Di un santo Fremito

Van heilige ijver voor de eer van God en voor hetheil van de zielen trilt uw hart, zo schijnt het ons toe, op deze vooravond van de heilige missie, die gij, beminde pastoors en vastenpredikers van Rome, in de komende dagen gaat aankondigen aan de dierbare gelovigen van ons bisdom Rome, bij gelegenheid van het eeuwfeest van de wonderbare verschijningen te Lourdes om zo bij allen een krachtige opleving van geloof en christelijk leven los te slaan. Gelijk de zaaier van het Evangelie (Mt. 13, 3 vv) [[b:Mt. 13, 3-12]], die, het hart vol verwachting, maar ook vol vrees, in de bedauwde aarde het goede zaad gaat uitwerpen, zo ondervindt gij misschien reeds de blijdschap van de maaier op de dag, waarop de velden wit staan van zwellende aren, die in hun rijkdom de afmattende arbeid belonen. Al doet men er goed aan, bij het begin van iedere apostolische onderneming zulke gevoelens van hoop en ijver te koesteren, die steunen op het vertrouwen op God, de gever van alle wasdom (1 Kor. 3, 6) [[b:1 Kor. 3, 6]], toch is het ook wijs en raadzaam, van te voren na te gaan, hoe men het best de verhoopte rijkdom aan vruchten kan verkrijgen. Men moet nl. met zorg het terrein onderzoeken om te zien, welke stukken men het best zal bebouwen, welke beletselen men uit de weg moet ruimen, welke bijzondere arbeid men op zich moet nemen, welke de meest geschikte en succesvolle methoden zijn. Dit zijn zeker de gedachten en misschien de zorgen, die u .in deze dagen van vurige voorbereiding bezig houden en die u op deze audiëntie vergezellen. Gij verlangt van ons enkele suggesties en aansporingen tot steun bij de moeilijke taak, die u wacht, om -de hoogste werkelijkheid van de Drie-ene God met nieuw licht en nieuwe kracht bij het volk van Rome te doen herleven.

Gaarne voldoen wij aan uw rechtmatig verlangen, in het besef, dat wij daardoor onze bijzondere plicht als bisschop van Rome vervullen en tevens gehoor geven aan een innige drang van ons hart als de toegenegen en toegewijde zoon van de eeuwige stad. Rome! Eeuwige, roemrijke, heilige Stad, door de goddelijke Voorzienigheid voorbestemd tot pionierster van echte beschaving voor de wereld, en door Christus tot gemeenschappelijke vaderstad van de verlosten! Als al haar zonen, die door geboorte of keuze zich Romein noemen, meer besef hadden van haar verheven waardigheid, van de onvergelijkelijke luister van haar verleden, van haar beslissende invloed op de weg, die de volken hebben gekozen en vooral van de bijzondere bestemming, waar de hand van de Almachtige haar op mysterieuze wijze heenleidt, dan zouden zij ook een dieper verantwoordelijkheidsgevoel hebben voor het behoud en de verdediging van hun eer. Dan zou men niet aarzelen bij beslissingen, waarmee het christelijk geloof en zijn eer gemoeid zijn, maar men zou zijn ijver verdubbelen voor de werken van rechtvaardigheid, van een eerzaam en voorbeeldig leven, en ook uit het uitwendig gedrag zou een innerlijke rust en een ongerept en geestelijk leven blijken. Bovenal zou een echte zoon van de eeuwige Stad nooit kunnen dulden, dat men de wereld aanleiding gaf om zich van Rome een dubbele voorstelling te vormen: een Rome, schitterend door een roemrijk verleden en daarom bewonderenswaardig, en een ander Rome, middelmatig en roemloos, gelijk andere plaatsen, die slecht bekend staan door godsdienstige apathie, door geestelijke en morele onverschilligheid. Deze vrees vervult ons met zorg en geeft ons slapeloze nachten, vooral wanneer wij denken aan de snelle uitbreiding van nieuwe wijken, aan de onophoudelijke toevloed van nieuwe bewoners, die ongetwijfeld behoefte hebben aan alles, maar die vaak niet op de hoogte zijn van de goede Romeinse tradities; wanneer wij denken aan de nogal talrijke feiten uit de „kroniek van de misdaad" en de „schandalen", waarvan er sommigen aan het publiek worden verteld met ophef en uitvoerige bijzonderheden en soms met een geheim plezier, en andere ofwel geheel worden gefantaseerd ofwel zo worden aangedikt, dat de namen van achtenswaardige mensen en van de heiligste instellingen in dezelfde eerroof worden betrokken. Welnu, beminde pastoors, wij vragen aan uw geweten van herders, van u, die onder het gezag van uw overheid de beschermers, de leiders en de steun van het Romeinse volk moet zijn, eens na te gaan, of het niet tot uw plicht behoort, te waken over de goede naam van Rome en, voorzover het u mogelijk is, te beletten, dat een handjevol lasteraars ongestraft zijn verwoestings-werk voortzet, in de hoop, het heilig aanschijn van de Stad te veranderen in een zg. „leken-" en heidens uiterlijk, door hun pogingen om in de gevoelens en de leefwijze van het volk de roemrijke godsdienstige tradities van de voorvaderen te vernietigen.

Dit is dus het terrein van uw gewoon ministerie en van de aanstaande buitengewone missie: Rome, met zijn ongeveer twee miljoen zielen, die men moet brengen tot een hechter en meer effectief bezit van God, door de belijdenis van het vrijwillig, maar onvoorwaardelijk aanvaard katholiek geloof; Rome, wiens providentiële bestemming, die de grondslag vormt voor zijn huidige en toekomstige grootheid, slechts gegarandeerd kan worden door de oprecht christelijke levenshouding van zijn burgers.

Rome is een stad, enig ter wereld, niet alleen omdat het een wonderbaar geheel vormt van menselijke grootheid, die aan zijn naam verbonden is, maar vooral vanwege de geestelijke zending, die het van God kreeg toegewezen, toen Hij Petrus inspireerde om Rome te kiezen als de definitieve stad van de pauselijke Cathedra en als de zetel van alle geestelijke macht. Sindsdien was de leer van Rome synoniem met de leer van die Cathedra, met die van het hoogste leergezag inzake geloof en zeden, een onfeilbare leer, omdat het de leer van Christus is. In de ononderbroken opvolging van de pausen, die telkens die Romeinse Cathedra „van het opperste primaat" vgl: DS 1824 / DH 3056 [[[116|+10]]] bezetten, was ieder van hen, zoals het altijd zijn zal, Christus' plaatsbekleder op aarde, die in Zijn naam spreekt tot de wereld, het licht van het geloof verbreidt en veilige normen voorhoudt voor leven en handelen. De grootheid van Rome hield gelijke tred met de verantwoordelijkheid, die zijn Cathedra steeds duidelijker in aller ogen kreeg te dragen.

Tegenwoordig duurt deze zending van Rome, als geestelijk en zedelijk centrum van de wereld, niet alleen onveranderd voort, maar men mag met reden aannemen, dat deze steeds duidelijker aan het licht zal treden. Immers, de wereld wordt zich steeds meer bewust van zijn eenheid. De mensen zijn niet meer, gelijk vroeger, vreemden voor elkaar, zij stellen zich niet meer tevreden met een verhouding tot elkaar, die gebaseerd is op een gelijkenis of een identiteit, gelijk zij ook geen voldoening vinden in de betrekkingen, die voortvloeien uit hun gemeenschappelijk doel; d.w.z. het is hun niet genoeg, enkel elkaars buren en bondgenoten te zijn of zich als zodanig te beschouwen; maar zij houden er van, zich „mensenfamilie" te noemen, en zij zijn vol aandacht en bewondering, telkens als hun de verheven schoonheid van het Mystiek Lichaam van Christus wordt geopenbaard en verklaard. Wanneer men de mensen zegt, dat zij ledematen zijn van slechts één lichaam - vrije ledematen, omdat zij bewuste ledematen zijn, en toch verenigd door de Heilige Geest -, dan zijn zij eerst zeer verbaasd, maar daarna zijn zij overstelpt van vreugde en stemmen zij ontroerd er mee in. Dit betekent, dat het niet zo moeilijk is, gelijk het sommigen misschien kan toeschijnen, van de mensheid te spreken als van een menigte schepselen, die geroepen zijn om de Kerk te worden; dit betekent ook, dat, omdat de Kerk haar middelpunt in Rome heeft, men steeds meer de verwezenlijking mogelijk zal achten van wat een beroemd heidens dichter, in zijn enthousiasme voor zijn vaderstad, verwachtte: De omvang van de stad Rome zal samenvallen met de grenzen van de wereld:

"Aan andere volken is een beperkt gebied gegeven; het gebied van het Romeinse volk is dat van de Stad en de wereld tegelijk." lib. 2, vers. 683-684 [[560]]

Want, gelijk wij bij vorige gelegenheden hebben gezegd, misschien is voor de christenheid een tijd aangebroken, die te vergelijken is met de eerste tijden van haar geschiedenis. Het is thans zo ver, dat de wereld gaat opzien naar Rome, naar het christelijke Rome als naar een stad op de berg, als naar een baken van levend licht.

Niemand verwondere zich over dit alles; het kan lijken op een uitweiding, maar het vormt de achtergrond van een schouwspel, dat ons en u thans voorogen moest staan.

Laat ons de zaken rustig bezien, beminde zonen; wij moeten de schaduwzijden niet overdrijven en evenmin de lichtzijden onderschatten. Als wij de werkelijkheid zien, zoals deze zich aan ons voordoet, dan hebben wij reeds de eerste stap gezet op de weg tot verbetering van ongewenste toestanden, die wij als meer of minder ernstig zullen ontdekken.

Gij weet goed genoeg, wat gij door uw ijver, uwlangdurige en soms heldhaftige offers bereikt bij de zielen, die aan u zijn toevertrouwd. Gij weet het, en ook wij, die u zoveel mogelijk volgen en uw zorgen en uw vreugden tot de onze maken, wij weten het heel zeker. Maar van de andere kant weet gij ook, dat veel van uw parochianen tot een toestand van geestelijke loomheid zijn vervallen; gij weet, dat sommigen nog wel praktiseren, maar niet willen verzaken aan een bepaalde vorm van geestelijk egoïsme; anderen geloven, maar willen toch niet praktiseren; anderen eindelijk wankelen in het geloof zelf of hebben zelfs het geloof volledig prijsgegeven.

Ook zijn er in Rome, gelijk dat ook het geval was in de omgeving van de goddelijke Verlosser, ongelukkigen, die heilige personen en zaken omlaag trachten te halen; die ieder middel tot de strijd aangrijpen en zelfs niet terugschrikken voor geweld. Mag men dus zeggen, dat ook Rome zijn donkere plekken heeft, zijn eilanden, die men als missiegebied zou moeten bewerken? Wie de stad door en door kent, gelijk gij, moet dit wel toegeven. Er zullen misschien verdoolde zielen zijn, die zich hierover verheugen, ofschoon ook zij geroepen zijn om te wandelen in het licht, zolang het schijnt. (Joh. 12, 35) [[b:Joh. 12, 35]] Wij en gij daarentegen, wij moeten vol zorg zijn; wij moeten ons laten aangrijpen door diepe droefheid, die echter de apostel niet mag ontmoedigen, maar hem met een nog vuriger ijver moet bezielen.

Nu begrijpt gij, beminde zonen, waarom wij met zoveel vreugde vernomen hebben, dat, bij gelegenheid van het eeuwfeest van de verschijningen in Lourdes, in Rome een buitengewone missie zou gehouden worden; een missie, die allen wil omvatten en die bij allen het hoogste wil bereiken. Natuurlijk moeten wij hierbij rekening houden met de uitgestrektheid van Rome, met zijn buitengewone bevolkingsaanwas en vooral met de vrije wil van de mensen, want ondanks een stroom van goddelijke gunsten en ondanks de genade van de Heilige Geest kunnen sommigen daardoor onberoerd blijven, hardnekkig en afwijzend.

Wij vertrouwen dus, dat de missie het verlangde en verhoopte resultaat zal opleveren. Reeds heeft een groep biddende en lijdende zielen de taak op zich genomen om als het ware brandende lampen te zijn, die branden en zich verteren voor de Heer om Zijn overvloedige zegeningen over de stad af te smeken. In een ontroerende wedijver in edelmoedigheid hebben prelaten, seculiere en reguliere geestelijken, militante leken van iedere stand zich aangeboden; de Katholieke Actie gaat voorop en bij haar hebben alle andere katholieke verenigingen zich in broederlijke eensgezindheid aangesloten. Persoonlijk hebben wij de antwoorden gelezen van de pastoors op de hun toegezonden vragenlijst, en wij hebben geconstateerd, dat alles goed verloopt, voor zover dat mogelijk is gezien de korte tijd en het ingewikkelde van een perfecte voorbereiding.

Onze beminde zonen, de missiepredikers, bevelen wij aan, de vastgestelde onderwerpen nauwkeurig, grondig en duidelijk te behandelen. Het lijkt ons, dat zij de geest en het hart van elke categorie van mensen het best kunnen bereiken, als zij tot iedere ziel het woord spreken, dat zij nodig heeft. Sommigen moeten er toe gebracht worden, God te zoeken; anderen moeten aangespoord worden, hun kennis van God te verdiepen, velen moeten hun kennis omzetten in liefde, en deze in het dienen van God.

Wat het „zoeken van God" betreft, zal men onderscheid moeten maken tussen hen, die moedwillig van Hem verwijderd leven, en hen, die enigermate trachten, tot de Heer te naderen. De eersten, die slechts uit zijn op het aardse, "qui terrena sapiunt" (Fil. 3, 19) [b:Fil. 3, 19] en die de levende God verlaten hebben voor vergankelijke afgoden, zal men moeten wijzen op het voorbijgaan van zoveel roem, op de ondergang van zoveel rijkdom, op de geheimzinnige en toch reële band tussen het slijk en het verboden genot, op zoveel tranen, die geschreid worden, en op zoveel bloed, dat vergoten wordt. De anderen, die zich reeds boven het persoonlijk en het stoffelijk belang weten te verheffen, moet men broederlijk de hand reiken en hun het besef bij brengen, dat zij minder ver van God verwijderd zijn, dan zij misschien denken: want hun ontroerende gehechtheid aan hun gezin, hun plichtsvervulling, hun behoefte aan liefde, hun honger en dorst naar gerechtigheid zijn in werkelijkheid niets anders dan tekenen van een verlangen naar God, van een werkelijk, hoewel misschien nog onbewust zoeken van God.

Wat het „kennen van God" aangaat, zouden wij u willen aanbevelen, met nadruk te wijzen op de plicht van alle gelovigen om de leer omtrent God te verdiepen door een voortdurende en systematische studie. Maar al te vaak beantwoordt aan de vooruitgang in profane cultuur geen evenredige vooruitgang in de gewijde cultuur. Vandaar onopgeloste twijfels, agnosticisme en verlies van het geloof. Bezit men echter een volledige kennis van God, binnen de grenzen van de culturele ontwikkeling van een persoon, dan zal men gemakkelijker komen tot de „erkenning van God" en zal men bijgevolg de houding aannemen, die tegenover God vereist wordt. En in het besef, dat zijn relatie tot God reëel is en zijn bestaan zelf uitmaakt, zal de mens zich tegenover God gedragen als tegenover zijn absolute Heer, die tegelijkertijd zijn Alles is. En omdat verder de ziel door een overvloedige liefde met de genade ook Gods eigen leven van Hem ontvangen heeft, zal zij Hem als haar vader beschouwen en zichzelf als Zijn ware dochter, gelijk zij ook werkelijk is. Logisch en vanzelf komt dan de „liefde tot God", die eerst een verlangen is naar Zijn gaven, dan een verlangen naar Hem zelf. Dan zal de mens Gods wil willen kennen, zich daarnaar richten, zich er mee verenigen; zo komt hij er toe, „God te dienen": spontaan, volledig, blij.

Alle priesters en de leken, die met hen samenwerken, bevelen wij aan om zonder ophouden en zonder verflauwen te bidden en te werken, opdat Jezus op Zijn weg geen schuldige weerstand mag vinden en zo kan doordringen in ieder hart, in ieder gezin, in iedere school, in iedere fabriek.

Weest discreet om niet door ontactisch optreden de sfeer van vrije ijver, die met Gods hulp ontstaan moet, te verstoren; maar weest ook moedig, toont u heilig-vindingrijk. Zielen, die op de eerste uitnodiging met „neen" hadden geantwoord, bezweken daarna voor de aandrang, die zacht, maar beslist op haar werd uitgeoefend om Jezus niet vergeefs te laten voorbijgaan.

Weest ook praktisch, door de gelovigen te helpen om uit de verheven christelijke waarheden ook de zedelijke normen af te leiden voor hun dagelijkse handelingen, waaruit hun leven bestaat. Om u dus op dit gebied raad te geven, nemen wij drie bijzondere punten van de christelijke moraal als voorbeeld.

Het eerste betreft het gebod van de Zondagsheiliging. De tegenwoordige wereld, vooral in de grote steden, huldigt op het gebied van de Zondagsrust opvattingen, die wel sterk afwijken van de oorspronkelijke zin van godsdienstigheid, zoals de Kerk die bedoelt. In de plaats daarvan is een rage gekomen van materialistisch genot, die sterk verschilt van een noodzakelijke en rechtmatige ontspanning en waar door rijk en arm worden meegesleept, soms zonder morele rem en met verkwisting van hetgeen men in de week had gespaard. Ook wanneer door het mishoren aan het wezen van het gebod wordt voldaan, vindt men toch maar tamelijk weinig mensen, die zich een uur terugtrekken om hun geest te ontwikkelen, om hun kinderen op te voeden, om een of ander werk van barmhartigheid te verrichten voor noodlijdenden of zieken. Wat verder te zeggen van de onnodige slafelijke arbeid, waarmee men niet zelden, ook in Rome, soms in het openbaar en met grote ergernis de Zondag ontheiligt? Kan men nog wel spreken van een christelijk voorbeeld in een stad, waar men zoals ons bericht werd, er nog niet in geslaagd is, sommige openbare markten zo te regelen, dat vele duizenden arbeiders gebruik kunnen maken van hun recht op Zondagsrust en hun godsdienstplichten kunnen vervullen? Leert dus uw gelovigen, in welke geest zij de feestdagen moeten doorbrengen, welke morele grenzen zij bij hun ontspanning moeten in acht nemen en welke positieve goede werken God vraagt op die dag, die meer de „Zijne" is dan de onze.

Een tweede punt wensen wij door u, pastoors en predikers, tijdens de missie en ook daarna met vaderlijke overtuigingskracht behandeld te zien. Het leven, ook het eigen leven, behoort uitsluitend toe aan God, en niemand kan er zonder zeer ernstige schuld afstand van doen. Gij begrijpt, dat wij doelen op het zeer grote getal mislukte of werkelijke zelfmoorden, die in uw stad en in andere steden gepleegd worden door, men kan zeggen, personen uit alle maatschappelijke standen, zonder onderscheid van leeftijd, zelfs op die leeftijd, waarop de hoop op het eeuwige leven in helderder licht verschijnt. Wanneer uw blik bij het doorkijken van het stadsnieuws valt op het bericht van een van die droevige gevallen, hetgeen zo vaak gebeurt, dan zou een verschrikkelijke twijfel in uw priesterlijk geweten moeten opkomen: hebben wij, zielenherders, wel genoeg gedaan om het christelijk geloof en de christelijke hoop in de harten te vestigen? Om moed te geven bij tegenslag, geduld bij ziekte, vertrouwen op de voorzienigheid, geestelijke kracht tegen zoveel bederf? Om hen, die door deze onzinnige gedachte worden bekoord, een heilzame vrees in te boezemen? Zelfmoord is niet alleen een zonde, die de normale wegen van Gods barmhartigheid afsluit, maar hij is ook het bewijs, dat het christelijk geloof of de christelijke hoop ontbreekt. Leert dus uw gelovigen een afschuw voor dit misdrijf, voedt hen op om tegenslagen te verdragen, schrikt hen af, als dat voor hun redding nodig is, met die goddelijke en menselijke argumenten, die uitvoerig in de katholieke moraal worden uiteengezet. Doet uw uiterste best om de verbreiding van deze sociale plaag tegen te gaan. De strijd tegen de zelfmoord behoort volledig tot de plichten van het priesterlijk ministerie.

Het derde punt van praktische moraal, dat nietweinig te wensen overlaat in een grote metropool als Rome, ligt eveneens opgesloten in het vijfde gebod: gij zult niet doden. Wij bedoelen nl. de vele mensenlevens, die afgebroken worden of ernstig verminkt worden door het onvoorzichtig gebruik van de moderne vervoermiddelen. Het veelvuldig voorkomen van dodelijke ongevallen op de weg heeft helaas het natuurlijk gevoel voor het minstens objectief verschrikkelijke van dit feit verzwakt, nl. dat een leven ineens wordt afgesneden, zonder enige noodzaak, door een medemens, die meestal een onbekende is. Ontstellend zijn de statistische gegevens omtrent de aldus nodeloos veroorzaakte sterfgevallen. Alleen in de gemeente Rome hebben, volgens een verslag in de kranten, enkel in de afgelopen Novembermaand bij 2968 ongevallen 31 personen het leven verloren en zijn er 1928 gewond. Telt men deze cijfers op over heel het jaar en over heel het schiereiland, dan zouden ze zelfs het aantal gesneuvelden van grote veldslagen overtreffen. Deze betreurenswaardige feiten moet men niet per se aan de techniek toeschrijven, maar aan de schuldige onvoorzichtigheid van hen, die durven rijden zonder vaardigheid of in ongunstige psychische conditie of met veronachtzaming van de verplichte voorzorgen en regels. Wat verder te zeggen van de lichtzinnigheid van dolle chauffeurs, die zich laten meeslepen door de snelheidswoede of zucht naar records, soms midden in de stad, zonder zich te bekommeren over eigen veiligheid en die van anderen? Zou een christen, een rechtschapen mens, niet huiveren alleen bij de gedachte, door zijn eigen geweten, en tegen zijn althans opzettelijke wil in, beschouwd te worden als een moordenaar, omdat hij heeft toegegeven aan de bekoring van een nutteloze en vaak ongerechtvaardigde snelheid? Terwijl het de taak is van de burgerlijke autoriteiten, de overtreders van de verkeerswetten te straffen en de noodzakelijke voorzorgsmaatregelen te treffen, rust op u, pastoors en priesters, de plicht, aan ditzelfde doel mee te werken, door het geweten van de automobilisten te vormen, door te wijzen op de gevolgen ook van godsdienstige aard in geval van een onmiddellijke dood van het slachtoffer, en door hen te herinneren aan hun zedelijke verantwoordelijkheid tegenover de samenleving en God zelf.

Een laatste woord, beminde zonen. In het vurig verlangen, dat Rome moge zijn, zoals God het wil en zoals zijn verleden, heden en toekomst dat vereisen, bezweren wij u om er alles voor te doen, dat de vruchten van de missie niet voorbijgaand en van korte duur zullen zijn, maar dat ze werkelijk duurzame zegeningen over de stad zullen brengen.

Dit is het uur van actie, van een allerdringendste actie. Werkt zonder ophouden en roept de hulp in van de meest edelmoedige zielen. Er zijn, goddank, nog edelmoedige zielen van elke leeftijd en stand, in iedere wijk, in ieder huis, vaak in ieder gezin. Maakt hen allen tot missionarissen, spoort hen aan tot heroïsme in al zijn vormen, om klaar te staan voor de onvermijdelijke botsing met de wereld van onverschilligheid, afval en godsdiensthaat. Zegt hun met moed en vertrouwen, dat de wereld heiligen nodig heeft, heilige priesters, heilige religieuzen, heilige kloosterzusters, maar tegenwoordig vooral ook veel heilige leken. Mogen allen het mooie aanvoelen van een leven, met Christus verborgen in God, en toch geheel besteed om Hem te doen kennen, Hem te doen liefhebben, Hem te doen dienen in de wereld. Versterkt, beminde zonen, de heilige voorhoede van een heldhaftig leger, dat met zijn actie, als het God behaagt, een overwinning en een triomf kan voorbereiden, zoals wij ons nu niet kunnen voorstellen.

En zorgt verder met alle middelen de krachten van allen te bundelen, opdat er uit de éne doelstelling, uit de éne wil als het ware één actie ontstaat.

Deze eenheid is thans absoluut onmisbaar. Weest er van overtuigd, dat alleen het constante, geordende en gecoördineerde apostolaat van Rome een heilige stad kan maken, d.w.z. zijn eeuwige zending waardig: een stad, waar men God zoekt, God kent, God liefheeft, God dient.

Rome moet een stad worden, waar alles en allen samenwerken aan de verwezenlijking van de plannen van God, die alles wil bezitten en alles veredelt in de mate, waarin het zich tot Hem keert. Want eens zal Hij alles in allen zijn; en eens zal de heiliging van het individu en de harmonie tussen de individuen onderling voltooid worden in de éne wil van de Heer, die samenvalt met de hoogste eer van de Vader en met het eeuwig geluk van Zijn kinderen. Amen.