Catechese over Kerstmis

Dierbare broeders en zusters, goedendag!

In deze catechese over Kerstmis, zou ik in voorbereiding op de viering van Kerstmis, enkele aanzetten tot nadenken willen aanbieden. In de liturgie van de nachtviering zal de aankondiging van de engel aan de herders klinken: “'Vreest niet, want zie, ik verkondig u een vreugdevolle boodschap die bestemd is voor het hele volk. Heden is u een Redder geboren, Christus de Heer, in de stad van David. En dit zal voor u een teken zijn: gij zult het pasgeboren kind vinden, in doeken gewikkeld en liggend in een kribbe.' “ (Lc. 2, 10-12) [b:Lc. 2, 10-12].

In navolging van de herders gaan ook wij in de geest op weg naar Bethlehem waar Maria, in een stal, het leven heeft geschonken aan het Kind “omdat – zo zegt Lucas – voor hen geen plaats was in de herberg” (Lc. 2, 7) [b:Lc. 2, 7]. Kerstmis is een universeel feest geworden. Ook wie niet gelooft, is gefascineerd door dit gebeuren. Een christen echter weet dat Kerstmis een beslissend gebeuren is, een eeuwig vuur dat God op aarde heeft ontstoken en dat niet kan verward worden met wat voorbijgaat. Het is belangrijk dat het niet tot een uitsluitend sentimenteel verbruikersfeest verwordt. Vorige zondag heb ik de aandacht gevestigd op dit probleem en daarbij onderlijnd dat consumisme ons Kerstmis gestolen heeft. Neen. Kerstmis mag niet herleid worden tot een uitsluitend sentimenteel verbruikersfeest, vol geschenken en wensen maar arm aan christelijk geloof en ook arm aan menselijkheid. Met andere woorden, een bepaalde wereldse mentaliteit moet binnen de perken gehouden worden omdat ze niet in staat is de stralende kern van ons geloof te vatten en dat is: “Het Woord is vleesgeworden en heeft onder ons gewoond. Wij hebben zijn heerlijkheid aanschouwd, zulk een heerlijkheid als de Eniggeborene van de Vader ontvangt, vol genade en waarheid” (Joh. 1, 14) [b:Joh. 1, 14]. Dit is de kern van Kerstmis, dit is de waarheid van Kerstmis, er bestaat geen andere.

Kerstmis nodigt ons uit na te denken. Enerzijds over het drama van de geschiedenis, waarin mensen, gewond door de zonde, voortdurend op zoek zijn naar waarheid, opzoek naar barmhartigheid, op zoek naar verlossing. Anderzijds over de goedheid van God die ons tegemoet gekomen is om ons de Waarheid die redt te schenken en ons deelachtig te maken aan zijn vriendschap en aan zijn leven. Dit is pure genadegave, zuivere genade, zonder enige verdienste van onzentwege. Een Kerkvader zegt: “Kijk hier, kijk daar, kijk overal: verdienste zul je niet vinden, alleen genade”. Alles is genade, een genadegave. Deze genadegave ontvangen we door de eenvoud en de menselijkheid van Kerstmis. Zij kan het pessimisme verdrijven uit onze harten en uit onze geesten, vandaag nog meer verspreid door de pandemie. We kunnen dat gevoel van onrustwekkende verwarring overstijgen, ons niet laten overweldigen door mislukkingen en nederlagen, door het herwonnen besef dat dit eenvoudige en arme Kind, verborgen en machteloos, God zelf is, mens geworden voor ons. Het Tweede Vaticaans Concilie [d:4] stelt, in een beroemd uittreksel van de Constitutie over de Kerk in de wereld van deze tijd [575], dat dit gebeuren ons allen raakt: “Hij heeft zich immers, als Zoon van God, door zijn menswording in zekere zin met iedere mens verenigd. Met menselijke handen heeft Hij werk verricht, met een menselijke geest, heeft Hij gedacht, met een menselijke wil heeft Hij gehandeld, met een menselijk hart heeft Hij liefgehad. Geboren uit de maagd Maria, is Hij werkelijk één van de onzen geworden, in alles aan ons gelijk, behalve in de zonde”. Gaudium et Spes [[575|22]] Raakt Jezus, die tweeduizend jaar geleden werd geboren, mij? - Inderdaad, Hij raakt jou, Hij raakt ieder van ons. Jezus is één der onzen: in Jezus is God één der onzen.

Deze werkelijkheid geeft ons veel vreugde en moed. God kijkt niet op ons neer, niet van veraf, is ons niet voorbijgegaan, voelt geen afkeer van onze ellende, heeft geen schijnlichaam aangenomen. Hij heeft voluit onze natuur en onze menselijke toestand aangenomen. Hij heeft niets gelaten behalve de zonde. Dat is het enige dat Hij niet heeft. De volledige menselijkheid is in Hem. Hij heeft alles aangenomen wat we zijn en zoals we zijn. Dit is wezenlijk wil men het christelijk geloof verstaan. Terugdenkend op zijn bekeringsgeschiedenis zegt de H. Augustinus in zijn Belijdenissen: “Ik hield namelijk nog niet in nederigheid mijn God vast, Jezus, de nederige, en ik wist niet wat zijn zwakheid mij te leren had.“ VII,8 [[850]] En wat is de zwakheid van Jezus? De “zwakheid” van Jezus is een “lering”! Omdat zij ons de liefde van God openbaart. Kerstmis is het feest van de mens geworden Liefde, van de liefde voor ons geboren in Jezus Christus. Jezus Christus is het licht van de mensen dat schijnt in de duisternis, dat zin geeft aan het menselijk bestaan en aan de gehele geschiedenis.

Dierbare broeders en zusters,

mogen deze beknopte overwegingen ons helpen Kerstmis bewuster te vieren. Er is ook nog een andere wijze om zich voor te bereiden. Ik wil ze - aan mezelf en aan jullie - in herinnering brengen omdat dit voor iedereen mogelijk is. In stilte mediteren bij de kribbe. De kribbe is een catechese over die werkelijkheid, over wat dit jaar is gebeurd, over wat we in het Evangelie gehoord hebben. Daarom heb ik vorig jaar een brief geschreven, die we met vrucht opnieuw kunnen lezen. De titel is " Admirabile signum [7500]" “Het wonderschoon teken van de kerststal”. In de school van de Heilige Franciscus van Assisi kunnen we een beetje kinderen worden door het tafereel van de Geboorte te bewonderen en zo in ons de verwondering opnieuw te laten groeien over de “wonderbaarlijke” wijze waarop God in de wereld is willen komen. Laten we de genade van de verwondering vragen, kijkend naar dat mysterie, naar die zo tedere werkelijkheid, zo mooi, zo aan onze harten nabij. Moge de Heer ons de genade van de verwondering schenken om Hem te ontmoeten, om dichter bij Hem te komen, om dichter bij ons allen te komen. Dat zal in ons opnieuw de tederheid doen groeien. Enkele dagen geleden, was er een gesprek met wetenschappers over kunstmatig verstand en robotten. Er bestaan robotten voor allen en alles. En dat neemt nog toe. Op een gegeven ogenblik stelde ik de vraag: “Wat zullen robotten nooit kunnen doen?” Er werd nagedacht, voorstellen gedaan, maar tenslotte was men het over één zaak eens: tederheid. Dat zullen robotten niet kunnen doen. En dat is wat God ons brengt, vandaag: de wonderbaarlijke wijze waarop God in de wereld is willen komen. Dat doet in ons de tederheid herleven, de menselijke tederheid die naast die van God staat. Vandaag is er veel nood aan tederheid, veel nood aan menselijke strelingen, bij zoveel ellende. De pandemie heeft ons gedwongen afstand te houden. Jezus in de kribbe toont ons de weg van de tederheid om nabij te zijn, om menselijk te zijn. Laten we die weg gaan. Zalig Kerstfeest!