In de waarheid van de vrede

Met de traditionele Boodschap voor Wereldvredesdag [d:24] aan het begin van het nieuwe jaar wil ik alle mannen en vrouwen in de wereld, vooral degenen, die onder geweld en gewapende conflicten lijden, mijn beste wensen overbrengen. Het zijn wensen vol van hoop op een wereld zonder spanning, waar steeds meer mensen, alleen of in groepen, zich inzetten om de weg van gerechtigheid en vrede te gaan.

Ik wil allereerst graag jegens mijn voorgangers, de grote Pausen en belangrijke vredestichters, Paulus VI en Johannes Paulus II, mijn hartelijke dank uitspreken. Bezielt door de geest van de Zaligsprekingen, wisten zij in de talrijke historische gebeurtenissen, die tijdens ieder van hun pontificaten zich hebben voorgedaan, het vooruitziende ingrijpen van God te herkennen, Die het lot van de mensen nooit uit het oog verliest. Als onvermoeibare verkondigers van het Evangelie hebben zij steeds iedere mens opgeroepen, van God uit te gaan, olm een vreedzaam samenleven in alle delen van ded wereld te bevorderen. Aan deze edele leer verbindt ik mijn eerste Boodschap voor Wereldvredesdag aan: Met hen wil ik nogmaals de vaste wil van de Heilige Stoel bevestigen de zaak van de vrede te blijven dienen. De naam Benedictus, die ik op de dag van mijn verkiezing op de stoel van Petrus heb aangenomen, duidt op mijn overtuigde inzet voor de vrede. Ik wil mij namelijk zowel op de heilige patroon van Europa richten, de geestelijk vader van een vrede stichtende beschaving op het hele continent, als ook op paus Benedictus XIV, die de Eerste Wereldoorlog als "onnodige slachting" vgl: Paus Benedictus XV, Oproep aan de Staatshoofden van de oorlogvoerende naties (1 aug 1917); AAS 9 (1917) 423 [[[1930|7]]] veroordeelde en zich ervoor inzette dat iedereen de veel zwaarder geldende redenen voor de vrede zou erkennen.

Het thema van de overwegingen van dit jaar - "In de waarheid ligt de vrede" - brengt de overtuigibng tot uitdrukking, dat de mens, waar en wanneer hij zich ook het licht van de waarheidb verklichten laat, haast vanzelfsprekend de weg van vrede inslaat. De Pastorale Constitutie Gaudium et Spes [575] van het Tweede Vaticaans Concilie, dat 40 jaar geleden afgesloten werd, stelt vast, dat het de mensheid alleen dan zal lukken "de wereld voor allen werkelijk menselijker te maken ... Wanneer allen zich wenden tot een een innerlijke vernieuwing van de waarheid van de vrede" Gaudium et Spes [[575|77]]Maar waar wil de uitdrukking "waarheid van de vrede" ons van bewust maken? Om deze vraag op een juiste manier te beantwoorden, moet men zich realiseren, dat de vrede zich niet laat beperken tot het afwezig zijn van een gewapend conflict, maar begrepen moet worden als "de vrucht van de orde, die in de menselijke samenleving is gelegd", een ordening "die moet worden verwezenlijkt door mensen, die dorsten naar een steeds volmaaktere gerechtigheid." Gaudium et Spes [575|78]. Als gevolg van een door de liefde van God ontworpen en gewilde ordening bezit de vrede een hem inwonende en onoverwinnerlijke waarheid en komt overeen met "een uitzien naar en hoop, die onverwoestbaar in ons levendig aanwezig is" Een blijvende opdracht: opvoeden tot vrede - Wereldvredesdag 2004 [[193|9]]

Op deze wijze beschreven, neemt de vrede de gestalte aan van een hemelse gave en een goddelijke genade, die op alle niveaus de praktische invulling van de grote verantwoordelijkheid vereist, namelijk die, om de menselijke geschiedenis in waarheid, gerechtigheid, vrijheid en liefde volgens de goddelijke ordening aan te passen. Wanneer men zich niet aan de transcendente ordening der dingen houdt en de "grammatica" van de dialoog, dat ingeprent staat in het hart van de mensen als de algemene zedenleer vgl: Voor de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van de wereldorganisatie [[[771|3]]] niet meer erkent, wanneer de algehele ontwikkeling van de persoon en de bescherming van haar grondrechten gehinderd of onmogelijk gemaakt worden, wanneer veel volkeren gedwongen zijn te lijden onder ondragelijke ongerechtigheid en misstanden, hoe kan men dan op de verwerkelijking van het goede hopen, dat de vrede is? Daarmee verdwijnen de wezenlijke elementen die de waarheid zijn goede houding geeft. De Heilige Augustinus heeft de vrede beschreven als "tranquillitas ordinis" 19, 13 [[857]], als de rust van de ordening, dat is de situatie die uiteindelijk mogelijk is, wanneer de waarheid van de mens volledig in acht genomen en verwerkelijkt wordt.

Wie en wat kan aldus de totstandkoming van de vrede verhinderen? In dit verband noemt de Heilige Schrift in haar eerste boek, Genesis, de leugen die bij het begin van de geschiedenis door het tweetongig wezen uitgesproken werd, dat de Evangelist Johannes als de “Vader van de leugen” heeft aangeduid (Joh. 8, 44) [b:Joh. 8, 44]. De leugen is ook een zonde die de Bijbel in het laatste hoofdstuk van haar laatste boek, de Apokalyps, noemt, om de uitsluiting van de leugenaars uit het hemelse Jeruzalem aan te kondigen: “Buiten blijven ... eenieder die de leugen liefheeft en doet” (Apok. 22, 15) [b:Apok. 22, 15]. Met de leugen is het drama van de zonde met haar perverse gevolgen verbonden, die verwoestende gevolgen heeft veroorzaakt in het leven van individuen en van naties; en die blijft veroorzaken. Denk alleen aan wat er de afgelopen eeuw is gebeurd, toen dwalende ideologische en politieke systemen de waarheid planmatig vervalsten. Dat leidde tot uitbuiting en onderdrukking van een onthutsend aantal mensen, ja zelfs hele families en gemeenschappen werden uitgeroeid. Hoe kan men na deze ervaringen niet ernstig bezorgd zijn ten aanzien van de leugens van deze tijd? Ze vormen het kader van dreigende tonelen des doods in heel wat regio's op deze wereld. De echte zoektocht naar vrede moet uitgaan van het bewustzijn dat het probleem van de waarheid en de leugen iedere mens betreft en beslissend zal zijn voor een vreedzame toekomst van onze planeet.

De vrede is een niet te onderdrukken verlangen in het hart van ieder mens, los van alle specifieke culturele eigenheden. Juist daarom moet ieder zich verplicht voelen tot de dienst aan dit zo kostbare goed en zich ervoor inzetten dat er geen vorm van onwaarheid insluipt die de betrekkingen vergiftigt. Alle mensen behoren tot een en dezelfde familie. De overdreven verheerlijking van de eigen verscheidenheid is in tegenspraak met deze grondwaarheid. Men moet terugkeren tot het bewustzijn dat men door een en hetzelfde, uiteindelijk transcendente lot verenigd is. Met als doel de eigen historische en culturele verschillen zo goed mogelijk tot gelding te laten komen, zonder dat men zich afzet tegen de leden van andere culturen, maar met hen tot overeenstemming komt. Deze eenvoudige waarheden maken de vrede mogelijk; zij zijn eenvoudig te begrijpen wanneer men eerlijk naar het eigen hart luistert. Dan verschijnt de vrede in een nieuwe vorm: niet als het ontbreken van oorlog, maar als een samenleven van afzonderlijke mensen in een door de gerechtigheid geregelde samenleving, waarin zoveel mogelijk ook het welzijn van ieder van hen verwerkelijkt wordt.

De waarheid van de vrede roept allen daartoe op, vruchtbare en opbouwende contacten te onderhouden, en moedigt ons aan, de wegen van vergeving en van verzoening te zoeken en te gaan, zowel als eerlijk te zijn in de onderhandelingen en trouw te blijven aan het eenmaal gegeven woord. In het bijzonder de jongeren van Jezus, die zich door de boze bedreigt voelen en die daarom merken, dat hij het bevrijdende ingrijpen door de goddelijke Meester nodig heeft, wenden zich vertrouwensvol tot Hem in het bewustzijn dat “Hij heeft geen zonde gedaan en in zijn mond is geen bedrog gevonden” (1 Pt. 2, 22; Jes. 53, 9) [b:1 Pt. 2, 22; Jes. 53, 9]. Jezus heeft zich namelijk als de waarheid in persoon verklaard en in Zijn woorden, die Hij in een visioen aan de ziener van de Apokalyps richtte, een duidelijk weerzin getoond aan eenieder “die de leugen liefheeft en doet” (Apok. 22, 15) [b:Apok. 22, 15]. Hij is het, doe de volle waarheid van de mens en van de geschiedenis onthuld. Met de kracht van Zijn genade is het mogelijk, in de waarheid te staan en uit de waarheid te leven, want alleen Hij is volledig waar en trouw. Jezus is de waarheid, die ons vrede geeft.

Verdrag van de rechten van de mens
De waarheid van de vrede moet ook dan gelden en haar heilzame lichtglans tot gelding laten komen, wanneer men zich in de tragische situatie van oorlogen zou bevinden. De Concilievaders van het Tweede Vaticaans Concilie benadrukken in de pastorale constitutie Gaudium et Spes [575] dat: “men niet mene, dat, als eenmaal een oorlog ongelukkigerwijze is uitgebroken, daardoor alles tussen de strijdende partijen geoorloofd zijn.” Gaudium et Spes [[575|79]]. De internationale gemeenschap heeft internationale mensenrechten opgesteld om de verschrikkelijke gevolgen van oorlogen voor allen, met name de burgerbevolking, zoveel als mogelijk is te beperken. Bij vele gelegenheden en op velerlei wijzen heeft de Heilige Stoel vanuit de overtuiging, dat ook in oorlog de waarheid van de vrede bestaat, zijn ondersteuning gegeven voor deze mensenrechten en op haar handhaving en snelle verwerkelijking aangedrongen. De internationale mensenrechten kan gerekend worden tot de gelukkigste en werkzaamste uitdrukkingsvorm die aanspraak kunnen maken voort te komen uit de waarheid van de vrede. Juist daarom is het onderhouden van deze rechten noodzakelijk als een plicht voor alle volken. Zijn waarde is te waarderen en zijn concrete toepassing is te garanderen, doordat zij door precieze voorschriften geactualiseerd worden, die in staat zijn, de veranderlijke omstandigheden van de moderne gewapende conflicten, zowel als de toepassing van steeds nieuwere, immer hoger ontwikkelde wapensystemen te kunnen volgen.

Dankbaar denk ik aan de internationale organisaties en aan allen, die zonder ophouden met alle kracht voor de toepassing van het internationale humanitaire recht ijveren. Hoe zou ik hierbij de vele soldaten kunnen vergeten, die ingezet worden bij gevaarlijke operaties om conflicten te beëindigen en de vrede te herstellen of mogelijk te maken? Ook wil ik de woorden van het Tweede Vaticaans Concilie in herinnering roepen: "Wie als soldaat in dienst van het vaderland staat, moet zich beschouwen als dienaar van de veiligheid en vrijheid van de volkeren. Wanneer hij deze opdracht goed vervult, draagt hij waarachtig bij tot de vestiging van de vrede." Gaudium et Spes [[575|79]] Op dit veeleisende front zijn de werkzaamheden van de militaire ordinarii van de Katholieke Kerk gericht. Evenals aan de legerbisschoppen geldt mijn bemoediging aan de aalmoezeniers in het leger, om in hun situaties en omgevingen trouwe verkondigers van de waarheid van de vrede te blijven.

Tot op heden is de waarheid van de vrede nog altijd op dramatische wijze in gevaar gebracht en ontkend door het terrorisme, dat met zijn dreigementen en zijn misdadige handelingen in staat is de wereld in angst en onzekerheid te houden. Mijn voorgangers Paulus VI en Johannes Paulus II zijn meerdere keren opgetreden, om openlijk op de verschrikkelijke verantwoording van terroristen te wijzen en de onbezonnenheid van hun moordplannen te wijzen. Zulke plannen worden namelijk geïnspireerd door een tragisch en verschrikkelijk nihilisme, dat Paus Johannes Paulus II omschreef met de woorden: "Wie door de uitvoering van terreuraanslagen doodt, toont verachting voor de mensheid en toont hopeloosheid tegenover het leven en de toekomst. Alles kan vanuit dit gezichtspunt worden gehaat en vernietigd." Geen vrede zonder gerechtigheid, geen gerechtigheid zonder vergeving [[195|6]] Niet alleen het nihilisme, maar ook het religieuze fanatisme, dat vandaag vaak als fundamentalisme wordt betiteld, kan terroristische plannen en handelingen inspireren en voeden. Omdat Paus Johannes Paulus II vanaf het begin het explosieve gevaar bevroedde, die het fanatieke fundamentalisme inhoud, stelde hij het hart aan de kaak en waarschuwde voor de aanmatiging, anderen de eigen overtuigingen met betrekking tot de waarheid met geweld op te dringen, in plaats van haar als een vrij aanbod aan te bieden. Hij schreef: “opleggen wat men als de waarheid beschouwd, is een schending van de menselijke waardigheid en ten diepste ook een schending van God, naar wiens beeld de mens is gemaakt.” Geen vrede zonder gerechtigheid, geen gerechtigheid zonder vergeving [[195|6]]

Goed bezien staan nihilisme en fundamentalisme in een valse verhouding tot de waarheid: de nihilisten ontkennen het bestaan van die waarheid, de fundamentalisten menen dat zij haar met geweld kunnen opleggen. Hoewel zij een verschillende oorsprong hebben en stammen uit verschillende culturele achtergronden, komen nihilisme en fundamentalisme overeen in een gevaarlijke verachting van de mens en zijn leven en, uiteindelijk, God zelf. Aan de basis van dit gemeenschappelijk tragische resultaat ligt namelijk uiteindelijk de verdraaiing van de volle waarheid over God. Aan de basis van de gemeenschappelijke tragische resultaat staat namelijk uiteindelijk de veerdraaiing van de volle waarheid over God. Het nihilisme ontkent Zijn bestaan en Zijn zorgende aanwezigheid in de geschiedenis; het fanatieke fundamentalisme schendt zijn liefdevolle en barmhartige gelaat en zet daarvoor in de plaats een naar eigen beeld geschapen afgod. Het is te wensen dat men zich bij de analyse van de huidige fenomenen van het terrorisme behalve de politieke en sociale redenen ook de culturele, religieuze en ideologische motieven voor ogen houdt.

Ten aanzien van de gevaren die de mensheid in deze tijd beleeft, is het de taak van alle katholieken in alle delen van de wereld het 'evangelie van de vrede' sterker te verkondigen en krachtiger getuigenis af te leggen. En duidelijk te maken dat de erkenning van de volledige waarheid van God de onmisbare voorwaarde is voor de versterking van de waarheid van de vrede. God is liefde, die redt, een liefdevolle vader, die graag ziet dat Zijn kinderen elkaar als broeders erkennen, die verantwoordelijk zijn ernaar te streven, de verschillende gaven in dienst te stellen van het algemeen welzijn van de menselijke familie. God is een onuitputtelijke bron van hoop, die het persoonlijke en het collectieve leven zin heeft. God, alleen God laat ieder goed werk en ieder werk voor de vrede werkzaam zijn. De geschiedenis heeft overvloedig bewezen dat de strijd tegen God, om Hem uit de harten van de mens te verdrijven, de mensheid angstig en verarmd tot beslissingen brengt die geen toekomst hebben. Dat moet de christengelovigen aansporen, overtuigende getuigen te worden van God, die onscheidbaar waarheid en liefde is. Hiertoe dienen ze uitgebreid samen te werken op oecumenisch vlak en in contact met andere religies, zowel als met alle mensen van goede wil die zich in dienst van de vrede stellen.

Wanneer wij naar de huidige wereldwijde situatie kijken, kunnen wij met vreugde enige veelbelovende tekenen op de weg naar het herstel van de vrede vaststellen. Ik denk daar bijvoorbeeld aan de getalsmatige afname van het aantal gewapende conflicten. Zeker betreft het daarbij nog om een zeer schuwe stap op de weg van vrede, maar zijn ze in ieder geval in staat uitzicht te geven op een meer ontspannen toekomst. In het bijzonder voor de gekwelde bevolking van Palestina, het land van Jezus, en voor de bewoners van regio’s in Afrika en Azië, die sinds jaren op een positieve afwikkeling wachten van de begonnen weg naar vredestichting en verzoening. Het zijn troostrijke tekenen, die bevestigd en gestabiliseerd moeten worden door een eensgezind en onvermoeibaar handelen, voor al van de kant van de internationale gemeenschap en haar organen. Hun opgave is het de dreigende conflicten te voorkomen en de bestaande vreedzame oplossingen naderbij te brengen.

Dat alles mag echter niet tot een naïef optimisme leiden. Men mag immers niet vergeten dat bloedige broederoorlogen en verwoestende gewapende conflicten die in grote delen van de wereld tranen en dood brengen, helaas nog altijd voortduren. Er zijn situaties, waarbij het conflict als vuur onder de as doorsmeult, opnieuw kan opvlammen en verwoesting van ongekende omvang veroorzaken kan. De autoriteiten die, in plaats van alles te doen wat zij kunnen om de vrede te bevorderen, bij hun burgers vijandige gevoelens wekken, laden een uiterst zware verantwoording op zich. Ze zetten namelijk vooral in de bedreigde gebieden het gevoelige, via moeizame onderhandelingen verworven evenwicht op het spel en dragen daartoe bij, de toekomst van de mensheid nog meer onzeker en duister te maken. En wat te denken van regeringen die zich verlaten op atoomwapens om de veiligheid van hun land te waarborgen? Samen met ontelbare mensen van goede wil kan men zeggen dat deze visie niet alleen gevaarlijk is, maar volledig bedrieglijk. In een atoomoorlog zijn namelijk geen overwinnaars, alleen slachtoffers. De waarheid van de vrede verlangt, dat allen – zowel regeringen, die openlijk of in het geheim atoomwapens hebben, als ook degenen, die ze zouden willen aanschaffen – met duidelijke en vast besluiten een andere koers gaan en zich op een voortgaande en gemeenschappelijk overeengekomen vermindering van atoomwapens toeleggen. De op deze wijze bespaarde middelen kunnen in ontwikkelingsprojecten gestoken worden ten gunste van alle inwoners, op de eerste plaats de armsten.

In dit verband kan men er niet omheen, met bitterheid de zorgwekkend gestegen militaire uitgaven en nog altijd bloeiende wapenhandel vast te stellen, terwijl het door de internationale gemeenschap in gang gezette politieke en juridische proces voor een vergaande ontwapening in een moeras van bijna algemene onverschilligheid vast is gelopen. Hoe moet dan ooit in de toekomst vrede mogelijk zijn, wanneer men doorgaat in de wapenproductie en in de ontwikkeling van nieuwe wapens te blijven investeren? De wens, die vanuit het diepste van het hart opstijgt, dat de internationale gemeenschap weer de moed opvat en wijsheid weet op te brengen, overtuigd en verenigd pleit voor ontwapening en zo het recht op vrede, dat ieder mens en ieder volk toekomt, concreet mogelijk maakt. Wanneer zich de diverse organen van de internationale gemeenschap zich voor de redding van het goede van de vrede inzetten, kunnen ze juist dat aanzien terugwinnen, dat onontbeerlijk is om haar initiatieven geloofwaardig en werkzaam te maken.

De eersten die voordeel hebben bij een overtuigde beslissing tot ontwapening zijn de arme landen, die na vele beloften terecht de concrete realisering van hun recht op ontwikkeling opeisen. Dat recht is ook bij de jongste Algemene Vergadering van de Verenigde Naties, die dit jaar haar zestigste verjaardag vierde, opnieuw feestelijk bevestigd. De Katholieke Kerk bevestigt haar vertrouwen in deze internationale organisatie en wenst haar tegelijk een institutionele en operatieve vernieuwing toe, die haar in staat stelt te voldoen aan de veranderde eisen van de huidige door omvangrijke verschijnselen en globalisering gekenmerkte tijd. De Verenigde Naties moeten in het kader van de eisen van gerechtigheid, solidariteit en vrede een steeds effectiever instrument worden. De Kerk van haar kant wordt niet moe, trouw aan haar opdracht, die ze van haar Stichter heeft gekregen, overall het “Evangelie van de vrede” te verkondigen. Omdat ze van de vaste overtuiging doordrongen is, diegenen, die zich aan de bevordering van de vrede wijden, een onontbeerlijke dienst te ter ondersteuning te doen, roept zij allen in herinnering, dat de vrede, om authentiek en blijvend te zijn, op de rots van de waarheid van God en de waarheid van de mensen gebouwd dient te zijn. Alleen deze waarheid kan de harten ontvankelijk maken voor de gerechtigheid, hen voor de liefde en de solidariteit openen en allen aanmoedigen, voor een werkelijk vrije en solidaire mensheid te werken. Ja, alleen op de waarheid van God en van de mensen rusten de fundamenten van een echte vrede.

Tot slot van deze boodschap wil ik mij nu graag tot diegenen wenden, die in Christus geloven, om ze opnieuw op te roepen opmerkzame en beschikbare jongeren van Jezus te worden. Als we het Evangelie horen, geliefde broeders en zusters, leren we de vrede te bouwen op de waarheid van het dagelijks leven, dat zich richt op het gebod van de liefde. Het is noodzakelijk, dat iedere gemeenschap in een intensieve en breed gedragen inzet door opvoeding en getuigenis in ieder het bewustzijn groeien laat voor de noodzakelijkheid, de waarheid van de vrede steeds dieper te doorgronden. Tegelijk vraag ik het gebed te versterken, want de vrede is vooral een geschenk van God, dat onophoudelijk afgesmeekt moet worden. Door de goddelijke hulp wordt de verkondiging van de waarheid van de vrede en het getuigenis daarvan voor u met zekerheid overtuigender en duidelijker blinken. Wenden we vertrouwvol en met kinderlijke overgave onze blik op Maria, de Moeder van de Vredevorst. Aan het begin van dit nieuwe jaar vragen we haar, het gehele volk van God te helpen, onder alle omstandigheden vredestichters te zijn, omdat het zcih verlichten laat door de waarheid die vrij maakt (Joh. 8, 32) [[b:Joh. 8, 32]]. Moge de mensheid op haar voorspraak een steeds grotere waarde hechten aan dit fundamentele goed ontwikkelen en zich daarvoor inzetten, zijn aanwezigheid in de wereld te versterken, om de na ons opgroeiende generaties een onebalste en zekere toekomst te kunnen overgeven.

Uit het Vaticaan, 8 december 2005

Paus Benedictus XVI