de waarheden die eruit voortvloeien? Of heeft men nood aan erkenning en bemind te zijn, om aanvaard te worden door mensen die ver van de Kerk staan? Dit identificatiefenomeen vraagt opheldering. Heeft Christus vergeving gevraagd? Het volstaat het Evangelie volgens de heilige Johannes te herlezen om te zien in welk soort van conflicten Hij zich bevond. Satan verbergt zich dikwijls achter een glimlach! Zonder te willen verleiden, sprak Christus geen stoute, vernederende woorden maar wist Hij de eisen te noemen die inherent zijn aan het heil.
Zenit – Heeft de synode uiteindelijk niet vooral het belang van de begeleiding onderlijnd in voorbereiding op het huwelijk, de opvolging van die voorbereiding en de begeleiding van personen in een onregelmatige situatie?
Mgr. Anatrella – Dat is de essentie. Men moest geen verandering van de leer verwachten en nog minder van de discipline die de leer toepast, en daarbij voorbij gaan aan het feit dat bepaalde houdingen of beslissingen die pastoraal genoemd worden, in tegenspraak met de leer kunnen ontwikkelen. Ten overstaan van al die moeilijkheden, doet de Kerk niet anders dan haar constante praktijk van begeleiding opnieuw bevestigen. Niemand wordt door de Kerk uitgesloten, maar de mensen moeten wel naar een priester komen om dit mogelijk te maken, in welke situatie zij zich ook bevinden. Daar ligt heel het probleem: wij mogen over een mooi begeleidingsprogramma beschikken, maar de mensen komen niet kloppen aan de deur van de Kerk. Wat wil zeggen dat het onderricht over het huwelijks- en gezinsleven de laatste jaren te kort schoot. Familiaris Consortio [267] (1981) onderlijnde reeds de weldaden van begeleiding waardoor de mensen het christenleven en de zin van het huwelijks- en gezinsleven zo goed mogelijk kunnen benaderen.
Op te merken valt dat er ongehuwde koppels zijn, bestaande uit een man en een vrouw, die goed en harmonieus leven, maar twijfelen en bang zijn om te huwen. Ik heb dit fenomeen in mijn boeken dikwijls ontleed. Als christen staan zij in een onregelmatige situatie en beroven zich helaas van de rijkdom van de sacramenten. Ze zijn er dikwijls onwetend over en het is bij de inschrijving van hun kinderen voor de catechese, of bij de toediening van hun doopsel of eerste communie, dat zij zich vragen stellen over hun eigen situatie en met een priester op weg gaan. Het is waar dat de sociale conditionering, de burgerwetten en het affectief gedrag van de elite, de ontwaarding van het huwelijk in stand houden terwijl een sterk verlangen leeft om zich wederzijds te engageren. In dat kader is begeleiding nodig, maar ook bij de voorbereiding op het huwelijk die langer zou moeten duren en langer ondersteund worden. Ook homilieën en catechese zijn gelegenheden voor onderricht over de betekenis van huwelijk en gezin. De synode heeft vooral gehuwde koppels en gezinnen aangemoedigd edelmoedig in hun engagement te volharden, want zij zijn de belangrijkste actoren van de sociale band en getuigen van wat het huwelijk vertegenwoordigt.
Wat de kwestie van hertrouwde gescheiden personen betreft, die stond niet in de aandacht van de synode. Zij werd aangeraakt maar niet zo ruimschoots als vorig jaar. De onverbreekbaarheid van het huwelijk is onbespreekbaar en men moet over hun situatie nadenken in het licht van deze fundamentele realiteit die haar oorsprong heeft in Christus. Het is geen probleem tussen conservatieven en liberalen, maar een structurele kwestie van het huwelijkssacrament. Het risico bestaat erin het te willen afhandelen in affectieve termen (kijk hoe ze van elkaar houden en trouw zijn), of als fout (ze moeten penitentie doen, daarna kunnen ze de sacramenten ontvangen), of in sociale bewoordingen (ze zijn uitgesloten uit de Kerk), of in godsdienstige termen (laten wij een tweede huwelijk aanvaarden zoals sommige oosterse Kerken doen, terwijl de kwestie historisch complex is en niet beantwoordt aan de katholieke theologie over het huwelijk). Geen enkele van die stappen is authentiek en ze leiden tot niets tenzij dat men helemaal gaat afwijken van de leer van de Kerk en men de betekenis van het sacrament verarmt.
Zenit: Kunnen hertrouwde gescheiden personen opnieuw in de christengemeenschap geïntegreerd worden?
Mgr. Anatrella – Sociaal moeten zij niet opnieuw geïntegreerd worden, zij behoren reeds tot de Kerk en zijn niet geëxcommuniceerd. Wat op het spel staat, speelt zich af in het huwelijkssacrament dat zij bij een vorige verbintenis gesloten hebben, die onverbreekbaar is, met en in naam van hun relatie met Christus. Het is absoluut mogelijk zijn toevlucht te nemen tot een kerkrechterlijke procedure van nietigverklaring. Het onderzoek en de uitspraak van de rechtbank die eruit volgen, gaan over de juridische geldigheid van de toestemming door deze man en vrouw toen zij zich engageerden. Affectieve onvolwassenheid, een zwak onderscheidingsvermogen, effectief gebrek aan gehechtheid aan Christus en de eisen van het huwelijk, kunnen even veel redenen zijn om een huwelijk nietig te verklaren. Volgens de synodevaders moeten daarentegen pistes voor innerlijke onderscheiding onderzocht worden, die een gedoopte met een diep geloof in Christus, met een priester kan volgen om te zien wat in zijn situatie passend is om te doen. Dit suggereerden ook de heilige Johannes Paulus II ( Familiaris Consortio [267]) en Benedictus XVI. Er kunnen hieromtrent echter geen algemene wetten zijn.
Tenslotte werd dikwijls over de mogelijkheid van boetedoening gesproken voor hertrouwde gescheiden personen; op het einde van die weg zouden zij de sacramenten opnieuw kunnen ontvangen. Maar buiten overspel of het geval dat hertrouwde gescheiden personen de sacramenten ontvangen, ziet men niet goed wat die boete hier komt doen. De meerderheid van degenen die beslissen te scheiden, doen dat om uiteenlopende redenen, meer bepaald om grote onverenigbaarheid of uiteenlopende psychologische evoluties, vooral bij personen die heel jong trouwden. Echtscheidingen die men kan begrijpen en die de Kerk aanvaardt. Het probleem stelt zich bij een nieuw huwelijk. Zij zijn niet noodzakelijk in fout door een tweede keer burgerlijk te trouwen, alhoewel die materie zondig is, maar ik wil vooral een ander aspect belichten. Zij bevinden zich voor de Kerk in een onregelmatige situatie omdat hun toestand tegengesteld is aan de ontologie van de sacramenten. De ontologie van het sacrament berust op de menswording van Christus waarbij het Woord Gods het lichaam, het woord en het institutionele verbindt in een zichtbaar teken, dat het sacrament efficiënt vertegenwoordigt; en dit binnen een relatie met Christus in de schoot van Zijn Kerk. In die zin wordt het onverbrekelijk genoemd tot op het ogenblik dat een bewijs geleverd wordt dat de band die in Zijn Naam gesloten werd, nietig verklaart. Het gaat dus niet om afwijzing, om uitsluiting, om een fout maar om een situatie die niet verenigbaar is met het sacramentele leven.
Zenit – Hebben de synodevaders gesproken over de band tussen geweten en morele wet?
Mgr. Anatrella – Het is een benadering die riskeert verkeerd begrepen te worden in de huidige context waarin ieder zichzelf als maat neemt voor alles, zonder rekening te houden met objectieve morele normen. Paus Franciscus die de apostolische Exhortatie Familiaris Consortio [267] herneemt, wenst zoals alle priesters trouwens, dat de Kerk aandacht heeft voor het leven van de mensen. Zeker, het gaat er niet om mensen op te nemen om wat gebeurt en beleefd wordt te rechtvaardigen, maar om in naam van het Evangelie getuige te zijn van een andere weg om te groeien in het huwelijks- en gezinsleven. Om de sleutelwoorden van de synode te hernemen, past het hier dus te luisteren, te begeleiden en te onderscheiden, steeds met het oog op het welzijn van de persoon volgens objectieve normen inzake sacramenteel leven, en in sommige gevallen inzake het morele leven. Als het geweten van de persoon soeverein is, is het niet om eender wat te doen, met het gevaar dat men kwaad voor goed aanziet: het moet altijd het moreel goede voor ogen hebben. Het persoonlijk geweten kan de morele wet niet ontheffen en de Kerk heeft deze interactie tussen beide steeds in stand gehouden. Zij moet vandaag aan het persoonlijk geweten dus niet zijn plaats teruggeven aangezien zij het altijd als dusdanig heeft erkend. In tegendeel, sommigen hebben het persoonlijk geweten losgekoppeld van de morele wet om zelf hun eigen referentie te zijn: wat het toppunt van narcisme is. Onderscheiding betekent dus niet, kiezen voor de zogenaamde wil van God die overeenstemt met mijn situatie of wensen, terwijl die tegengesteld zijn aan de eisen van het christelijk geloof. Zo zijn er objectieve situaties die een hinder zijn voor het ontvangen van de sacramenten. De vraag blijft, hoe kan men in vertrouwen en vrede verder gaan om Christus in het sacrament te ontmoeten?
Zenit – Is er met al die open perspectieven geen gevaar voor een breuk?
Mgr. Anatrella – Priesters, leden van bewegingen en katholieke verenigingen, waren bezorgd voor een mogelijke verandering van de leer rond huwelijk en gezin. Het is waar dat de pastorale praktijk altijd de leer engageert en dat de praktijk soms kan afglijden onder de dekmantel te beantwoorden aan de verwachtingen van deze tijd. In het beste geval bestaat de pastorale houding erin mensen op te vangen in de situatie waarin zij zich bevinden en hen geleidelijk de rijkdom van het christelijk geloof en de sacramenten – zoals dat van het huwelijk – te laten ontdekken, om deze weg van geluk met Christus steeds meer te bewandelen.
Niettemin staan sommige katholieken, ook priesters, soms een beetje verloren ten overstaan van deze synodegesprekken en van wat er ook in katholieke media van gemaakt wordt. Men dient deze breuk, die uitgaat van zeden die niet overeenstemmen met het christelijk geloof, dus te vermijden. Momenteel gaat het om een verslag dat aan de paus werd overhandigd. Het zal dus aan de Heilige Vader zijn, als garant van het denken en de eenheid binnen de Kerk, om de richtlijnen voor de Kerk op het gepaste ogenblik aan te wijzen. Dat in afwachting daarvan, ieder verder zijn werk doet, daar waar hij is en met de conceptuele instrumenten en de praktijk van de Kerk. De vraag om te onthouden is, hoe degenen bereiken die op dit punt veraf staan van de Kerk en haar daarover niets vragen.
Vert.: Marantha-gemeenschap Bron: zenit.org (Franstalig, 26 - 29 oktober 2015)
Om RK Documenten te kunnen verbeteren is uw reactie zeer waardevol. Heeft u aanmerkingen of suggesties voor verbeteringen of bent u een fout tegen gekomen? Laat het ons weten.
Naar de oude site