De apostolische reis naar Boedapest en Slovakije

Broeders en zusters, goedendag!

Vandaag zou ik het met jullie willen hebben over de apostolische reis naar Boedapest en Slovakije en die precies een week geleden, verleden woensdag, werd beëindigd. Ik zou ze als volgt willen samenvatten: een pelgrimstocht van gebed, een pelgrimstocht naar de wortels, een pelgrimstocht van hoop. Gebed, wortels en hoop.

De eerste etappe was Boedapest voor de sloteucharistie van het Internationaal Eucharistisch Congres dat een jaar werd uitgesteld omwille van de pandemie. Er was een grote opkomst voor deze viering. Het heilige volk van God was, op de dag des Heren, samengekomen voor de Eucharistie waardoor het voortdurend wordt voortgebracht en hernieuwd. Het werd omarmd door het kruis dat boven het altaar prijkte om dezelfde richting aan te duiden als de Eucharistie: de weg van de nederige en belangeloze liefde, van de overvloedige en eerbiedige liefde die allen eerbiedigt, van het geloof dat zuivert van de wereldsheid en naar het wezenlijk voert. Dit geloof zuivert ons altijd en verwijdert ons van de wereldsheid die ons slechts ten gronde richt. Het is een worm die ons binnenuit ruïneert.

De pelgrimstocht van gebed werd in Slovakije besloten op het feest van Onze Lieve-Vrouw van Zeven Smarten. Ook daar, bij Sastin, in het heiligdom van Onze Lieve-Vrouw van Zeven Smarten, was een grote groep van haar kinderen samengekomen voor het feest van Moeder, dat tevens het godsdienstig nationaal feest is. Zo heb ik een pelgrimstocht van gebed gemaakt in het hart van Europa. Het begin was de aanbidding en het slot was volksdevotie. Gebed omdat dit de roeping is van het volk van God: aanbidden; bidden, op weg gaan, pelgrimeren, boetedoen en bij dit alles de vreugde ervaren die de Heer ons schenkt. Zo moet ons leven zijn: aanbidden, bidden, op weg gaan, pelgrimeren, boetedoen. Dit heeft een bijzondere betekenis in het Europese continent waar de aanwezigheid van God verwaterd wordt door het consumisme en door de “dampen” van een eenzijdig denken – een vreemde maar echte realiteit - vrucht van een mengsel van oude en nieuwe ideologieën. Dit verwijdert ons van de vertrouwdheid met de Heer. Ook in die context komt het helende antwoord van het gebed, van het getuigenis en van de nederige liefde. De nederige liefde die dient. We hernemen deze gedachte: christen zijn is dienen.

Dit heb ik gezien bij de ontmoeting met het volk van God. Wat heb ik gezien? Een gelovig volk dat geleden heeft onder de atheïstische vervolging. Dat heb ik ook gezien in het gelaat van onze Joodse broeders en zusters met wie we de Shoah hebben herdacht. Er bestaat immers geen gebed zonder herinnering. Gebed zonder gedachtenis bestaat niet. Wat wil dit zeggen? Dat wij, wanneer we bidden, aan ons leven moeten terugdenken, aan het leven van ons volk, aan het leven van de vele mensen die met ons samenleven. Daarbij rekening houdend wat hun verleden is geweest. Een van de Slovaakse bisschoppen, een bejaarde man, heeft me bij de begroeting gezegd: “Ik ben trambestuurder geweest om me voor de communisten te verbergen”. Dapper was hij, die bisschop tijdens de dictatuur, tijdens de vervolging was hij trambestuurder en in het verborgene deed hij zijn “beroep” van Bisschop en niemand wist het. Zo gaat dat tijdens vervolging. Gebed zonder herinnering bestaat niet. Het gebed dat is: herinneren en gedenken, van het eigen leven, van het leven van het eigen volk, van de eigen geschiedenis. Dat doet deugd en helpt bidden.

Tweede element: deze reis was een pelgrimstocht naar de wortels. Door de broeders Bisschoppen te ontmoeten zowel in Boedapest als in Bratislava, heb ik aan den lijve de dankbare herinnering gevoeld voor deze wortels van het geloof en van het christelijk leven, aanwezig in het lichtend voorbeeld van geloofsgetuigen, zoals kardinaal Mindzenty en kardinaal Korec, zoals de zalige Bisschop Pavel Peter Gojdic. Wortels die tot in de negende eeuw reiken, tot aan het evangelisatiewerk van de heilige broers Cyrillus en Methodius die standvastig aanwezig waren tijdens deze reis. Ik heb de kracht van deze wortels ervaren tijdens de viering van de goddelijke liturgie volgens Byzantijnse ritus te Presov, op het feest van het H. Kruis. In de gezangen heb ik het trillen gevoeld van het hart van het gelovige volk, getekend door het vele lijden omwille van het geloof.

Herhaaldelijk heb ik beklemtoond dat deze wortels nog steeds levend zijn, vol van het levenssap dat de Heilige Geest is. Als zodanig moeten zij bewaard blijven, niet als museumstukken, niet geïdeologiseerd en geïnstrumentaliseerd ten dienste van prestige en macht, om een gesloten identiteit te bevestigen. Neen. Dat zou neerkomen op verraad en onvruchtbaarheid! Cyrillus en Methodius zijn voor ons geen personages om te gedenken, maar voorbeelden om na te volgen, leraren om voortdurend de geest en de methode van de evangelisatie te leren evenals de burgerlijke inzet. Tijdens deze reis in het hart van Europa heb ik vaak gedacht aan de vaders van de Europese Unie. Hoe zij gedroomd hebben niet van een agentschap dat de kolonisatie volgens de in mode zijnde ideologieën organiseert. Neen. Zij hadden een droom. Wanneer men in die zin deze wortels verstaat en beleeft, dan zijn ze waarborgen voor de toekomst. Dan ontspringen daaraan weelderige takken van hoop. Ook wij hebben wortels. Ieder van ons heeft eigen wortels. Herinneren wij ons nog die eigen wortels? Die van vader, van grootvader? Blijven we verbonden met de grootouders die een schat zijn? “Maar ze zijn oud…”. Neen, neen: zij geven je levenssap. Je moet naar hen toegaan en van hen ontvangen om te groeien en verder te gaan. We zeggen niet: “Vooruit, vlucht in de wortels”. Neen, neen. “Ga naar de wortels en ontvang daar het levenssap en ga verder. Ga naar jouw plek”. Vergeet dit niet. Ik herhaal jullie wat ik zo vaak heb gezegd, dat mooie vers: “Alles wat een boom aan bloesem heeft, ontspruit aan wat hij onder de grond bezit”. Je kan slechts groeien in de mate dat je met wortels verbonden bent. Vandaar komt de kracht. Als je de wortels wegneemt brengt niets je wat bij, niet het nieuwe, niet de nieuwe ideologieën. Dat brengt niets bij, helpt niet groeien. Het loopt mis.

Het derde element van deze reis is de pelgrimstocht van de hoop. Gebed, wortels, hoop, drie wortels. In de ogen van de jongeren heb ik veel hoop gezien, tijdens de onvergetelijke ontmoeting in het stadion van Kosice. Dat heeft mij hoop gegeven. Zovele, zovele jonge paren met kinderen te zien. En ik dacht aan de demografische winter die we beleven terwijl deze landen bloeien van jonge paren en hun kinderen. Een teken van hoop. Vooral in een tijd van pandemie is dit feest een sterk en bemoedigend teken geweest, mede door de aanwezigheid van talrijke jonge paren met kinderen. Sterk en profetisch is het getuigenis van de zalige Anna Kolesarova, een Slovaaks meisje dat ten koste van haar leven haar waardigheid heeft verdedigd tegen het geweld. Een getuigenis dat spijtig genoeg meer dan ooit actueel is want het geweld tegen vrouwen is overal een open wonde.

Ik heb hoop gezien in de vele mensen die zich in stilte inzetten voor de naaste. Ik denk aan de Zusters Missionarissen van de Naastenliefde van het Bethlehem Centrum in Bratislava. Dappere zusters die de verstotenen van de maatschappij opvangen, bidden en dienen, bidden en helpen. Ze bidden veel, ze helpen veel, zonder aanmatiging. Dat zijn de helden van de beschaving. Ik zou graag zien dat wij allen een teken van dankbaarheid tonen aan Moeder Teresa en aan deze zusters. Allen samen applaus voor deze dappere zusters! Zij vangen daklozen op. Ik denk aan de gemeenschap van de Roma en aan de velen die samen met hen werken aan een weg van broederlijkheid en van inclusie. Het was ontroerend deel te nemen aan het feest van de Romagemeenschap. Een eenvoudig feest dat smaakte naar Evangelie. De Roma zijn onze broeders. We moeten ze onthalen, we moeten nabij zijn zoals de paters Salesianen doen in Bratislava. Zeer dichtbij de Roma.

Geliefde broeders en zusters, deze hoop, de hoop van het Evangelie die ik tijdens deze reis heb mogen zien, wordt slechts werkelijkheid, wordt concreet wanneer zij vervoegd wordt met dat andere woord: samen. Hoop ontgoochelt nooit. Hoop gaat nooit alleen, maar samen. In Boedapest en in Slovakije waren we samen met de verschillenden ritussen van de Katholieke Kerk, samen met de broeders van andere christelijke belijdenissen, samen met de Joodse broeders, samen met andere gelovigen van andere godsdiensten, samen met de zwaksten. Dat is de weg. Er zal een toekomst van hoop zijn als het samen gebeurt. Niet alleen. Dit is belangrijk.

Na deze reis leeft in mijn hart een groot ”dankjewel”. Dank aan de Bisschoppen, dank aan de burgerlijke gezagsdragers, dank aan de president van Hongarije en aan de president van Slovakije; dank aan allen die hebben meegewerkt aan de organisatie; dank aan de vele vrijwilligers; dank aan elkeen die heeft gebeden. Mag ik vragen: voeg er nog een gebed aan toe, dat de, tijdens deze reis, gestrooide zaden, goede vruchten voortbrengen. Laten we hiervoor bidden.